Μπροστά σε μία νέα γενιά γενετικά τροποποιημένων σπόρων;

Νέος κύκλος αντιπαράθεσης στην ΕΕ

Μπροστά σε μία νέα γενιά γενετικά τροποποιημένων σπόρων;

Η ΕΕ αναμένεται να ανακοινώσει άμεσα μία απόφαση που θα έχει μεγάλη επίδραση στα καλλιεργητικά δεδομένα πολλών προϊόντων. Η απόφαση θα αφορά το εάν οι λεγόμενες νέες τεχνικές διασταύρωσης φυτών, γνωστές ως PBT, πρέπει να εξεταστούν και να εγκριθούν με βάση τις ισχύουσες διαδικασίες περί γενετικά τροποποιημένων οργανισμών ή το αντίθετο.

Ήδη, έχουν διαμορφωθεί δύο «αντίπαλα στρατόπεδα». Πολλά ινστιτούτα και εταιρείες έρευνας και ανάπτυξης ισχυρίζονται ότι οι νέες αυτές τεχνολογίες δεν σχετίζονται με τα μεταλλαγμένα. Αντίθετα, παρέχουν τη δυνατότητα αύξησης της παραγωγικότητας και των αποδόσεων και συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της επερχόμενης παγκόσμιας μεγάλης ζήτησης των τροφίμων. Προσπαθούν, δηλαδή, να προβάλουν το επιχείρημα που τελικά μάλλον απέτυχε στην περίπτωση των ΓΤΟ, όταν πριν από είκοσι χρόνια υποσχέθηκαν μεγάλες αυξήσεις αποδόσεων, που τελικά δεν υπήρξαν.

Το άλλο «αντίπαλο στρατόπεδο» ισχυρίζεται ότι τα προϊόντα αυτά πρέπει να αξιολογούνται με βάση τις διαδικασίες περί γενετικά τροποποιημένων. Αυτό ισχυρίζονται 15 από τις μεγαλύτερες διεθνείς οργανώσεις όπως η Greenpeace, οι Φίλοι της Γης, η παγκόσμια οργάνωση Βιολογικών IFOAM, που ανακοίνωσαν την προηγούμενη εβδομάδα τις θέσεις τους.

Οι ισχυρισμοί τους αφορούν νομικά θέματα, που απορρέουν από την υφιστάμενη νομοθεσία, ζητήματα διαχείρισης κινδύνου, την ανάγκη πληροφόρησης καταναλωτών, αγροτών και παραγωγών σπόρων. Τέλος, αναδεικνύουν την επανάληψη της ίδιας λογικής που επικράτησε και κατά την εισαγωγή των μεταλλαγμένων: Τώρα, όπως και τότε, οι ενδιαφερόμενες εταιρείες συνδέουν τις τεχνολογίες αυτές με τη χρήση χημικών παρά με ιδιότητες, όπως η ενίσχυση της ανθεκτικότητας του φυτού στην ξηρασία. Έτσι, τα επιχειρήματά τους ότι ενδιαφέρονται για την προσαρμογή της γεωργίας στην κλιματική αλλαγή περιορίζονται σημαντικά.

Για τους λόγους αυτούς προτείνουν την εφαρμογή της διαδικασίας που χρησιμοποιείται στα γενετικά τροποποιημένα και αφορά:

  • Τη συστηματική αξιολόγηση κινδύνου για καθεμία περίπτωση ξεχωριστά.
  • Τις μεθόδους εντοπισμού, ταυτοποίησης, ποσοτικοποίησης και δημοσιοποίησης των ευρημάτων στις διαθέσιμες τράπεζες δεδομένων.
  • Την ιχνηλασιμότητα των προϊόντων αυτών σε όλη την τροφική αλυσίδα.
  • Την επισήμανση των προϊόντων που καταναλώθηκαν.
  • Την παρακολούθηση των επιπτώσεών τους.

Οι αξιολογήσεις της EFSA

Η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων EFSA κλήθηκε να αποτιμήσει κατά πόσο τρεις από τις νέες τεχνικές εμπίπτουν στις διαδικασίες αξιολόγησης κινδύνου που προβλέπεται για τα μεταλλαγμένα.

Στην περίπτωση της τεχνικής ZFN-3, τα συμπεράσματα ήταν τα εξής:

  • Σε ό,τι αφορά την εισαγωγή γονιδίων, η νέα τεχνική δεν διαφέρει από τις τυπικές τεχνικές των γενετικά τροποποιημένων, με εξαίρεση ότι η εισαγωγή γίνεται σε συγκεκριμένη περιοχή του DNA και όχι σε τυχαία.
  • Ωστόσο, σε περίπτωση που το γονίδιο δεν κατευθυνθεί στην προαποφασισμένη περιοχή, οι επιπτώσεις θα είναι ίδιες με ό,τι συμβαίνει στις συμβατικές τεχνολογίες.
    Στην περίπτωση των τεχνικών Cisgenic και Intragenic, τα συμπεράσματα της EFSA ήταν:
  • Οι κίνδυνοι για την τεχνολογία Cisgenic είναι ίδιοι ακριβώς με τους αντίστοιχους των συμβατικών. Αντίθετα, οι κίνδυνοι για την τεχνολογία Ιntragenic είναι ίδιοι με τους αντίστοιχους των τυπικών γενετικά τροποποιημένων.
  • Όλες οι παραπάνω τεχνικές μπορεί να οδηγήσουν σε ανεπιθύμητα αποτελέσματα. Οι κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία, αλλά και των ζώων και του περιβάλλοντος, θα εξαρτηθούν από την έκταση που θα λάβουν αυτές οι καλλιέργειες και τον βαθμό κατανάλωσης των προϊόντων που θα παραχθούν.
    Σε κάθε περίπτωση, σύντομα θα γνωρίζουμε εάν βρισκόμαστε μπροστά σε έναν νέο κύκλο διεθνών αντιπαραθέσεων που ίσως καθορίσουν τον βαθμό διείσδυσης των τεχνικών αυτών στην παραγωγή.

Νίκος Λάππας