Γιάννης Τσιάλτας: Η φερεγγυότητα των ελέγχων τροφίμων, αναπτυξιακό όπλο των εξαγωγών

Την ανάγκη ανασυγκρότησης του ΕΦΕΤ, την ύπαρξη μίας και μόνο Αρχής ελέγχων στον τομέα των τροφίμων, αλλά και τη στελέχωση και τη χρηματοδότησή του, προτάσσει στη συνέντευξή του στην «ΥΧ» ο πρόεδρος του Οργανισμού, Γιάννης Τσιάλτας.

Γιάννης Τσιάλτας: Η φερεγγυότητα των ελέγχων τροφίμων, αναπτυξιακό όπλο των εξαγωγώνΤου Χρήστου Διαμαντόπουλου

Επιπλέον, μας εξηγεί πώς μέσω ενός φερέγγυου μηχανισμού ελέγχου μπορούν να βοηθηθούν οι εξαγωγές, ενώ μας αποκαλύπτει σε ποιο προϊόν και σε ποια περιοχή της χώρας καταγράφονται οι περισσότερες νοθείες. 

Κ. Τσιάλτα, είστε από τους ανθρώπους που πάντα πιστεύατε ότι ο ΕΦΕΤ θα έπρεπε να λειτουργεί υπό την εποπτεία του ΥπΑΑΤ. Είναι, πλέον, πιο αποτελεσματικοί οι έλεγχοι;

Πάντα πίστευα ότι η μεταφορά του ΕΦΕΤ στο ΥπΑΑΤ θα έδινε τη δυνατότητα για καλύτερη οργάνωση, πιο σύγχρονη αντιμετώπιση των προβλημάτων και εφαρμογή της νομοθεσίας στον αγροδιατροφικό τομέα. Η εποπτεία του Οργανισμού από το ΥπΑΑΤ, λοιπόν, δίνει τη δυνατότητα για έναν καλύτερο σχεδιασμό των ελέγχων. Σε επίπεδο ΕΕ, τα θέματα υγιεινής και ασφάλειας των τροφίμων στο γενικότερό τους πλαίσιο τα διαχειρίζεται η Γενική Διεύθυνση Υγείας και Προστασίας των Καταναλωτών (DG SANTE). Σε αυτήν υπάγονται και οι υποτομείς που αφορούν την υγεία, την προστασία και τη διατροφή των ζώων, καθώς και την υγεία και την προστασία του φυτικού κεφαλαίου και τα τρόφιμα. Η δυνατότητα να παράγουμε και να διακινούμε τρόφιμα υγιή και ασφαλή στον καταναλωτή εξαρτάται από την πολύ καλή συνεργασία όλων αυτών των τομέων. Αυτό μπορούσε να υπηρετηθεί σωστά και αποτελεσματικά μόνο αν ο ΕΦΕΤ ερχόταν στο ΥπΑΑΤ. Με την εν λόγω μεταφορά υπήρχε μια ελπίδα ότι αυτό θα υπηρετείτο με έναν τρόπο πιο αποτελεσματικό. Με ρωτάτε αν έχει γίνει αυτό; Προσωπικά, θα έλεγα ότι δεν είμαι ικανοποιημένος στον βαθμό που έχει επιτευχθεί. Αυτό το λέω διότι, ενώ οι άλλοι τομείς είναι διακριτοί –οι προηγούμενοι που σας ανέφερα–, στον τομέα των τροφίμων έχουμε αρκετές επικαλύψεις αρμοδιοτήτων και δεν υφίσταται αυτή η ομοιογένεια, ώστε να υπάρξει μία Aρχή που θα είναι υπεύθυνη συνολικά για τον τομέα των τροφίμων.

Στον τομέα των τροφίμων έχουμε αρκετές επικαλύψεις αρμοδιοτήτων και δεν υφίσταται αυτή η ομοιογένεια, ώστε να υπάρξει μία Aρχή που θα είναι υπεύθυνη συνολικά για τον τομέα των τροφίμων

Στην Ελλάδα, χρόνια τώρα βιώνουμε τα ολέθρια αποτελέσματα των ελληνοποιήσεων. Τι μπορεί να κάνει ο ΕΦΕΤ, προκειμένου το πρόβλημα να μειωθεί σταδιακά και εντέλει να εκλείψει;

Το πρόβλημα των ελληνοποιήσεων είναι όντως μεγάλο και έρχεται από πολύ παλιά. Για να αντιμετωπιστεί, είναι αναγκαίες ευρύτερες συνέργειες. Πρώτα στο επίπεδο του ΥπΑΑΤ και, στη συνέχεια, σε συνεργασία και με άλλες υπηρεσίες, που μπορεί να ξεκινούν από τα τελωνεία και τα σημεία εισόδου στη χώρα. Χρειάζεται ένα σύστημα, λοιπόν, το οποίο θα αναπτυχθεί και θα είναι ανά πάσα στιγμή σε θέση να λειτουργήσει, ώστε να δίνει τις πληροφορίες εκείνες που είναι αναγκαίες στις υπηρεσίες ελέγχου στους τόπους διάθεσης των προϊόντων. Σχέδια και ιδέες για το πώς μπορούμε να διαχειριστούμε αυτή την κατάσταση υπάρχουν. Θα πρέπει να οργανωθούν οι έλεγχοι, να γίνονται δειγματοληψίες, να αναπτύξουμε και να αναδείξουμε εργαστηριακές μεθόδους, οι οποίες θα μπορούν να δίνουν συγκεκριμένες πληροφορίες για τα προϊόντα και το γενετικό τους υλικό. Υπάρχουν δύο εργαστήρια του ΕΦΕΤ, εκ των οποίων το ένα βρίσκεται στην Αθήνα και μπορεί να κάνει αυτήν τη δουλειά. Αυτή η μεθοδολογία αναπτύχθηκε μετά από τη διατροφική κρίση με το κρέας αλόγου. Στην προσπάθεια αυτή απαιτείται η ευρύτερη δυνατή συνεργασία όλων των υπηρεσιών του ΥπΑΑΤ, καθώς και υπηρεσιών άλλων υπουργείων και των περιφερειών της χώρας.

Λέγεται ότι όσο δεν διασταυρώνονται οι έλεγχοι με αυτούς του υπουργείου Οικονομικών δεν θα υπάρξει ουσιαστικό αποτέλεσμα. Πόσο αλήθεια είναι αυτό;

Η παρατήρηση είναι σωστή. Ένα από τα θέματα που μας απασχολούν αυτό το διάστημα είναι η νοθεία ορισμένων προϊόντων. Πραγματοποιούμε ελέγχους ποιότητας σε τέσσερις κατηγορίες τροφίμων: στο ελαιόλαδο, στα γαλακτοκομικά, στο μέλι και στα ιχθυηρά. Σε πολλές περιπτώσεις, διαπιστώνουμε την ύπαρξη πλαστών ή εικονικών τιμολογίων ανύπαρκτων, πολλές φορές, επιχειρήσεων. Εκεί, λοιπόν, έχουμε ανάγκη τη βοήθεια και άλλων υπηρεσιών του ΥΠΟΙΟΚ (ΣΔΟΕ, οικονομική αστυνομία, εφορία κ.λπ.). Υπάρχει, όμως, μια αντικειμενική αδυναμία της συνδρομής αυτής. Όχι ότι δεν υπάρχει η βούληση και η θέληση. Υπάρχει, άλλωστε, συνεργασία, αλλά δεν είναι αποτελεσματική, διότι και αυτές οι υπηρεσίες είναι υποστελεχωμένες και έχουν προτεραιότητες που καθορίζονται από τους δικούς τους προϊσταμένους.

Γιάννης Τσιάλτας: Η φερεγγυότητα των ελέγχων τροφίμων, αναπτυξιακό όπλο των εξαγωγών

Ο σχεδιασμός για καλύτερα αποτελέσματα

Ποιο είναι το στοίχημα του ΕΦΕΤ, ώστε να καμφθούν τα καταγεγραμμένα προβλήματα;

Πορευόμαστε με βάση τις δυνάμεις που διαθέτουμε –οι οποίες δεν είναι μεγάλες–, την οργανωτική μας ανάπτυξη και τις δυνατότητες που μας παρέχονται (τόσο σε επίπεδο προσωπικού όσο και χρηματοδότησης). Άρα, θα πάρουμε τις πρωτοβουλίες να κάνουμε αυτά που οφείλουμε και θα προχωρήσουμε με βάση τις δυνατότητές μας. Αν σε αυτή την πορεία έχουμε και τη βοήθεια και των υπόλοιπων υπηρεσιών στις οποίες θα αποταθούμε, τόσο το καλύτερο. Παρ’ όλα αυτά, εμείς θα κάνουμε το καθήκον μας. Χρειάζεται, πάντως, ένας νέος σχεδιασμός. Μπορεί, αυτήν τη στιγμή, να υπάρχει διαθέσιμο προσωπικό σε κάποιες υπηρεσίες και να μην προσφέρει αυτά που θα μπορούσε. Μέσω αυτού του νέου σχεδιασμού θα δοθεί και η απάντηση στο ερώτημά σας. Κομβικό σημείο για θετικές εξελίξεις στον τομέα αυτόν αποτελούν οι αποφάσεις που θα ληφθούν σε υψηλότερο επίπεδο, οι στόχοι που θα τεθούν, καθώς και η ιεράρχησή τους.

Αδύναμος κρίκος το ελαιόλαδο

Σε ποια αγροδιατροφικά προϊόντα γίνονται οι περισσότερες νοθείες με βάση τα στοιχεία σας;

Οι περισσότερες νοθείες, αυτή την περίοδο, συντελούνται στο ελαιόλαδο στη Βόρεια Ελλάδα. Για τους ελέγχους στο συγκεκριμένο προϊόν «τρέχουμε» ένα εθνικό πρόγραμμα ελέγχων στις επιχειρήσεις που είναι καταγεγραμμένες στον ΕΦΕΤ. Στις επίσημες και καταγεγραμμένες επιχειρήσεις, η παραβατικότητα είναι μικρή. Όμως, υπάρχουν, και εμφανίστηκαν μετά από τις δειγματοληψίες που κάνουμε, σπορέλαια κεχρωσμένα (χρωματισμένα), τα οποία πωλούνται ως ελαιόλαδα φθηνότερα. Είμαστε σε θέση, όμως, να αντιμετωπίσουμε αυτό το πρόβλημα. Στους σχεδιασμούς μας είναι να πραγματοποιήσουμε ελέγχους-σκούπα και η ευθύνη θα καταλογιστεί σε όλους όσοι παράγουν, διακινούν ή διαθέτουν τέτοια προϊόντα. Διαπιστώνουμε, λοιπόν, 5λιτρα στα οποία η σήμανση και τα τιμολόγια οδηγούν σε ανύπαρκτες επιχειρήσεις. Όποιος, λοιπόν, αγοράζει χωρίς να είναι σε θέση να υποδείξει την επιχείρηση παραγωγής ή διακίνησης του προϊόντος –γιατί ένας πλανόδιος του πούλησε σε χαμηλή τιμή–, έχει ευθύνη. Επίσης, τέτοια φαινόμενα παρατηρούνται μερικώς και στο μέλι, με ανάμειξη με εισαγόμενα μέλια.

Αναγκαίο να υπάρξει μια Αρχή

Συμπερασματικά, ποια είναι τα σημεία αιχμής που προτάσσει ο ΕΦΕΤ για την καλύτερη λειτουργία του;

Τα σημεία αιχμής που προτάσσουμε είναι ο ανασχεδιασμός των οργανογραμμάτων του ΥπΑΑΤ και των φορέων του και η ανασυγκρότηση των ελεγκτικών μηχανισμών, με στόχο τον ενιαίο συντονισμό και την εποπτεία όλου του συστήματος, ώστε να είμαστε σε θέση να αξιολογήσουμε την αποτελεσματικότητά του στην επίτευξη των τεθέντων στόχων. Κυρίως, όμως, είναι αναγκαίο να υπάρξει μια Αρχή στον τομέα των τροφίμων, ώστε να είναι αποτελεσματική η παρουσία και ο έλεγχος. Ο ΕΦΕΤ, που –εκ των πραγμάτων– θα κληθεί να παίξει έναν πιο ουσιαστικό ρόλο, θα πρέπει να ενισχυθεί σε προσωπικό και να διευθετηθεί το θέμα της χρηματοδότησής του, αφού σήμερα η χρηματοδότηση που λαμβάνουμε από το υπουργείο καλύπτει μόνο τη μισθοδοσία των υπαλλήλων.

Έχουμε ανάγκη τη βοήθεια και άλλων υπηρεσιών του ΥΠΟΙΟΚ (ΣΔΟΕ, οικονομική αστυνομία, εφορία κ.λπ.). Υπάρχει, όμως, μια αντικειμενική αδυναμία της συνδρομής αυτής

Απαραίτητος ο ανασχεδιασμός των υπηρεσιών

Μιλήσατε για υποστελέχωση. Ποια είναι η εικόνα σήμερα;

Το 2008 το προσωπικό που συμμετείχε συνολικά στους ελέγχους για όλο τον αγροδιατροφικό τομέα στη χώρα έφθανε τους 4.500 υπαλλήλους και τον περασμένο Δεκέμβριο δεν ξεπερνούσαν τους 2.200. Αυτό δείχνει την αναγκαιότητα ανασχεδιασμού και ανασυγκρότησης όλων των υπηρεσιών. Μέχρι, λοιπόν, να φτάσουμε στη δυνατότητα προσλήψεων, ας ανασυγκροτηθούμε για να δούμε πώς θα γίνουμε πιο αποτελεσματικοί. Επίσης, στην ίδια βάση θα πρέπει να γίνει η διαχείριση των εργαστηρίων και των εργαστηριακών ελέγχων που είναι πολύ σημαντικοί, αφού μέσα από αυτές τις διαδικασίες μπορούμε να αξιολογήσουμε την επικινδυνότητα των τροφίμων.

Πώς μπορεί αυτός ο ανασχεδιασμός, για τον οποίο κάνετε λόγο, να βοηθήσει πρακτικά τα ελληνικά τρόφιμα, αλλά και τους παραγωγούς που τα παράγουν; Ποιον ρόλο μπορεί να παίξει ο ΕΦΕΤ στην τόνωση των εξαγωγών;

Ο ανασχεδιασμός του συστήματος επίσημων ελέγχων των τροφίμων είναι αναγκαίος, γιατί θα συμβάλει ουσιαστικά στη δημιουργία ενός φερέγγυου και αποτελεσματικού συστήματος. Με τον τρόπο αυτόν, μπορεί να αποτελέσει ένα αναπτυξιακό όπλο στα χέρια της κυβέρνησης και του κράτους. Πρόσφατα, είχαμε επισκέψεις σημαντικών ελεγκτικών μηχανισμών τρίτων χωρών στις οποίες κάνουμε εξαγωγές (Ρωσία, Κίνα, Καναδάς, Βραζιλία). Αυτοί εξετάζουν σε βάθος τη διαδικασία παραγωγής ορισμένων επιχειρήσεων παραγωγής τροφίμων, που επιλέγουν ανάλογα με τα προϊόντα τα οποία εισάγουν από τη χώρα μας, αλλά και με βάση το πώς λειτουργεί το ελεγκτικό σύστημα. Όταν δίνεται η εικόνα ενός επαρκούς, φερέγγυου και αποτελεσματικού συστήματος ελέγχων, η διείσδυση των ελληνικών προϊόντων στις χώρες αυτές γίνεται μετά πολύ πιο εύκολα. Με απλά λόγια, οι εξαγωγές βοηθιούνται σημαντικά.

Δώστε μας μια εικόνα των συνολικών αποτελεσμάτων από τους ελέγχους του ΕΦΕΤ το 2015…

Ο ΕΦΕΤ, κατά τη διάρκεια του 2015, διενήργησε περίπου 9.000 ελέγχους σε επιχειρήσεις τροφίμων. Οι τακτικοί έλεγχοι καλύπτουν το 75% των διενεργηθέντων ελέγχων, το ποσοστό διαχείρισης έκτακτων περιστατικών ανήλθε στο 5,7% και οι επανέλεγχοι κυμάνθηκαν στο 19,3%. Σύμφωνα με τους ελέγχους, καταγράφηκε ένα ποσοστό 3,6% επιχειρήσεων με ευρήματα μη συμμορφώσεων, που επέσυραν την επιβολή κυρώσεων, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από τη νομοθεσία. Επίσης, μέσα από το σύστημα αποδοχής και διαχείρισης αναφορών, διεκπεραιώθηκαν 1.402 αναφορές/καταγγελίες καταναλωτών. Παράλληλα, προγραμματίστηκαν, οργανώθηκαν, συντονίστηκαν και εποπτεύθηκαν από τον ΕΦΕΤ 29 προγράμματα παρακολούθησης παραγόντων ασφάλειας/ποιότητας τροφίμων – προγράμματα δειγματοληψίας και ανάλυσης, που αφορούσαν 3.000 προγραμματισμένους εργαστηριακούς ελέγχους, εκ των οποίων 21 σχετίζονταν με θέματα ασφάλειας (χημικοί και μικροβιολογικοί παράγοντες κινδύνου, γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί), τέσσερις αφορούσαν διερεύνηση αναδυόμενων κινδύνων και διατροφικών παραγόντων (campylobacter, παρουσία ανόργανων συστατικών, προσδιορισμό trans λιπαρών) και τέσσερις αφορούσαν έλεγχο ποιότητας γνησιότητας (ελαιόλαδο, γαλακτοκομικά προϊόντα, μέλι, ιχθυηρά). Από τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα δεν παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις σε σχέση με τα αντίστοιχα προγράμματα των ετών 2013 και 2014, ενώ η συνολική συμμόρφωση με την υφιστάμενη εθνική και ενωσιακή νομοθεσία ήταν μεγαλύτερη του 95%.