Πιστή στην υπόσχεσή της να βρίσκεται δίπλα στον αγρότη, τον άνθρωπο του μόχθου, η «ΥΧ» ξεκίνησε μια σειρά οδοιπορικών σε νομούς, περιφέρειες και χωριά, προκειμένου να βρεθεί κοντά του, να τον ακούσει και να αφουγκραστεί τις ανησυχίες του. Να του δώσει βήμα, ώστε η φωνή του να φτάσει σε κάθε γωνιά. Από νωρίς το πρωί της περασμένης Παρασκευής, παρά τις δύσκολες καιρικές συνθήκες και τις έντονες βροχοπτώσεις, το ραντεβού δόθηκε και η εξόρμηση μας ξεκίνησε.
Πρώτος σταθμός, οι Σοφάδες Καρδίτσας. Οι ουρές στις τράπεζες ήταν γεμάτες από αγρότες, που βρέθηκαν εκεί για να πληρώσουν –όσοι από αυτούς είχαν τη δυνατότητα– τον ΟΓΑ. Ακολούθησαν οι Μαυραχάδες, η Φίλια, τα Γεφύρια, αλλά και τα επόμενα που βρέθηκαν στον δρόμο μας, διανύοντας δεκάδες χιλιόμετρα, με τελικό προορισμό τη Φαλάνη Λάρισας. Εκεί, σ’ ένα καφενείο του χωριού, μας περίμεναν βαμβακοπαραγωγοί για να μας πουν και αυτοί τις προσωπικές ιστορίες τους.
Οι λέξεις έβγαιναν σαν χείμαρρος από το στόμα τους. Η δουλειά τους είναι καθημερινή και σκληρή. Με έντονη την προσωπική προσπάθεια, τη χειρωνακτική εργασία, αλλά και τις αντίξοες καιρικές συνθήκες, που γίνεται εχθρός τους, οι παραγωγοί βαμβακιού στα χωριά του κάμπου της Θεσσαλίας δίνουν πολλές φορές μια άνιση μάχη.
Η αγωνία τους για το μέλλον και ο θυμός τους για τα νέα φορολογικά και ασφαλιστικά μέτρα ήταν ζωγραφισμένα στα σκαμμένα πρόσωπά τους. Όμως, παρά την πτώση που είχαν φέτος στην παραγωγή τους, εκείνοι επιμένουν. Επιμένουν, γιατί πρέπει να ζήσουν αυτοί και οι οικογένειές τους. Επιμένουν, γιατί θέλουν να συνεχίσουν να παράγουν τον «λευκό χρυσό» τους, αφού γι’ αυτούς είναι σαν το παιδί «που πρέπει να μεγαλώσεις εσύ».
Οι δυσκολίες είναι πολλές και η αγωνία ακόμα μεγαλύτερη. Κάποιοι χαρακτηρίζουν τη φετινή χρονιά ως μια «χαμένη χρονιά». Η πτώση της παραγωγής τους, ειδικά στα χωριά της Καρδίτσας, άγγιξε, σύμφωνα με τις μαρτυρίες, έως και 30%, εξαιτίας των αλλοπρόσαλλων καιρικών συνθηκών και του πράσινου σκουληκιού, που μαράζωσε το χωράφι. Σαν να μην έφταναν αυτά, έρχεται να προστεθεί και η αύξηση του κόστους παραγωγής, με ανεβασμένες τις τιμές στα λιπάσματα, στα φάρμακα και στα καύσιμα,ενώ μια ζημιά στα μηχανήματά τους μπορεί να τους θέσει εκτός προϋπολογισμού. Η ανησυχία τους είναι έκδηλη: «Πώς θα τα βγάλουμε πέρα; Αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση, σε λίγα χρόνια δεν θα μπορούμε να καλλιεργούμε. Θα αφανιστούμε».
ΕΚΚΟΚΚΙΣΤΕΣ
Μέτρια η ποιότητα, μειωμένη η παραγωγή
Στα Εκκοκκιστήρια Θεσσαλίας του Ομίλου Ακκά και στην Εταιρεία Εκκοκκιστήρια Σοφάδων βρέθηκε η «ΥΧ» για να καταγράψει την εικόνα που επικρατεί, αλλά και να λάβει συγκεκριμένες απαντήσεις σχετικά με την τιμή, που τελικά θα πάρουν οι παραγωγοί.
Κοινή συνισταμένη αποτέλεσε η μειωμένη παραγωγή κατά 30%, ενώ τονίστηκε ότι λαμβάνονται όλα εκείνα τα μέτρα που χρειάζονται για να στηριχθεί ο παραγωγός. Να σημειωθεί ότι και για τις δύο εταιρείες, η Τουρκία αποτελεί την κυριότερη αγορά, καθώς απορροφά ακόμα και το 90% της συνολικής παραγωγής βάμβακος, ενώ δραστηριοποιούνται και στην κλωστοϋφαντουργία.
«Φέτος είχαμε μέτρια ποιότητα στο βαμβάκι. Για το βαμβάκι που το ονομάζουν ‘‘λευκό χρυσό’’, φέτος τελικά δεν ήταν και τόσο λευκός, καθώς από τις βροχές χάνει το χρώμα του», μας λέει ο Μάριος Μακρής, διευθυντής των Εκκοκκιστηρίων Θεσσαλίας. Σημειώνει, μάλιστα, ότι πανελλαδικά μειώθηκαν οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις από 2.730.000 στρέμματα το 2014 σε 2.620.000 το 2015. Παράλληλα, η χρονιά δεν ήταν όψιμη, αποτρέποντας τα φυτά να συμπληρώσουν την απαραίτητη ηλικία ωρίμανσης, ενώ η «συνολική μείωση της παραγωγής για το 2015 ήταν της τάξης του 30%».
Αναφερόμενος στην τιμή του προϊόντος, ο Μ. Μακρής εστίασε στη διεθνοποιημένη αγορά και στο πώς τα δύο χρηματιστήρια βάμβακος (Λίβερπουλ και Νέας Υόρκης) ορίζουν την τιμή του, επισημαίνοντας ότι «αυτήν τη στιγμή, η ακριβής τιμή δεν έχει ξεκαθαριστεί, αλλά θα κυμανθεί όπως κινείται η αγορά, περίπου στα 43 με 46 σεντς/λίμπρα». Σημείωσε, επίσης, ότι το βαμβάκι είναι το μοναδικό προϊόν που δεν μένει απούλητο, ενώ είναι και «το νούμερο ένα εξαγώγιμο προϊόν και φέρνει χρήμα στη χώρα».
Η Ντανιέλα Ελευθερίου, μέλος του ΔΣ της Εταιρείας Εκκοκκιστήρια Σοφάδων, την οποία συναντήσαμε στο γραφείο της, υποστήριξε ότι θα υπάρχει τιμή που θα καλύπτει τον παραγωγό: «Οι καλύτερες τιμές θα επιτευχθούν, όταν το βαμβάκι θα είναι ποιοτικό», ενώ για τη φετινή τιμή υποστηρίζει ότι οι παραγωγοί θα πρέπει να είναι ικανοποιημένοι, γιατί «ηπαραγωγή τους είναι ελάχιστη και εμείς προσπαθούμε να τους βοηθήσουμε όσο πιο πολύ γίνεται». Παράλληλα, ενισχύει την εκτίμηση ότι φέτος η παραγωγή είναι «μειωμένη κατά μεγάλο ποσοστό. Δυστυχώς, υπολογίζουμε κατά 30%».
Η εταιρεία, όπως υποστηρίζει, δίνει κίνητρα, προκειμένου οι βαμβακοπαραγωγοί να μη στραφούν σε νέες καλλιέργειες: «Δίνουμε κίνητρα οικονομικού περιεχομένου και προσπαθούμε να στηρίζουμε την αγροτική οικονομία όσο το δυνατόν περισσότερο. Ως εταιρεία, παρέχουμε μια ολοκληρωμένη διαχείριση, προμηθεύοντας τον παραγωγό με τα εφόδια του σε ανταγωνιστικές τιμές και με τον βαμβακόσπορο που χρειάζεται για τη σπορά του, δίνοντάς του ταυτόχρονα και τις σωστές κατευθύνσεις, ώστε να πάρει τη μέγιστη παραγωγή. Θέλουμε το προϊόν να συλλέγεταισωστά, με την κατάλληλη υγρασία, την κατάλληλη στιγμή και με τον καλύτερο τρόπο, ώστε να υπάρξει και η μέγιστη τιμή που θα δοθεί στον παραγωγό». Όσο για τα νούμερα των εξαγωγών, κυρίως στην Τουρκία, δηλώνει ότι δεν είναι σίγουρη ακόμη, αφού όπως λέει «δεν έχει τελειώσει ακόμα η χρονιά. Ας πούμε ότι βαδίζουμε με βάση τα περσινά δεδομένα και βλέπουμε».
Μάχη κόντρα σε θεούς (καιρό) και δαίμονες (αγορές)
Παταγωγοί
Οι κουβέντες και τα λόγια έβγαιναν αβίαστα από τα στόματά τους, ενώ τα παράπονά τους έπεφταν… βροχή. Άλλωστε, η βροχή δεν τους εμπόδισε ποτέ, καθώς ακόμη και με δύσκολα καιρικά φαινόμενα εκείνοι είναι στα χωράφια τους και μαζεύουν το βαμβάκι τους για να μη χάσουν τίποτε από αυτό. Η πτώση, που φτάνει ακόμα και το 40% της παραγωγής, σε συνδυασμό με την αύξηση του κόστους της, τους στοίχισε, καθώς έπληξε τους μικρούς και μεσαίους παραγωγούς, που δυσκολεύονται να επιβιώσουν. Για εκείνους που έχουν περισσότερα, τα πράγματα είναι καλύτερα. Όμως, η θέληση όλων είναι μία: «Δεν θέλουμε να παρατήσουμε τα χωράφια μας, τον βιο μας, την περιουσία μας». Συναντήσαμε παραγωγούς στους δρόμους και στα καφενεία, εκεί όπου μαζεύονται και μοιράζονται τους προβληματισμούς τους, την ανησυχία τους και την οργή τους. Και ήμασταν εκεί για να τους ακούσουμε και να τους αφουγκραστούμε.
«Έχω 200 στρέμματα βαμβάκι. Η παραγωγή φέτος πήγε χάλια. Ίσα ίσα για να μην μπω μέσα, μόλις 300 κιλά», μας λέει ο Παύλος Χριστοδούλου, από τα Γεφύρια, και προσθέτει: «Σε σχέση με πέρσι είμαι 40% κάτω, ενώ το κόστος παραγωγής είναι 30% πάνω. Όλα ανεβαίνουν προς τα πάνω. Το μόνο που πάει προς τα κάτω είναι η τιμή του βαμβακιού και η παραγωγή μας». Όμως, δεν το βάζει κάτω και του χρόνου θα βάλει ξανά βαμβάκι: «Παρόλο που μας ωθούν να φύγουμε από τις καλλιέργειες μας, δεν μπορώ να κάνω κάτι άλλο. Όλα τα μηχανήματά μου είναι για βαμβάκι. Τι θα τα κάνω;».
Στην ίδια περίπου κατάσταση βρίσκεται και ο Νίκος Βαϊόπουλος, παραγωγός από τα Γεφύρια: «Έχω 250 στρέμματα βαμβάκι και φέτος τα πήγα μέτρια. Έβγαλα περίπου 300 κιλά, ενώ πέρσι 450 με 500 κιλά. Όμως, φέτος ανέβηκαν τα έξοδα και μου έφτασε περίπου 150 με 160 ευρώ το στρέμμα, ενώ πέρσι ήταν στα 120 ευρώ». Η ανησυχία του για το μέλλον είναι έκδηλη: «Είναι ζόρικα τα πράγματα, δεν ξέρω τι θα γίνει. Κάθε χρόνο, ειδικά στο χωριό μας, όλο και μειώνονται τα στρέμματα».
Περίπου 140 στρέμματα καλλιεργεί ο Ευάγγελος Γιακοβάκης: «Έπεσε η παραγωγή μου φέτος κατά 200 κιλά, ενώ τα έξοδά μου έφτασαν τα 130 ευρώ το στρέμμα». Του χρόνου υπολογίζει ότι θα μειώσει την παραγωγή κατά 30%, ενώ, ήδη, όπως μας είπε, «έβαλα σιτάρι και τριφύλλι. Την άνοιξη, όμως, θα βάλω και άλλο τριφύλλι».
Κατά 100 στρέμματα έχει μειώσει την καλλιέργειά του, τα τελευταία χρόνια, ο παραγωγός Σπύρος Γιωτάκος, από τη Φίλια Καρδίτσας. «Στα 200 στρέμματα που καλλιεργώ πια, το 80% είναι βαμβάκι. Το βαμβάκι για την περιοχή μας είναι ασύμφορο. Πληρώνουμε 60-70 ευρώ νερό το στρέμμα, 70 ευρώ τα εφόδια και άλλα 25 ευρώ τη συλλεκτική. Τα έξοδα φτάνουν γύρω στα 160 με 170 ευρώ και τα έσοδα είναι 100-120 ευρώ. Νερό παίρνουμε από γεωτρήσεις που έχουν γίνει από το 1974 και έχουν μεγάλο κοστολόγιο. Με το κλειστό κύκλωμα οι παραγωγοί πληρώνουν 6-7 ευρώ το στρέμμα και εμείς 60-70».
Καλύτερα είναι τα πράγματα για τον Κωνσταντίνο Άλφα, ο οποίος αύξησε στα 1.000 στρέμματα την καλλιέργειά του: «Είμαστε οργανωμένοι όσο μπορούμε. Στο φινάλε, στον τζίρο φαίνονται όλα. Και ένα λεπτό να βγάλεις, κέρδος είναι. Ο καθένας έχει τα νούμερά του».
Ο Βάιος Μπάτζιος είναι καλλιεργητής δεύτερης γενιάς στον κάμπο της Καρδίτσας, έκτασης 1.000 στρεμμάτων, από τα οποία το βαμβάκι καλύπτει τα 700 (100 στρέμματα περισσότερα συγκριτικά με το 2014), ενώ τα υπόλοιπα 300 καλύπτονται από καλαμπόκι και σιτάρι. 
Αναφερόμενος στο κόστος παραγωγής, τονίζει ότι ένα στρέμμα βαμβακιού έχει 100 με 120 ευρώ έξοδα, με χρήση ιδιόκτητων μηχανημάτων και σχετικά φτηνό κοστολόγιο νερού λόγω των λιμνών της περιοχής. Μάλιστα, όπως ο ίδιος μας εξηγεί, «αν δεν υπήρχαν οι λίμνες, το κόστος καλλιέργειας θα αυξανόταν τουλάχιστον κατά 20 με 25 ευρώ το στρέμμα (εξαιτίας των γεωτρήσεων), μην αφήνοντας περιθώρια κέρδους στον παραγωγό».
O βαμβακοπαραγωγός Γιώργος Νταούντης είναι από τους λίγους που είχαν μια παραγωγική χρονιά. «Αυτό όμως δεν λέει και τίποτα» τονίζει. «Οι τιμές είναι ίδιες με τις περσινές, αλλά το κόστος παραγωγής έχει αυξηθεί. Δεν έχουμε κάνει τίποτα. Κάθε χρόνο και χειρότερα». Ο παραγωγός εμφανίζεται απαισιόδοξος πιστεύοντας ότι «δύο χρόνια θα είναι αυτά, 3, 4 και θα σταματήσουμε την καλλιέργεια».
Με τη μισή του παραγωγή (180 στρέμματα) να είναι βαμβάκι, ο Θεσσαλός παραγωγός Γιώργος Βουβουσάς εξηγεί ότι και γι’ αυτόν ήταν μία καλή χρονιά. «Είμαστε κοντά στο μάξιμουμ της παραγωγής ως περιοχή, αλλά δεν υπάρχει κανένα όφελος λόγω του κόστους. Κάποτε είχαμε την ελπίδα ότι θα τα πάμε καλύτερα. Τώρα, το καλύτερο και το χειρότερο έχουν μηδαμινές διαφορές».
Καταπέλτης ήταν ο βαμβακοπαραγωγός Γιώργος Καραΐσκος από τη Φαλάνη Λάρισας, καθώς όπως ο ίδιος ανέφερε «κανένας βαμβακοπαραγωγός δεν είναι ευχαριστημένος από τις εξελίξεις τα τελευταία δύο χρόνια, τόσο από το θέμα των τιμών και του κόστους παραγωγής, αλλά και από την αναξιοπιστία του ελληνικού κράτους. Κενό γράμμα οι υποσχέσεις ότι θα μειωθούν τα καύσιμα. Φαιδρές και ασόβαρες οι κουβέντες. Για εμάς είναι απαραίτητο να υπάρξει ένας εθνικός σχεδιασμός για τη γεωργία».
Για τα έξοδα που καλείται να αντιμετωπίσει ο καλλιεργητής βαμβακιού έκανε λόγο ο παραγωγός από τη Λάρισα Θωμάς Μπακαλάκης: «Έχω γύρω στα 400 στρέμματα βαμβάκι (ιδιόκτητα και ενοικιαζόμενα) και πληρώνω 22.000 ευρώ ενοίκιο τον χρόνο, ενώ 15.000 ευρώ τον χρόνο είναι μόνο η ΔΕΗ. Κάθε χρόνο, το εισόδημα μειώνεται και θέλουν να αυξήσουν και το ενοίκιο».
Τα ακριβά μηχανήματα δεσμεύουν στην καλλιέργεια
Τα χωριά του κάμπου, που για δεκαετίες καλύπτονται από το βαμβάκι, είναι δύσκολο να αλλάξουν τις καλλιέργειές τους και να στραφούν, για παράδειγμα, στα δέντρα. Σύμφωνα με τους παραγωγούς, υπάρχει μια παράδοση και μια τεχνογνωσία που δεν πρέπει να χαθούν, αλλά και ένας τεχνολογικός εξοπλισμός για την καλλιέργεια βάμβακος που έχει στοιχίσει πολλά και ακόμα δεν έχει γίνει απόσβεση. «Αν αλλάξουμε τις καλλιέργειες, τα μηχανήματά μας θα σκουριάσουν και θα φτάσουμε στο τέλος να διαχειριζόμαστε τη φτώχεια μας», λένε με ένα στόμα στο καφενείο της Φαλάνης Λάρισας.
Σε αυτό ακριβώς το γεγονός αναφέρεται και ο Δημήτρης Αλατάς, παραγωγός από τη Φαλάνη: «Εμείς κάνουμε αλλαγή του εξοπλισμού. Μέχρι να τα αγοράσεις και να φτάσεις να τα ξεχρεώσεις αναγκάζεσαι να αγοράσεις καινούργια, καθώς έχουν φθορές. Φτάνουμε στο σημείο να θέλουμε το λιγότερο οκτώ χρόνια να κάνουμε απόσβεση, ενώ τα ανταλλακτικά και η συντήρησή τους κοστίζουν. Κάθε τρίμηνο καθόμαστε και κοιτάμε τα έσοδα και τα έξοδά μας και παθαίνουμε σοκ».
Από το βαμβάκι, νέα προσπάθεια στο τριφύλλι
Υπάρχουν όμως και εκείνοι που πήγαν κόντρα σε μια παράδοση δεκαετιών, αρνούμενοι την όποια «σιγουριά» μπορούσε να τους προσφέρει η καλλιέργεια βάμβακος. Ο Γρηγόρης Βασιλόπουλος από το Δασοχώρι Λάρισας, όπως και άλλοι παραγωγοί, τα τελευταία τέσσερα χρόνια επέλεξε να αλλάξει την καλλιέργειά του (500 στρέμματα σήμερα) από βαμβάκι σε τριφύλλι. Όπως μας δήλωσε ο ίδιος «είναι μεγάλος ο αγώνας για να αλλάξεις καλλιέργεια. Ο πρώτος προβληματισμός ξεκίνησε τη χρονιά με τα μη επιλέξιμα, που είχα ζημιά πάνω από 100 τόνους». Σταδιακά, από το 2006 η αλλαγή εξοπλισμού για την καλλιέργεια μηδικής έχει κοστίσει στον παραγωγό πάνω από 180.000-200.000 ευρώ, χωρίς να έχει κάνει απόσβεση, ενώ ο φετινός χειμώνας κάθε άλλο παρά ευοίωνος είναι εξαιτίας της δύσκολης κατάστασης που αντιμετωπίζουν και οι κτηνοτρόφοι. «Αν φέτος έχουμε βαρύ χειμώνα, κοπάδια θα πεθάνουν και νεκρά ζώα θα γεμίσουν τα κανάλια», επισημαίνει. «Εγώ είχα έμπνευση και πούλησα την περισσότερη σοδειά πολύ φθηνά σε ανθρώπους που μπόρεσαν να με πληρώσουν».
Σε κίνδυνο η καλλιέργεια
Τον κίνδυνο ότι αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση στην παραγωγή βαμβακιού, την επόμενη πενταετία δεν θα υπάρχει, εκφράζει ο αντιδήμαρχος Ανάπτυξης Πρωτογενούς Τομέα Δήμου Σοφάδων Καρδίτσας, Ταξιάρχης Ευαγγελογιάννης, σημειώνοντας ταυτόχρονα ότι «φέτος η βαμβακοπαραγωγή κινήθηκε σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Ο κόσμος είναι στενοχωρημένος, δεν πήγαν καλά. Δεν ξέρω αν η πολιτεία μπορεί να καλύψει κάτι για να βοηθήσει τον αγροτικό κόσμο, γιατί μιλάμε για εξαθλίωση. Δεν θα μπορούν να επιβιώσουν οι παραγωγοί μαζί με τις οικογένειές τους».
Των Ανθής Γεωργίου και Κυριάκου Λάμπρου
