Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου. Ο Στράβωνας, ο αρχαίος Έλληνας γεωγράφος, την ονόμαζε Κυνία Λίμνη και ο Όμηρος Περικαλλέα Λίμνη. Ενώ ο Κωστής Παλαμάς εμπνεύστηκε από αυτή το ποίημα «οι καημοί της λιμνοθάλασσας». Η γοητεία που άσκησε και ασκεί από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα δεν είναι τυχαία. Πρόκειται για ένα συναρπαστικό σκηνικό της φύσης που μεταμορφώνεται ανάλογα με τις εποχές, παραμένοντας φιλόξενο και αποτελώντας πηγή έμπνευσης για τον άνθρωπο της Τέχνης, αλλά και πλούτου για τον άνθρωπο του μόχθου.
Εκατομμύρια χρόνια πριν, φυσικές διεργασίες δημιουργούν αρχικά μια τεράστια ενιαία λίμνη. Την λίμνη της Ακαρνανίας. Βίαιες γεωλογικές μεταβολές αφήνουν πίσω τους τελικά 4 μεγάλες λίμνες. Στη συνέχεια ο άνεμος, η βροχή και τα νερά 2 μεγάλων ποταμών, Αχελώου και Εύηνου, σμίλεψαν και ξέπλυναν το έδαφος, δημιουργώντας μια τεράστια απόθεση όπου το υγρό στοιχείο και το χώμα καταλήγουν σε ένα πάντρεμα του γλυκού με το θαλασσινό νερό. Έτσι μορφοποιήθηκε μια απέραντη λιμνοθάλασσα. Ένα από τα μεγαλύτερα υγροτοπικά Εθνικά Πάρκα της Ελλάδας, η Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου-Αιτωλικού.
Τα φερτά υλικά των ποταμών δεν διαμόρφωσαν μόνο αισθητικά το τοπίο, αλλά του προσέδωσαν και χαρακτηριστικά μιας ιδιαίτερα εύφορης και παραγωγικής περιοχής. Η πόλη του Μεσολογγίου έχει την αρχή της σε ένα ψαροχώρι του 16ου αιώνα, που σταδιακά εξελίχθηκε σε πολύβουο εμπορικό λιμάνι με σημαντικά καρνάγια (Πρώτη επίσημη αναφορά σε γραπτό γίνεται γίνεται τον 16ο αιώνα σε συμβόλαιο ναύλωσης την 3η Σεπτεμβτίου του 1528). Μπορούμε να υποθέσουμε με βάση αυτό το έγγραφο ότι η πολη είχε αστικό χαρακτήρα κάποιες δεκαετίες πρίν. Η ονομασία της προέρχεται από τις ιταλικές λέξεις mezzo και laghi που σημαίνει «ανάμεσα σε λίμνες», και η ηρωική ιστορία της αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για δεκάδες ζωγράφους και ποιητές –ανάμεσά τους ο Λόρδος Βύρωνας και ο Διονύσιος Σολωμός. Τα αρχαιολογικά ευρήματα στην ευρύτερη περιοχή μαρτυρούν την ύπαρξη τουλάχιστον 3 σημαντικών αρχαίων πόλεων: Καλυδώνα, Πλευρώνα, Ινιάδες. Εδώ κατά την μυθολογία ο Ηρακλής πάλεψε με τον ποταμό Αχελώο και τον δάμασε προσφέροντας ευμάρεια και οικονομική ανάπτυξη στην περιοχή.
280 είδη πουλιών
Η Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου είναι ιδιαίτερα γνωστή ως ιχθυοπαραγωγικός χώρος αλλά και ως χώρος φιλοξενίας μεγάλης ποικιλίας πουλιών. Έχουν καταμετρηθεί περισσότερα από 280 είδη στην περιοχή, περίπου το 75% του συνολικού αριθμού των ειδών της Ελλάδος. Προστατεύεται από τη Συνθήκη ΡΑΜΣΑΡ, αλλά κυρίως από το ίδιο το φυσικό περιβάλλον, με τους ορεινούς όγκους της Bαράσοβας και του Aράκυνθου, τα Πετρωτά, τον Κουτσιλάρη, αλλά και το Φαράγγι της Kλεισούρας. Η σπουδαιότητα της, δικαίως την ενέταξε στο δίκτυο NATURA 2000.
Λευκός θησαυρός
Δύο τα λασπόλουτρα, δύο κι οι αλυκές. Παρομοίως μοιράζονται ανάμεσα σε Μεσολόγγι και Αιτωλικό: Αγία Τριάδα και Μαύρη Αλυκή εντοπίζονται στην Τουρλίδα, τα λουτρά της Παναγίας της Φοινικιάς και η Άσπρη Αλυκή στον δρόμο προς το Αιτωλικό. Η τελευταία, που ανήκει στο Δημόσιο, καλύπτει επιφάνεια 12.500 στρεμμάτων και είναι η μεγαλύτερη της χώρας, με ετήσια παραγωγή αλατιού 120.000 τόνους. Ενώ η Μαύρη, που ανήκει στο Δήμο, καλύπτει επιφάνεια 1.700 στρεμμάτων και χρονολογείται από τον 14ο αι.. Και οι δυο μαζί παράγουν το 80% του εγχώριου άλατος. Ένα ακόμα πλεονέκτημα των νερών της Λιμνοθάλασσας είναι ότι είναι ιαματικά. Πλήθος επισκεπτών καταφθάνουν για να επωφεληθούν από αυτά.
Πελάδες, σκάπουλοι και το ψάρι της εποχής!
Η παραδοσιακή γνώση της αλιευτικής τέχνης και της συντήρησης των σκαφών, μεταφέρεται μέσα στους αιώνες από πατέρα σε γιο. Στη περιοχή υπάρχουν 2 λογιών ψαράδες, οι ιχθυοτρόφοι και οι σκάπουλοι (ελεύθεροι αλιείς). Οι ιχθυοτρόφοι εργάτες, ψαρεύουν μέρα-νύχτα στα ιβάρια (ιχθυοτροφεία) και πληρώνονται από τους ενοικιαστές των ιβαριών. Κάθε νησάκι μέσα στη λιμνοθάλασσα έχει και τα ιβάρια του. Οι σκάπουλοι τα ψαρεύουν έξω από τα ιβάρια με καμάκια, με παραγάδια και με σταφνοκάρια. Για όλους εδώ γίνεται η μύηση. Εδώ βλέπεις τις πρώτες πελάδες (ψαροκαλύβες) καταμεσής της θάλασσας. Εδώ σε αντίθεση με τα εντατικά ιχθυοτροφεία, δεν παρέχεται τεχνητή τροφή, ο πλούτος της λιμνοθάλασσας είναι υπεραρκετός. Οι επισκέπτες μπορούν να κάνουν βόλτα με την γαΐτα (βάρκα για ψάρεμα χωρίς καρίνα), όπως, επίσης, να διαμείνουν στην παραδοσιακή ψαροκαλύβα. Μετά το ψάρεμα οι επισκέπτες μαθαίνουν τοπικούς τρόπους μαγειρέματος και γεύονται τα τοπικά προϊόντα.
Οι γευστικοί θησαυροί
Γνωστό και ως «ελληνικό χαβιάρι», το αβγοτάραχο είναι μια από τις πιο εκλεπτυσμένες όσο και σπάνιες γεύσεις του κόσμου. Παράγεται από τα αβγά στις ωοθήκες της μπάφας, του θηλυκού κέφαλου, που ζει στη λιμνοθάλασσα, τα οποία αλατίζονται, ξεραίνονται και επικαλύπτονται με μια λεπτή στρώση φυσικού κεριού. Η επεξεργασία του γίνεται σε ντόπια εργαστήρια ανοιχτά για τους επισκέπτες όλο το χρόνο. Στο Μεσολόγγι και στο Αιτωλικό θα δοκιμάσετε χέλι στη σούβλα, χέλι στον φούρνο με άνηθο και κρεμμυδάκι, χέλι μπουργέτο στην κατσαρόλα, χέλι γιουβέτσι και χέλι πρινσιπάτο. Στην περιοχή συνηθίζουν να κάνουν πολλά ψάρια παστά. Παστές τσιπουρίτσες, οι λεγόμενες «λίγδες» τηγανητές, αλλά και οι παστοί σπάροι σερβιρισμένοι με λαδολέμονο αποτελούν εκλεκτό μεζεδάκι. Από όστρακα ξεχωρίζουν τα χάβαρα που μοσχοβολάνε ιώδιο, τα γυαλέμια και οι πιο σπάνιες πελώριες πίνες. Ονομαστή είναι και η γαρίδα της λιμνοθάλασσας, γνωστή και ως γάμπαρη, όπως και η πλατιά γαρίδα «κεραθούρα».
Αιτωλικό η «μικρή Βενετία»
Το Αιτωλικό, η «νερένια πόλη», βρίσκεται, 10 χλμ. ΒΔ του Μεσολογγίου. Είναι ένα πυκνοκατοικημένο νησάκι, μέσα στη λιμνοθάλασσα Αιτωλικού, και συνδέεται με την ξηρά με δύο πέτρινες πολύτοξες γέφυρες που έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα μνημεία. Παλιά ναυτική πολιτεία, έχει ιδιαίτερο χρώμα και γραφικότητα. Το καλοκαίρι, το τριήμερο 21-23 Αυγούστου, στη γιορτή Απόδοσης της Κοίμησης της Θεοτόκου, γίνεται στο Αιτωλικό το περίφημο πανηγύρι της Αγίας Αγάθης.
Δραστηριότητες
Ψάρεμα, ποδήλατο και δωρεάν καγιάκ από το Ναυτικό Όμιλο Μεσολογγίου. Η περιοχή της λίμνης είναι ο παράδεισος του Βird watching (παρατήρηση πουλιών). Αν χρειαστείς καθοδήγηση η Ορνιθολογική Εταιρία (www.ornithologiki.gr) είναι εδώ για να σε βοηθήσει. Η βόλτα με την ψαρόβαρκα στα διβάρια, το Βασιλάδι και τα άλλα νησάκια της λίμνης είναι μια από τις ομορφότερες εμπειρίες του ταξιδιού. Συνεννοηθείτε με τους ψαράδες της Τουρλίδας. Οι ειδικευμένοι μπορούν να αναρριχηθούν στη Βαράσοβα και οι περιπατητές να πεζοπορήσουν στο σπήλαιο του Άη-Νικόλα Κρεμαστού. Οι εραστές της φωτογραφίας θα λατρέψουν τα θέματα, το χρώμα, το φως.
Στόχος μας είναι η ανάπτυξη του οικοτουρισμού
«Στόχος μας είναι η προώθηση της ταυτότητας της περιοχής μας και η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού που σέβονται το περιβάλλον και δημιουργούν μια νέα ευημερία στους κατοίκους της περιοχής» αναφέρει ο κ. Φώτης Περγαντής, πρόεδρος του «Φορέα Διαχείρισης της Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου». Μιλήσαμε μαζί του και του ζητήσαμε να μας ενημερώσει για το ρόλο, τις δράσεις αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν. Μας είπε:
- Ο Φορέας Διαχείρισης δημιουργήθηκε το 2003 με στόχο την ανάπτυξη του οικοτουρισμού στην ευρύτερη περιοχή. Αντικείμενο μας δεν είναι μόνο να εποπτεύουμε και να προστατεύουμε τον χώρο. Αλλά να ενημερώνουμε και να ευαισθητοποιούμε την τοπική κοινωνία. Θέλουμε να συνεργαζόμαστε στενά μαζί της, ώστε η ίδια να γίνει ο προστάτης αυτού του περιβάλλοντος.
- Εκτός από το πολύ μεγάλο επιστημονικό ενδιαφέρον οι υγρότοποι έχουν και πολύ μεγάλη αξία στην παιδεία, στην περιβαλλοντική εκπαίδευση.
Το κράτος δημιούργησε φορείς διαχείρισης και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να σταματήσει η έντονη υποβάθμιση του οικοσυστήματος. Η κρίση όμως, έχει φέρει το φυσικό περιβάλλον σε δεύτερη μοίρα. Δεν ενισχύονται όσο πρέπει οι φορείς διαχείρισης. Έτσι οι δυνατότητες είναι περιορισμένες. - Στην περιοχή του Εθνικού Πάρκου έχουν ξεκινήσει πολλοί επαγγελματίες και ασχολούνται με τον Αγροτουρισμό ο οποίος είναι απόλυτα συμβατός με το φυσικό περιβάλλον. Αν και εφόσον τηρούνται οι προδιαγραφές φυσικά. Ο Αλιευτικός Συνεταιρισμός «Αναγέννηση», η εταιρία Aqua Action και το τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου της Πάτρας συνεργάζονται τα τελευταία χρόνια με στόχο την ανάπτυξη δραστηριοτήτων εναλλακτικού και κυρίως αλιευτικού τουρισμού στη λιμνοθάλασσα.
Οι υγρότοποι για το μέλλον μας
Κάθε χρόνο στις 2 Φεβρουαρίου γιορτάζουμε την Παγκόσμια Ημέρα Υγροτόπων και την επέτειο της υπογραφής της Σύμβασης Ραμσάρ (1971). Η φετινή επέτειος είχε θέμα: «οι υγρότοποι για το μέλλον μας – αειφόρος διαβίωση». Το Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (Med-INA) από το 2003, σε συνεργασία με τη Σύμβαση Ραμσάρ, ασχολείται με τη στενή και διαχρονική σχέση μεταξύ των ανθρώπων και των υγροτόπων. Από το σύνολο των υγροτόπων ανά τον κόσμο, στις αρχές του 20ού αιώνα, το 64% έχει ήδη εξαφανιστεί, κάτι που ισχύει και για τη χώρα μας.
10 ελληνικοί υγρότοποι έχουν χαρακτηρισθεί ως Υγρότοποι Ραμσάρ:
- Λιμνοθάλασσα Κοτυχίου
- Δέλτα Έβρου
- Λίμνη Βιστονίς, Πόρτο Λάγος, Λίμνη Ισμαρίς και γειτονικές λιμνοθάλασσες
- Δέλτα Νέστου και γειτονικές λιμνοθάλασσες
- Λίμνες Βόλβη και Κορώνεια
- Λίμνη Κερκίνη
- Δέλτα Αξιού, Εκβολή Λουδία, Δέλτα Αλιάκμονα
- Λίμνη Μικρή Πρέσπα
- Αμβρακικός κόλπος
- Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου
