των Ανθής Γεωργίου και Κυριάκου Λάμπρου
Με αφετηρία τη Νέα Μανωλάδα και τέρμα τη Ζαχάρω, η «ΥΧ» συνέχισε το ταξίδι της στην Πελοπόννησο, και συγκεκριμένα στον Νομό Ηλείας, για να συναντήσει ξανά παραγωγούς, να μιλήσει μαζί τους, αλλά και να φωτογραφίσει τις καλλιέργειες τους και τους κόπους τους.
Και αυτό το οδοιπορικό μας επεφύλασσε εκπλήξεις και αμέτρητες εικόνες. Από σεισμό, κατά τη διάρκεια της συνάντησης με τους παραγωγούς φράουλας της Νέας Μανωλάδας, μέχρι και την επίσημη αργία στη Ζαχάρω, που όμως δεν πτόησε τους εκεί υπευθύνους του ελαιοτριβείου να αφήσουν το μεσημεριάτικο οικογενειακό τραπέζι και να ανοίξουν τις πόρτες τους για να μας υποδεχτούν. Συναντήσαμε, όμως, και τους ελαιοπαραγωγούς που, παρά την αργία, μετέφεραν στα φορτωμένα αγροτικά τους τα σακιά με τους καρπούς των ελαιοδέντρων τους.
Η «ΥΧ», στη Βάρδα, βρέθηκε μέσα σε λασπωμένο χωράφι κατά τη διάρκεια του μαζέματος της πατάτας, ενώ στη Νέα Μανωλάδα μπήκε σε ένα από τα θερμοκήπια με φράουλες. Η φράουλα «ποτέ δεν σε αφήνει», γιατί οι διάφορες ποικιλίες που καλλιεργούνται σχεδόν καθ΄ όλη τη διάρκεια του χρόνου σε θέλουν από κοντά. Το μαρτυρά, άλλωστε, και η εικόνα των αμέτρητων, παραταγμένων σε μια σειρά, θερμοκηπίων που συναντά κανείς στη διάρκεια της διαδρομής.
Οι παραγωγοί της φράουλας και της πατάτας έχουν ανάγκη από εργατικά χέρια, καθώς η περισσότερη δουλειά γίνεται χειρωνακτικά. Και αυτά τα βρίσκουν στους ξένους εργάτες, που και εκείνοι με τη σειρά τους προσπαθούν και παλεύουν για μια καλύτερη ζωή για τους ίδιους, αλλά και για τις οικογένειές τους, που άφησαν πίσω. Και επειδή είναι κρίσιμη και αναγκαία η συνεισφορά τους στη σκληρή δουλειά της ελληνικής γης, οι παραγωγοί ζητούν να παρθούν μέτρα, προκειμένου να μπορούν να τους ασφαλίζουν και να τους έχουν νόμιμα.
Παράλληλα, ακούσαμε και καταγράψαμε τόσο τις δραστηριότητες της Ένωσης Συνεταιρισμών Ηλείας – Ολυμπίας, όσο και της Ομάδας Παραγωγών Βιομηχανικής Τομάτας και Σταφίδας. Η βιομηχανική τομάτα, παρά τη μειωμένη παραγωγή, ακόμα βαστά και αντέχει. Δίνει ένα σίγουρο εισόδημα στους εναπομείναντες παραγωγούς της περιοχής, όχι, όμως, για να κάνουν περιουσίες, αλλά για να έχουν ένα μεροκάματο, όπως λένε χαρακτηριστικά.
Σε όλη αυτήν τη διαδρομή ήταν ορατά τα σημάδια της φονικής πυρκαγιάς του 2007, που κατέστρεψε ζωές, περιουσίες και την πλούσια φύση, παρά τις αναδασώσεις και τις δενδροφυτεύσεις που έχουν γίνει για την ανάπλαση της περιοχής. Ζωντανά είναι και τα απομεινάρια της, που αποτυπώνονται στα λόγια τους, ενώ οι σκηνές είναι χαραγμένες στις μνήμες τους. «Να μην το περάσει άνθρωπος αυτό», λένε, όταν τους ρωτάμε για εκείνες τις μέρες της πυρκαγιάς. Ένας εφιάλτης χαραγμένος στον νου και την καρδιά. Όμως, αντέχουν και προσπαθούν ακόμη να μαζέψουν ό,τι μπορούν και να συνεχίσουν. Να συνεχίσουν αυτό που ήξεραν από πάντα να κάνουν. Να φροντίζουν τα χωράφια τους, να παλεύουν για τις οικογένειές τους, τα παιδιά τους και το μέλλον τους. Και ο λόγος δίνεται σε όλους αυτούς…
Βάρδα: Στο χωράφι, μαζεύοντας τη νέα πατάτα
Η περιοχή είναι η μοναδική στην Ελλάδα που γίνονται δύο καλλιέργειες
H «ΥΧ» βρέθηκε στο χωριό Βάρδα, στο χωράφι, για να μιλήσει με τους παραγωγούς, αλλά και να δει τη διαδικασία συγκομιδής της πατάτας. Για την οικογένεια Κούγια, το μάζεμα της πατάτας είναι… οικογενειακή υπόθεση. Από τον 80χρονο παππού, που βρίσκεται ακόμη στο χωράφι, τους δύο γιους παραγωγούς, αλλά και τα 16χρονα παιδιά, σε ρόλο οδηγών τρακτέρ, όλοι στη συγκομιδή. Και επειδή τα χώματα της περιοχής είναι σκληρά για να χρησιμοποιηθούν ειδικά μηχανήματα, το χέρι και σε αυτή την περίπτωση δεν λείπει.
Η παραγωγή φέτος είχε ξεκινήσει με καλούς οιωνούς, όπως η αυξημένη τιμή, αλλά και οι αυξημένες ποσότητες που θα έδινε. Όμως, οι πλημμύρες του Οκτώβρη οδήγησαν στη μειωμένη παραγωγή. 
Η περιοχή είναι η μοναδική στην Ελλάδα, όπως μας λέει ο Σπύρος Κούγιας, μέλος του ΔΣ του Συλλόγου Πατατοπαραγωγών Ηλείας, που γίνονται δύο καλλιέργειες.
Πρόκειται για μία συγκομιδή που ξεκινά στις αρχές Μάη και τελειώνει μέχρι το τέλος Ιούνη, και μία στα τέλη Οκτώβρη, η οποία ολοκληρώνεται μέχρι τις 20 Γενάρη. Η χειμωνιάτικη συγκομιδή είναι για εσωτερική κατανάλωση, ενώ της καλοκαιρινής περιόδου, ένα μεγάλο ποσοστό πηγαίνει στις εξαγωγές. Η τιμή της πατάτας, σύμφωνα με τον Σπ. Κούγια, είναι σταθερή και φτάνει, κατά μέσο όρο, περίπου τα 25 λεπτά το κιλό.
Ένα από τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζουν, όπως μας εξηγεί ο Σπ. Κούγιας, είναι το μεγάλο κόστος παραγωγής, για το οποίο «ευθύνονται διάφοροι μεσάζοντες, αυξάνοντας την τιμή του πατατόσπορου. Η τιμή του ξεκινά στα 50 λεπτά και πουλιέται εδώ στον παραγωγό στο 1,20 και στο 1,30 ευρώ το κιλό. Μόνο από αυτό ανεβαίνει το κόστος παραγωγής ακόμη 200 ευρώ το στρέμμα, με συνολικό κόστος ανά στρέμμα τα 700 ευρώ». Ο ίδιος, ως παραγωγός 300 στρεμμάτων, αν και θα έχει παραγωγή περίπου 1,5 τόνου, μας λέει ότι «φέτος ειδικά δεν βγαίνει τίποτε. Για αυτή την παραγωγή, που βλέπετε εδώ και είναι περίπου στον 1,5 τόνο, είμαι σίγουρα μέσα στα 100 ευρώ το στρέμμα. Υπάρχει, όμως, περίπτωση να αποζημιωθούμε λόγω των καταστροφών, που πάθαμε από τις πλημμύρες».
Το μεγαλύτερο πλήγμα, όμως, που αφορά τις πατάτες γενικά της χώρας και όχι μόνο της Ηλείας, κατά τον Σπ. Κούγια, είναι η ελληνοποίησή τους, πράγμα που αποτέλεσε «τον θάνατο της πατάτας. Εδώ στην Ηλεία και τη Δυτική Αχαΐα καλλιεργούσαμε 35.000 στρέμματα ανά σεζόν και τώρα έχουμε πέσει κάτω από 10.000 στρέμματα. Η πτώση αυτή έγινε τα τελευταία 15 χρόνια. Έρχονται στη χώρα περίπου 30% γαλλικές πατάτες και πωλούνται ως ελληνικές. Αυτό συμβαίνει, μάλιστα, τη στιγμή που η πατάτα είναι ένα προϊόν που προχωράει μόνο του, χωρίς επιδοτήσεις».
Ο παραγωγός Ηρακλής Κούγιας εστιάζει στην καταστροφή που έπαθαν από τις πλημμύρες και τη ζημιά που υπέστησαν, διευκρινίζοντας ότι «φέτος, που έχουμε καλή τιμή στην πατάτα (πάνω από 30 λεπτά το κιλό), δεν έχουμε παραγωγή. Πέρσι ξεκίνησε από 22 λεπτά και έφτασε 30 λεπτά το κιλό».
Ένωση Συνεταιρισμών Ηλείας – Ολυμπίας
Με όχημα το ελαιόλαδο και στηρίγματα το κρασί και τη σταφίδα
Στη μαύρη σταφίδα, στο ελαιόλαδο και στον οίνο δραστηριοποιείται η Ένωση Συνεταιρισμών Ηλείας – Ολυμπίας, η οποία λειτουργεί από το 1924, με περίπου 17.000 παραγωγούς-μέλη. Η βασική, όμως, δραστηριότητα επικεντρώνεται κατά 80% με 85% στο ελαιόλαδο. Μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 2007, που έκαψε περίπου 2,5 εκατομμύρια ελαιόδεντρα, το 2008 ο συνεταιρισμός επένδυσε περίπου 1.300.000 ευρώ στην ανασυγκρότηση της παραγωγής ελαιολάδου.
Έτσι, εκσυγχρόνισε το ελαιοτριβείο, τοποθετώντας δύο γραμμές παραγωγής, ολοκλήρωσε τον αποθηκευτικό χώρο, με ανοξείδωτες ελαιοδεξαμενές χωρητικότητας 700 τόνων, και προχώρησε στην τυποποίηση και στη δημιουργία εργαστηρίου ποιοτικού ελέγχου. Η Ομάδα Παραγωγών ελαιολάδου, η οποία αποτελείται από 1.400 μέλη, παράγει εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης Ολυμπίας, ποικιλίας Κορωνέικης (90%) και Κολλυρέικης (10%), ενώ σε συνεργασία με την ομάδα βιοκαλλιεργητών Ηλείας «Η Δήμητρα» τυποποιεί εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο βιολογικής καλλιέργειας.
«Το ελαιόλαδο είναι το μέλλον της περιοχής», εξηγεί ο διευθυντής της Ένωσης Συνεταιρισμών, Δημήτρης Δημητρόπουλος, και αυτό γιατί «σε σχέση με τις άλλες καλλιέργειες είναι σχεδόν ανέξοδη.Η ελιά έχει βέβαια τα έξοδά της, αλλά είναι λιγότερο δαπανηρή. Με μια σχετική προσοχή, με την κατάλληλη λίπανση και την απαραίτητη φροντίδα μπορεί να αποδώσει και να αποφέρει χρήματα στους παραγωγούς, και όχι μόνο. Αλλά και στο ελληνικό κράτος, με τις εξαγωγές που μπορούν να γίνουν». Η τιμή για τους παραγωγούς ξεκίνησε με 3,30 ευρώ και τώρα έπεσε στο 3,05 – 3,10 ευρώ. Λάδι με την ονομασία «Ολύμπια» εξάγεται χύμα στην Ιταλία, αλλά και τυποποιημένο σε μπουκάλια σε Γερμανία, Λιθουανία, Κίνα, Αγγλία, Ολλανδία κ.λπ.
Η περιοχή της Ηλείας παράγει ετησίως περίπου 7.000 τόνους μαύρη σταφίδα, η οποία προέρχεται από τα περίπου 19.000 στρέμματα σταφιδάμπελου. Η μαύρη σταφίδα παράγεται με φυσικές μεθόδους. Οι αγρότες, αφού τη μαζέψουν, την αφήνουν να στεγνώσει φυσικά κάτω από τον ζεστό ήλιο για 15 ημέρες περίπου, χωρίς χημικά πρόσθετα και χημικές μεθόδους επεξεργασίας. Στη συνέχεια, στο σταφιδεργοστάσιο της Ένωσης επεξεργάζονται 5.000 τόνοι μαύρης σταφίδας, ενώ η τυποποίησή της γίνεται στο εργοστάσιο της ΣΚΟΣ ΑΣΕστο Κιάτο.
Λάδι με την ονομασία «Ολύμπια» εξάγεται χύμα στην Ιταλία, αλλά και τυποποιημένο σε μπουκάλια σε Γερμανία, Λιθουανία, Κίνα, Αγγλία και Ολλανδία
«Τα τελευταία τρία με τέσσερα χρόνια η τιμή της μαύρης κορινθιακής σταφίδας έχει υποχωρήσει στα 70 λεπτά», σημειώνει ο Δ. Δημητρόπουλος, τονίζοντας ότι η καλλιέργειά της έχει γίνει ασύμφορη, ενώ δεν έχει κατανάλωση, αλλά ούτε και τις εξαγωγές που είχε.
Επίσης, στην περιοχή δραστηριότητας της Ένωσης υπάρχουν 10.000 στρέμματα αμπελώνες, εκ των οποίων τα 1.500 στρέμματα είναι ιδιοκτησίας των παραγωγών-μελών. Το οινοποιείο έχει δυνατότητα επεξεργασίας 10.000 τόνων σταφυλιών και δεξαμενές και χώρους αποθήκευσης 1.000 τόνων. Σε ό,τι αφορά τις τιμές, ο διευθυντής της Ένωσης διευκρίνισε ότι έχουν υποχωρήσει. Παράλληλα, δεν υπάρχουν νέες καλλιέργειες, με αποτέλεσμα να μειωθεί η παραγωγή του οινοστάφυλου, ενώ το κρασί που τυποποιείται διατίθεται μόνο στην τοπική αγορά.
Στο ελαιοτριβείο της Ζαχάρως
Το συνεταιριστικό ελαιοτριβείο βρίσκεται στην περιοχή Ζαχάρω, όπου συναντήσαμε παραγωγούς, την ώρα που πήγαιναν εκεί τα σακιά με τις ελιές τους. «Στη Ζαχάρω αρχίζαμε τη συγκομιδή τέλη Νοέμβρη με αρχές Δεκέμβρη. Την παραμονή των Χριστουγέννων φθάναμε στην κορύφωσή της, για να ξεκινήσουμε πάλι τον Γενάρη», μας λέει ο ελαιοπαραγωγός, Βασίλης Στολάκης, σημειώνοντας ότι πρώτη χρονιά φέτος «από όσα χρόνια θυμάμαι, η συγκομιδή άρχισε από τον Οκτώβρη. Οι παραγωγοί έχουν ανάγκη από τα χρήματα και ξεκίνησαν να μαζεύουν από νωρίς, με αποτέλεσμα ο καρπός να είναι άγουρος και η απόδοση του ελαιοκάρπου πολύ χαμηλή».
Ο Δημήτρης Λαμπρόπουλος, επίσης ελαιοπαραγωγός, με 15 στρέμματα ελιές, υπολογίζει ότι «θα μου δώσουν περίπου 1,5 τόνο λάδι φέτος. Σε σχέση με πέρσι έχουμε πολύ καρπό, αλλά όχι μεγάλη ποσότητα σε λάδι. Τουλάχιστον φέτος ήταν αρκετά ικανοποιητική η τιμή ελαιολάδου στον παραγωγό, που ξεκίνησε με 3,20 και τώρα κυμαίνεται γύρω στα 3 ευρώ το κιλό».
Ως «μια καλή χρονιά και ας υπάρχει μειωμένη απόδοση του ελαιοκάρπου» περιγράφει ο Φώτης Χριστοδουλόπουλος, διαχειριστής του συνεταιριστικού ελαιοτριβείου και τυποποιητηρίου, την έως τώρα πορεία της σεζόν στην περιοχή. Χωρίς προσβολές από εχθρούς, όπως ο δάκος, η Κορωνέικη ποικιλία, που καλύπτει το 100% της περιοχής, προβλέπεται να δώσει φέτος συνολικά 5.000 τόνους, ποσότητα ικανοποιητική για την πρόωρη συγκομιδή της ελιάς. Από αυτούς «500 τόνοι θα παραχθούν στο δικό μας ελαιοτριβείο», επισημαίνει.
Στην περιήγηση που μας έκανε αναφέρθηκε στη διαδικασία επεξεργασίας, στον καρπό της ελιάς, που περνά μέσα από ειδικά αποφλοιωτήρια, πλυντήρια, ζυγιστικά και μαλακτήρες, φτάνοντας έτσι στα μηχανήματα διαχωρισμού υγρών και στερεών (του λαδιού από τον πυρήνα). Οι δύο μονάδες παραγωγής ελαιολάδου δίνουν τη δυνατότητα για 4 τόνους την ώρα, η κάθε μία. Μετά τη διαδικασία της έκθλιψης, το ελαιόλαδο φυλάσσεται σε ειδικές ανοξείδωτες δεξαμενές (σε διαφορετικές το έξτρα παρθένο από το βιολογικό), συνολικού όγκου 600 τόνων.
Μεγάλη σημασία, για την τελική ποιότητα του ελαιολάδου, τονίζει πως έχει «η σωστή μεταφορά του ελαιοκάρπου στο ελαιοτριβείο. Αυτή πρέπει να εκτελείται σε ειδικά κιβώτια ή πάνινα σακιά και όχι σε νάιλον, ώστε να αποφεύγεται η οξείδωση».
Και στο… σαπωνοποιείο
Δίπλα ακριβώς υπάρχει το πρότυπο σαπωνοποιείο, το οποίο ξεκίνησε τη λειτουργία του πέρσι, με τον Φ. Χριστοδουλόπουλο να μας μυεί στα… μυστικά και στα αρώματα του σαπουνιού. Ακολουθώντας την «ψυχρή» μέθοδο, και όχι την παλιά του βρασμού, με λάδι αγνό «σαν αυτό που τρώμε», όπως χαρακτηριστικά μας λέει, και υλικά όπως απιονισμένο νερό, φυσικά αρώματα και αιθέρια έλαια, το σαπούνι παίρνει μορφή και μπαίνει σε ειδικά καλούπια για 24 ώρες. Στη συνέχεια, κόβεται σε μικρές πλάκες για να τοποθετηθεί σε ειδικά ξύλινα ράφια, όπου θα ωριμάσει για έναν μήνα έως ότου βγει στην κατανάλωση.
Πτώση της παραγωγής βιομηχανικής τομάτας
Στην περιοχή της Ηλείας, και συγκεκριμένα από τη Νέα Μανωλάδα μέχρι τη Ζαχάρω, παράγεται και η βιομηχανική τομάτα από Ομάδα Παραγωγών, η οποία διακινείται μέσω των δύο εργοστασίων της περιοχής. Η παραγωγή, όμως, έχει μειωθεί τις τελευταίες δεκαετίες πάρα πολύ, καθώς από τους 240.000 τόνους, που ήταν την περίοδο 1990-1995, σήμερα έχει φτάσει τους 80.000-90.000 τόνους.
Οι τιμές, ωστόσο, τα τέσσερα τελευταία χρόνια, είναι καθηλωμένες, φτάνοντας κατά μέσο όρο τα 80 ευρώ τον τόνο. Αντίστοιχα, μειώθηκαν και οι παραγωγοί, από 400 σε 70. «Τη βιομηχανική τομάτα την κρατάμε με τα δόντια», μας λέει ο πρόεδρος της Ομάδας Παραγωγών Βιομηχανικής Τομάτας και Κορινθιακής Σταφίδας Νομού Ηλείας, Χρήστος Βαλλιανάτος. Προσθέτει, μάλιστα, ότι το κόστος παραγωγής είναι περίπου στα 50 ευρώ τον τόνο. Σημείωσε, επίσης, ότι επειδή τα δύο εργοστάσια βιομηχανικής τομάτας παραμένουν υγιή, οι τοματοπαραγωγοί έχουν ένα εισόδημα: «Όχι ότι βγάζουν λεφτά οι παραγωγοί, αλλά έχουν ένα μεροκάματο. Επίσης, οι παραγωγοί, εκτός από τα δικαιώματα που παίρνουν, έχουν και ένα πριμ συνδεδεμένο. Ο μεγαλύτερος παραγωγός, αυτήν τη στιγμή, έχει 800 στρέμματα και 8.000 τόνους τομάτας, ενώ ο μικρότερος είναι στους 250-300 τόνους. Αν έχει κάτω από 200 τόνους, τότε δεν συμφέρει να τη μαζέψεις».
Σε ό,τι αφορά την κορινθιακή σταφίδα, ο Χρ. Βαλλιανάτος επισημαίνει τις δυσκολίες που υπάρχουν για τους 350 παραγωγούς της περιοχής, καθώς και τις χαμηλές τιμές. Αναφορικά με το κόστος, λέει χαρακτηριστικά ότι οι παραγωγοί «αν δεν βγάλουν τουλάχιστον 600 κιλά το στρέμμα, τότε με την υπάρχουσα τιμή μπαίνουν μέσα». Σημειώνει, μάλιστα, την ανάγκη της καλύτερης οργάνωσης των παραγωγών, προκειμένου από κοινού να έχουν καλύτερα αποτελέσματα, όπως, για παράδειγμα, να ρίξουν το κόστος παραγωγής.
Υψηλές οι τιμές της φράουλας Ν. Μανωλάδας
Επεισοδιακά –με έναν σεισμό 4,7 της κλίμακας Ρίχτερ– ξεκίνησε η συνάντησή μας με τον παραγωγό φράουλας Γιάννη Αρβανιτάκη, που μαζί με τον αδελφό του καλλιεργούν 400 στρέμματα. Για την περιοχή, η φράουλα αποτελεί ένα σημαντικό εξαγώγιμο προϊόν. To 2004, η καλλιέργειά της στην περιοχή εκτεινόταν σε 2.000 στρέμματα, ενώ μέχρι το 2008 η καλλιεργήσιμη γη φράουλας στην περιοχή της Μανωλάδας, και σε μία ακτίνα 20 χλμ. γύρω από αυτήν, έφτασε τα 10.000 στρέμματα.
Φέτος, η καλλιέργεια στην περιοχή υπολογίζεται στα 9.000 στρέμματα (8.000 στρέμματα ποικιλία Camarosa και 1.000 στρέμματα της πρόωρης ποικιλίας Fortuna) και η συνολική παραγωγή φτάνει τους 45.000 τόνους. Βασικές χώρες εξαγωγής αποτελούν η Ιταλία, η Ουγγαρία και κάποιες βαλκανικές χώρες, που αντικατέστησαν την αγορά της Ρωσίας εξαιτίας του εμπάργκο.
Η τιμή που δόθηκε φέτος στους 140 παραγωγούς φράουλας της περιοχής είναι «ικανοποιητική, αφού κυμαίνεται στο 1,80 ευρώ, αν απευθύνεται στην ελληνική αγορά, και στα 3 ευρώ για την εξαγώγιμη, που αποτελεί και το 95% την συνολικής παραγωγής», μας ενημερώνει ο Γ. Αρβανιτάκης, ενώ ο συνολικός τζίρος κυμαίνεται μεταξύ 80-100 εκατ. ευρώ τον χρόνο.
Στην έλλειψη ρευστότητας και στο ρωσικό εμπάργκο εστιάζονται τα προβλήματα της καλλιέργειας φράουλας κατά τον Γ. Αρβανιτάκη, ενώ, όπως ο ίδιος αναφέρει, είναι αναγκαία η θέσπιση νόμου που να καλύπτει τους ξένους εργάτες της περιοχής: «Εμείς απασχολούμε Βούλγαρους και Ρουμάνους που έχουν εργόσημο και μπορούμε να τους καλύψουμε, αλλά έχουμε και Ασιάτες (Πακιστάν, Ινδία, Μπαγκλαντές) που δεν έχουν χαρτιά».
Στην καλλιέργειά του μας υποδέχθηκε ο παραγωγός Ακύλας Δαλάπας, ο οποίος έκανε λόγο για τα προβλήματα λόγω κακών καιρικών συνθηκών, καθώς και το αυξημένο κόστος, εξαιτίας των πολλών εργατικών χεριών που χρειάζεται για τη συγκομιδή της. Με 60 στρέμματα θερμοκηπιακής καλλιέργειας και με την καθημερινή βοήθεια του γιου του, ο παραγωγός μάς κάνει ξεκάθαρο ότι «η φράουλα δεν σε αφήνει ποτέ. Έχει δουλειά όλο τον χρόνο. Από νωρίς το πρωί πρέπει να είσαι στο χωράφι και να δουλεύεις μέχρι τον Ιούνιο».
Των Ανθής Γεωργίου και Κυριάκου Λάμπρου
