Αυτό το κόσμημα της φύσης έχει ενταχθεί στο δίκτυο ευρωπαϊκών γεωπάρκων
Στο άκουσμα της λέξης Λέσβος, στις μέρες μας, το μυαλό όλων ταξιδεύει σε βάρκες, πορτοκαλί σωσίβια, πρόσωπα γεμάτα απόγνωση, ανθρώπους νικημένους στη μάχη της προσφυγιάς με τη θάλασσα. Ταξιδεύει και στη φωτογραφία με τις τρεις γιαγιάδες, που με τη σεμνότητα και τη διακριτικότητά τους δίδαξαν την ανθρωπιά σε όλο το μήκος και πλάτος της γης.
Σε μια παλαιότερη και καλύτερη εποχή, στο άκουσμα της λέξης Λέσβος το μυαλό πήγαινε στις ομορφιές του νησιού, που ταυτίστηκε με τον έρωτα της Σαπφούς, μεταξύ των οποίων και στο μοναδικό φυσικού κάλλους τοπίο, το απολιθωμένο δάσος. Ένα δάσος που έρχεται από εκατομμύρια χρόνια μακριά να τονίσει τη συνέχεια της φύσης και να απαιτήσει τον σεβασμό μας για όσα μας περιβάλλουν.
Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του απολιθωμένου δάσους, με έδρα το Σίγρι, είναι κοινωφελές νομικό πρόσωπο εποπτευόμενο από το υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού. Η μελέτη, η έρευνα, η συντήρηση και η ανάδειξη του απολιθωμένου δάσους αποτελούν τον κύριο σκοπό του μουσείου. Αυτό το κόσμημα της φύσης έχει ενταχθεί στο δίκτυο ευρωπαϊκών γεωπάρκων, ως αποτέλεσμα της στρατηγικής δράσης «Ευρώπη 2020», που σκοπό έχει αφενός τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και αφετέρου την ενίσχυση της τοπικής οικονομίας μέσω των γεωτουριστικών δραστηριοτήτων. Ταυτόχρονα, γεωπάρκο ορίστηκε όλο το νησί. Η απόφαση δημιουργίας του γεωπάρκου Λέσβου επικυρώθηκε και στο πλαίσιο του 11ου συνεδρίου της Unesco.
H κατασκευή του οδικού δικτύου Καλλονής-Σιγρίου αποκάλυψε χρυσό
«Το δάσος κάτω από τον δρόμο» είναι ο τίτλος της έκθεσης που φιλοξενείται στο Ευγενίδειο Ίδρυμα, η οποία ξεκίνησε από το Σάββατο 23 Ιανουαρίου και θα παραμείνει έως και την Κυριακή 29 Μαΐου.
Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου παρουσιάζει ευρήματα από τη μεγαλύτερη ανασκαφή απολιθωμάτων στην Ελλάδα. Στη διάρκεια των εκσκαφών για την κατασκευή του οδικού δικτύου Καλλονής-Σιγρίου, ήρθαν στο φως κομμάτια από απολιθωμένους κορμούς κωνοφόρων και αγγειόσπερμων δέντρων, όπως πεύκα, βελανιδιές και φοίνικες, γεμίζοντας την επιστημονική κοινότητα, αλλά και την κοινή γνώμη, με θαυμασμό και μεράκι για την πλήρη προστασία της περιοχής. Κυπαρρισίδες και ηφαιστειακοί ορίζοντες, φύλλα δάφνης κανέλλας και καρυδιάς μαρτυρούν το κλίμα και το φυσικό περιβάλλον της εποχής που ευδοκίμησαν.
Ο επισκέπτης μεταφέρεται νοερά στον χώρο του εργοταξίου και παρακολουθεί τις διαδικασίες ανασκαφής, μεταφοράς και συντήρησης των απολιθωμάτων. Με αυτόν τον ελκυστικό τρόπο, ο ενήλικας ή ο μαθητής αντιλαμβάνεται τη μεγάλη επιστημονική αξία του και γίνεται μάρτυρας αυτού του τεράστιου φυσικού και περιβαλλοντολογικού πλούτου. Τα εκατοντάδες ευρήματα τον «μεταφέρουν» στις κλιματολογικές συνθήκες της τότε εποχής, του παρέχουν πληροφόρηση για τις συνθήκες που επικρατούσαν τότε και οδήγησαν στην καταστροφή των υποτροπικών δασών, στις εκρήξεις ηφαιστείων και στη δημιουργία απολιθωμάτων 20 εκατομμύρια χρόνια πριν.
Στόχος η δημιουργία ενός υπαίθριου μουσείου απολιθωμάτων
Ο διευθυντής του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, από την ίδρυσή του το 1995, και αναπληρωτής καθηγητής, πρόεδρος του Τμήματος Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Δρ. Νικόλαος Ζούρος, είχε την ευγένεια να απαντήσει σε ερωτήσεις μας και να μας επισημάνει ότι:
- Βασικός σκοπός της έκθεσης είναι να παρουσιάσει στο ευρύ κοινό τα αποτελέσματα των ανασκαφών κατά μήκος του οδικού δικτύου Σιγρίου-Καλλονής. Πρόκειται για σωστικές ανασκαφές κατά μήκος του εν λόγω δικτύου. Ο δρόμος δεν έχει ολοκληρωθεί, αλλά, αυτήν τη στιγμή, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα, τα οποία περιλαμβάνουν φυσικά ανασκαφικά ευρήματα, περίπου στο μισό μήκος του δρόμου, που περνάει από την προστατευόμενη περιοχή.
- Οι ανασκαφές εκτελούνται από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου και ο δρόμος από τη Γενική Γραμματεία Δημοσίων Έργων. Η επίβλεψη του κεντρικού αυτού άξονα γίνεται από την Αθήνα και χρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ. Πρόκειται για ένα βασικό οδικό έργο, το οποίο βοηθάει σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό και στην άρση της απομόνωσης της περιοχής, η οποία είναι ιδιαίτερα δύσβατη και απομακρυσμένη.
- Το πλήθος των απολιθωμάτων ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η χάραξη του δρόμου να έχει μετατοπιστεί σε κάποια σημεία όπου υπήρχαν οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις, έτσι ώστε τα απολιθώματα να διατηρηθούν στις φυσικές τους θέσεις κατά μήκος του δρόμου και να είναι ορατά. Στόχος είναι όλη η διαδρομή να μετατραπεί σε ένα υπαίθριο μουσείο, όπου αριστερά και δεξιά του δρόμου οι απολιθωμένοι κορμοί θα αποκαλύπτονται στις φυσικές τους θέσεις.
- Γεωπάρκο είναι όλο το νησί. Το Γεωπάρκο Λέσβου στην αρχή περιοριζόταν στην περιοχή του απολιθωμένου δάσους, αλλά τα τελευταία χρόνια έχει επεκταθεί σε ολόκληρο το νησί. Υπάρχει χάρτης με όλες τις θέσεις των μνημείων, που είναι γύρω στις 90. Μέσα από διαδρομές, ο επισκέπτης μπορεί να δει αυτά τα μνημεία σε συνδυασμό με το πάρκο του απολιθωμένου δάσους και το υποθαλάσσιο πάρκο. Μάλιστα, το υποθαλάσσιο πάρκο τελείωσε φέτος το καλοκαίρι και για πρώτη φορά καθιερώθηκαν και επισκέψεις με ειδικό σκάφος, όπου οι επισκέπτες βλέπουν τα απολιθώματα από τον γυάλινο πυθμένα που διαθέτει το σκάφος.
Παράθυρο στον κόσμο
Η δράση του μουσείου, όμως, δεν περιορίζεται μόνο στο χτες και στον μουσειακό τουρισμό, αλλά επεκτείνεται και στο σήμερα, με στόχο την ολόπλευρη ανάπτυξη της περιοχής. Στο πλαίσιο αυτό, όπως μας εξηγεί ο Δρ. Ζούρος, προσπαθεί να προβάλει τα ποιοτικά αγροτικά προϊόντα της περιοχής, των γυναικείων αγροτικών συνεταιρισμών και τα τυποποιημένα προϊόντα, όπως είναι το λάδι, τα τυροκομικά, το κρασί και το ούζο, τα οποία παράγονται στο νησί. Να συνδέσει, δηλαδή, τον τόπο με τα προϊόντα του.
Επιπλέον, στο μουσείο υπάρχει μόνιμη έκθεση, ενώ κάθε καλοκαίρι, εδώ και 15 χρόνια, διοργανώνεται γιορτή αγροτουρισμού, με ειδικά stands μικρών παραγωγών και τα προϊόντα των γυναικείων αγροτουριστικών συνεταιρισμών. Οι επισκέπτες του μουσείου μπορούν έτσι όχι μόνο να γνωρίσουν τα προϊόντα αυτά (μέλι, βότανα, λάδι), αλλά και να τα προμηθεύονται επιτόπου ή και από τους ίδιους τους παραγωγούς.
Επίσης, στην υπηρεσία της ανάπτυξης της περιοχής εντάσσονται εκδηλώσεις όπως τα συνέδρια και τα διεθνή σεμινάρια, που διοργανώνει το μουσείο και προσελκύουν πολλούς επισκέπτες. Η προσπάθεια, δηλαδή, έγκειται στο να ανοίξει ένα παράθυρο στον κόσμο, όχι μόνο για τα μοναδικά ευρήματα του απολιθωμένου δάσους, αλλά και για τα τοπικά προϊόντα και τους παραγωγούς. Έτσι, ένα μοναδικό μνημείο της φύσης συνδέεται με όσα η ίδια προσφέρει σήμερα στους ανθρώπους, δηλαδή με προϊόντα πρώτης ποιότητας και, φυσικά, με τον μόχθο και το μεράκι των ανθρώπων που έτυχε να ζουν σήμερα στον ίδιο τόπο με ένα δάσος εκατομμυρίων ετών.
