Αναγκαία περισσότερο από ποτέ, η ανασυγκρότηση της ελληνικής γεωργίας

14o Πανελλήνιο Συνέδριο Αγροτικής Οικονομίας

Αναγκαία περισσότερο από ποτέ, η ανασυγκρότηση της ελληνικής γεωργίας

Με μεγάλη επιτυχία και πρωτοφανή για τα ελληνικά δεδομένα προσέλευση, ολοκληρώθηκαν οι εργασίες του 14ου Πανελλήνιου Συνεδρίου της Αγροτικής Οικονομίας με τίτλο «Νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική και Ανασυγκρότηση της Αγροτικής Οικονομίας», το οποίο διεξήχθη στον Βόλο, στη Σχολή Γεωπονικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, στις 20 και 21 Οκτωβρίου. Στο συνέδριο συμμετείχαν περίπου 700 σύνεδροι, ενώ τις εργασίες τίμησε με την παρουσία του ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Βαγγέλης Αποστόλου, ο οποίος και απηύθυνε χαιρετισμό.

Στο Βόλο το 14ο Πανελλήνιο Συνέδριο Αγροτικής Οικονομίας

Οι εργασίες του συνεδρίου, οι οποίες διεξήχθησαν σε κατάμεστες αίθουσες, είχαν ως κύριο στόχο την ανάδειξη των σύγχρονων ζητημάτων της αγροτικής παραγωγής, την ανταλλαγή επιστημονικών γνώσεων και απόψεων και την εξαγωγή τεκμηριωμένων προτάσεων που θα μπορούσαν να αποτελέσουν το υπόβαθρο για τη χάραξη μιας εθνικής στρατηγικής για την πρωτογενή παραγωγή. Μιας στρατηγικής που διαφαίνεται ότι, σήμερα, είναι αναγκαία περισσότερο από ποτέ άλλοτε, καθώς η ανασυγκρότηση της αγροτικής οικονομίας συνιστά μια από τις βασικές προϋποθέσεις για την επανεκκίνηση της εθνικής οικονομίας.

Στο συνέδριο παρουσιάστηκε μεγάλος αριθμός επιστημονικών εργασιών από Έλληνες -και ιδιαίτερα νέους- επιστήμονες. Οι εργασίες αφορούσαν θεματικές ενότητες όπως Κοινή Αγροτική Πολιτική, Ανταγωνιστικότητα και Διεθνείς Αγορές, Αποτελεσματικότητα, Καινοτομία και Νέα Τεχνολογία, Αλυσίδες Εφοδιασμού, Περιβάλλον και Φυσικοί Πόροι, κ.λπ.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκάλεσαν οι εισηγήσεις των προσκεκλημένων ομιλητών. Ειδικότερα, η ομιλία του Καθηγητή Νίκου Χριστοδουλάκη ανέδειξε τη σχέση μεταξύ της ελληνικής κρίσης και του χάσματος Βορρά – Νότου στην Ευρωζώνη, ενώ η εισήγηση του Διευθυντή της ΓΔ Γεωργίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Δρα Τάσου Χανιώτη, επικεντρώθηκε στις μελλοντικές προοπτικές της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής.

Επίσης, ιδιαίτερα θετική εντύπωση άφησε στους συνέδρους η ειδική συνεδρία των προσκεκλημένων ομιλητών διεθνούς κύρους, στην οποία παρουσίασαν εισηγήσεις το υψηλόβαθμο στέλεχος του ΟΟΣΑ, Δρ. Δημήτρης Διακοσάββας, η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Αμπερντήν, Deborah Roberts και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Πάρμα, Filippo Arfini. Τέλος, ιδιαίτερο ενδιαφέρον αλλά και θετικά σχόλια υπήρξαν τόσο για την Ειδική Συνεδρία με τίτλο «Παράλληλοι Βίοι», όσο και για τις δύο Στρογγυλές Τράπεζες με θέματα «Θεσμική Αναδιάρθρωση της Ελληνικής Γεωργίας» και «Τοπικά Προγράμματα Αγροτικής Ανάπτυξης: Θεωρία και Πράξη».

Νέα ΚΑΠ, Βορράς και Νότος και εξαγωγές στο τραπέζι

Στην ομιλία του, ο υπουργός ΑΑΤ, Β. Αποστόλου, ανέφερε πως «το μεγάλο ζήτημα είναι η παραγωγική ανασυγκρότηση του αγροτικού τομέα. Τα τρόφιμα είναι ο πρωταθλητής στις εξαγωγές. Και μόνο αυτό αν το συνδέσουμε με την αύξηση του αγροτικού εισοδήματος αλλά και των εξαγωγών, σημαίνει ότι ο αγροτικός χώρος έχει τις προϋποθέσεις και τις δυνατότητες, ότι παρά την κρίση, τις συνέπειες της οποίας έχει υποστεί και αυτός, στέκεται όρθιος. Αυτό είναι, ουσιαστικά, το μεγάλο βάρος που εμείς αναλαμβάνουμε από δω και πέρα», κατέληξε.

Στην ομιλία του, ο πρώην υπουργός Οικονομίας, Νίκος Χριστοδουλάκης, ανέπτυξε το θέμα «η ελληνική κρίση και το χάσμα Βορρά – Νότου στην Ευρωζώνη», ενώ στάθηκε ιδιαίτερα στον κίνδυνο επέκτασης των μέτρων και του μνημονίου, αν η Ελλάδα θέσει τη διαγραφή του χρέους ως προϋπόθεση για να ξεκινήσει η ανάπτυξη. Όπως είπε ο κ. Χριστοδουλάκης, «το δημόσιο χρέος της Ελλάδας είναι μεγάλο, αλλά επιδεινώνεται ακόμη περισσότερο καθώς η οικονομία βρίσκεται σε ύφεση. Είναι προφανές σε όλους, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, ότι κάτι πρέπει να γίνει. Η Ελλάδα πρέπει πάση θυσία να κινητοποιήσει όλες τις δυνάμεις και τις δυνατότητες που έχει για να μπει η οικονομία σε μια τροχιά ανάπτυξης. Θέλει πολλή δουλειά αλλά πιστεύω ότι στο τέλος η Ελλάδα μπορεί να τα καταφέρει».

Ο Τάσος Χανιώτης, στην ομιλία του, υποστήριξε πως «οι αλλαγές που επιβάλει η νέα ΚΑΠ δίνουν νέες δυνατότητες εκμετάλλευσης των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της ελληνικής γεωργίας. Η ευρύτατη, σταδιακή αναδιανομή των επιδοτήσεων που προβλέπεται», ανέφερε, «θα μπορούσε να αποτελέσει τον καταλύτη που θα απελευθερώσει τις πιο παραγωγικές δυνάμεις, λόγω της ευρύτατης ευελιξίας που δίνεται στις χώρες της ΕΕ να επιλέξουν το δικό τους πρότυπο αναδιανομής. Η επιπλέον ενίσχυση νέων αγροτών, η σύνδεση έρευνας, καινοτομίας και παροχής συμβουλών και ο υποχρεωτικός πλέον συντονισμός και η καλύτερη σύνδεση προγραμμάτων αγροτικής και περιφερειακής ανάπτυξης με συμμετοχή των περιφερειών, μπορούν να συμβάλουν στην ίδια κατεύθυνση, αν βεβαίως εφαρμοστούν στην πράξη».

Ο επίκουρος καθηγητής της Γεωπονικής Σχολής και μέλος της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου, Γιώργος Βλόντζος, τόνισε πως μία από τις θεματικές ενότητες του συνεδρίου ήταν και οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης τόσο στο παραγωγικό όσο και στο εμπορικό-εξαγωγικό κομμάτι του πρωτογενούς τομέα. «Κοινή διαπίστωση είναι πως η κρίση δεν έχει αξιοποιηθεί πλήρως από τον πρωτογενή τομέα σε σύγκριση με τον τουρισμό, που αξιοποίησε καλύτερα την όλη κατάσταση για να αυξήσει τον κύκλο εργασιών του», τόνισε και πρόσθεσε ακόμη πως ένα ακόμη σημαντικό πρόβλημα του πρωτογενούς τομέα είναι η απουσία υποδομών.

Αναγκαία περισσότερο από ποτέ, η ανασυγκρότηση της ελληνικής γεωργίας

Ο αναπληρωτής καθηγητής Αγροτικής Οικονομίας και πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου, Κώστας Πολύμερος, τόνισε πως η εθνική στρατηγική για τον πρωτογενή τομέα είναι περισσότερο αναγκαία από ποτέ άλλοτε, καθώς το φως στο τούνελ και η επανεκκίνηση της εθνικής οικονομίας δύσκολα θα επιτευχθεί, αν δεν προηγηθεί η ανασυγκρότηση της πρωτογενούς παραγωγής. Και η εθνική στρατηγική θα πρέπει να αποκομίσει τα μέγιστα δυνατά οφέλη από την Κοινή Αγροτική Πολιτική.

Ερωτηθείς αν στα χρόνια της κρίσης έχουν γίνει κάποιες ουσιαστικές παρεμβάσεις για να αναδειχθεί ο πρωτογενής τομέας ως πυλώνας ανάπτυξης της χώρας, απάντησε πως προφανώς και έχουν γίνει κάποιες παρεμβάσεις και νέοι επιχειρηματίες δραστηριοποιούνται στον κλάδο, ενώ φαίνονται και τα πρώτα αποτελέσματα. Ωστόσο, χρειάζεται πολλή δουλειά ακόμη. «Εμείς ως καθηγητές, ως Πανεπιστήμιο και ως ερευνητικοί φορείς, έχουμε χρέος να δώσουμε αυτό που χρειάζεται για να αναπτυχθεί η πρωτογενής παραγωγή», κατέληξε.

Ο καθηγητής του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και διευθυντής του Εργαστηρίου Αγροτικού Χώρου, Δημήτρης Γούσιος, υποστήριξε ότι «στη Θεσσαλία έχουν ξεκινήσει να κερδίζουν ολοένα και μεγαλύτερο έδαφος νέες καλλιέργειες και μάλιστα από νέους σε ηλικία παραγωγούς. Καταγράφεται μία αλλαγή, από τις μεγάλες καλλιέργειες που δεν είναι τόσο επικερδής προς νέες που μπορούν να εκμεταλλευτούν τα κλιματολογικά και εδαφολογικά πλεονεκτήματα αλλά και την παραδοσιακότητα της περιοχής».

Χαιρετισμοί

Τις εργασίες του συνεδρίου χαιρέτισαν ακόμη ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, καθηγητής Γεώργιος Πετράκος, η αντιπεριφερειάρχης Μαγνησίας, κα Θεοδώρα Κολυνδρίνη, ο εκπρόσωπος του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Δημητριάδος και Αλμυρού, πρωτοπρεσβύτερος Χρήστος Χαχαμίδης, ο δήμαρχος Αλοννήσου, Πέτρος Βαφίνης, ο κοσμήτορας της Σχολής Γεωπονικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, καθηγητής Δημήτρης Βαφείδης, ο πρόεδρος του Τμήματος Γεωπονίας Ιχθυολογίας και Υδάτινου Περιβάλλοντος, αν. καθηγητής Αθανάσιος Εξαδάκτυλος, καθώς και ο πρόεδρος του ΓΕΩΤΕΕ, Σπύρος Μάμαλης.

Οι διοργανωτές

Ικανοποιημένοι από την επιτυχία του συνεδρίου οι κ.κ. Κωνσταντίνος Πολύμερος, πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου και Δημήτρης Ψαλτόπουλος, Πρόεδρος της ΕΕ του Συνεδρίου, δήλωσαν στην «ΥΧ» –η οποία ήταν χορηγός επικοινωνίας– ότι «επετεύχθη ο σκοπός του Συνεδρίου, που ήταν η ανάδειξη των σύγχρονων ζητηµάτων της αγροτικής παραγωγής και η ανταλλαγή επιστηµονικών γνώσεων σε ένα κρίσιμο ζήτημα για τον πρωτογενή τομέα, που είναι η αξιοποίηση της ΚΑΠ. Το πολυπληθές ακροατήριο σίγουρα έβγαλε χρήσιμα συμπεράσματα από τη συζήτηση».

Κάποια συμπεράσματα από ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον συνέδριο

των Δημήτρη Ψαλτόπουλου* και Κωνσταντίνου Πολύμερου**

Το 14ο Πανελλήνιο Συνέδριο Αγροτικής Οικονομίας διεξήχθη σε μια περίοδο κατά την οποία η Νέα ΚΑΠ λαμβάνει σάρκα και οστά, ενώ παράλληλα, η εθνική οικονομία συνεχίζει να ταλανίζεται από την οικονομική κρίση και να αναζητά τις συνθήκες που θα μπορούσαν να συμβάλουν στη διαμόρφωση ενός νέου, βιώσιμου παραγωγικού προτύπου. Στο συνέδριο παρουσιάστηκε μεγάλος αριθμός επιστημονικών εργασιών από Έλληνες και ξένους ομιλητές, ενώ διοργανώθηκαν δύο στρογγυλές τράπεζες και μια ειδική συνεδρία για τα τρόφιμα. Παρόλο που η υψηλή ποιότητα των εισηγήσεων καθιστά δύσκολη την επιλογή συμπερασμάτων, επιχειρούμε παρακάτω να παραθέσουμε τα σημαντικότερα, κατά τη γνώμη μας, από αυτά.

Σε μακροοικονομικό επίπεδο, η αποεπένδυση στις χώρες του Νότου της ευρωζώνης καθιστά δύσκολη την ανάκαμψη των οικονομιών τους, ενώ οι εξωτερικές ανισορροπίες των χωρών του Νότου, οι οποίες ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για την κρίση, αναμένεται να επανέλθουν όταν η ζήτηση ανακάμψει. Με άλλα λόγια, οι δομικές αδυναμίες της ευρωζώνης φαίνεται να συνιστούν σοβαρό πρόβλημα για τη βιώσιμη ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας.

Σε διεθνές επίπεδο, οι πολιτικές για τη στήριξη της γεωργίας καλούνται να διασφαλίσουν τροφή για 9 δισ. ανθρώπους το 2050 με περιβαλλοντικά βιώσιμο τρόπο και λαμβάνοντας υπόψη τις κοινωνικές ανάγκες. Στο πλαίσιο αυτό, η περιβαλλοντικά βιώσιμη βελτίωση της παραγωγικότητας συνιστά μονόδρομο. Σε επίπεδο ΕΕ, η συμβολή της ΚΑΠ στην ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας συνιστά μείζονα πρόκληση. Όμως, η δαπάνη για την ΚΑΠ θα είναι κοινωνικά αποδεκτή μόνο εάν η πολιτική αυτή προωθεί τη βιώσιμη διαχείριση της γης και των φυσικών πόρων και την παροχή δημόσιων αγαθών, παρέχοντας, παράλληλα, ποιοτικά και ασφαλή τρόφιμα.

Σε ό,τι αφορά τα του οίκου μας, ο επαναπροσδιορισμός των σχέσεων μεταξύ φορέων πολιτικής και στρατηγικής φαίνεται απαραίτητος. Απαιτείται η θεσμοθέτηση σχέσεων φορέων – κεντρικής διοίκησης, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η συνέχεια μέσα από συναινετικές διαδικασίες. Η πολιτική και η στρατηγική για τη γεωργία θα πρέπει να αποτελούν μέρος της προσπάθειας για την αναδιάρθρωση του κράτους και των σχέσεων κράτους – κοινωνίας -πραγματικής οικονομίας, ενώ ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην εφαρμογή της πολιτικής, η οποία δεν μπορεί να αφορά μόνο το κράτος. Αντίθετα, κρίνεται αναγκαία η προώθηση μιας θεσμικής αναδιάρθρωσης, στο πλαίσιο της οποίας οι στόχοι και η εφαρμογή θα είναι αντικείμενα τόσο του κράτους, όσο και των θεσμικών φορέων σε όλο το μήκος της εφοδιαστικής αλυσίδας.

Θα πρέπει, λοιπόν, να αντιληφθούμε ότι «θεσμοί» δεν είναι μόνο οι νόμοι και οι «φετφάδες» του κράτους και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Θεσμοί είναι κυρίως το γραπτό, αλλά και το άτυπο σύστημα κανόνων και σχέσεων που διέπουν τη συμπεριφορά και την οργάνωση ολόκληρης της κοινωνίας, του κράτους και των φορέων οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής δράσης προς έναν κοινό στόχο. Όμως, ο στόχος δεν μπορεί να είναι κοινός, αν δεν είναι «κοινωνοί» σε αυτόν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς και οικονομικές και άλλες ομάδες.

* Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής του 14ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Αγροτικής Οικονομίας και καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών.
** Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του 14ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Αγροτικής Οικονομίας και αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.