Άρδευση αμπέλου: Καλλιεργητικές πρακτικές & αποδοτικότητα νερού

Το αμπέλι θεωρείται φυτό που προσαρμόζεται εύκολα στις ξηροθερμικές συνθήκες της χώρας μας, παρόλα αυτά για την παραγωγή σταφυλιών καλής ποιότητας και σε ικανοποιητικές ποσότητες είναι αναγκαία η άρδευση, ιδιαίτερα στα ευαίσθητα στάδια της ανάπτυξης, της βλάστησης και της παραγωγής. Η άμπελος, ανάλογα με το στάδιο βλάστησης, το εάν πρόκειται για οινοποιήσιμες ή για επιτραπέζιες ποικιλίες έχει λιγότερες ή περισσότερες ανάγκες σε νερό.

Τα κρίσιμα στάδια για τις αρδευτικές ανάγκες είναι:

Α) Κατά την έκπτυξη των οφθαλμών της αμπέλου την άνοιξη, όπου πρέπει να υπάρχει στο έδαφος επάρκεια υγρασίας.

Β) Ένα ιδιαίτερα κρίσιμο στάδιο, κατά το οποίο το αμπέλι έχει ανάγκη από νερό, είναι από την καρπόδεση έως την έναρξη της ωρίμανσης των σταφυλιών (δηλαδή έως το γυάλισμα ή αλλιώς περκασμό), ιδιαίτερα εάν πρόκειται για επιτραπέζιες ποικιλίες οι οποίες έχουν πάντα αυξημένες απαιτήσεις σε εδαφική υγρασία.

Γ) Την περίοδο της ωρίμανσης (δηλαδή από το γυάλισμα μέχρι τη συγκομιδή), μέτριες ή μικρές ποσότητες νερού έχουν ευνοϊκή επίδραση στην ποιότητα. Στο στάδιο αυτό, πιο ευαίσθητα στην έλλειψη νερού είναι τα επιτραπέζια σταφύλια, τα οποία απαιτούν περισσότερη εδαφική υγρασία. Αντίθετα, στο στάδιο αυτό, τα οινοποιήσιμα σταφύλια δεν θα πρέπει να ποτίζονται, εκτός εάν επικρατεί μεγάλη ξηρασία, οπότε πρέπει να γίνει ένα ελαφρύ πότισμα. Υπερεπάρκεια νερού πάνω στην ωρίμανση έχει σαν αποτέλεσμα τα μεν επιτραπέζια σταφύλια να μην ωριμάσουν σωστά και να γίνουν ευαίσθητα στους χειρισμούς, ενώ τα οινοποιήσιμα να έχουν μικρό σακχαρικό τίτλο και τάση να σαπίζουν.

Δ) Μετά τη συγκομιδή, πρέπει τα πρέμνα να αρδευτούν, έτσι ώστε να μην πέσουν γρήγορα τα φύλλα και δεν προλάβουν να ξυλοποιηθούν ικανοποιητικά οι κληματίδες. Η καλή ξυλοποίηση των κληματίδων είναι απαραίτητη, ώστε να αντέξουν τις χαμηλές χειμερινές θερμοκρασίες και να ξεκινήσει με σωστό ρυθμό η έκπτυξη των οφθαλμών την επόμενη άνοιξη.

Σήμερα, στην άμπελο, η πιο αποτελεσματική μέθοδος άρδευσης θεωρείται αυτή της στάγδην άρδευσης, παρέχοντας ακρίβεια εφαρμογής και οικονομία νερού. Η στάγδην άρδευση μπορεί να εφαρμοστεί σε κάθε είδος εδάφους, με μικρή ή μεγάλη κλίση, ενώ έχει τις μικρότερες απώλειες από εξάτμιση. Μπορεί επίσης να λειτουργήσει ιδιαίτερα αποτελεσματικά, ως μέσο εφαρμογής λιπασμάτων (υδρολίπανση).

Τα κατώτατα και ανώτατα όρια των αναγκαίων ποσοτήτων για την ορθολογική χρήση νερού στην άρδευση της αμπέλου ορίζονται για το επιτραπέζιο αμπέλι από 300 έως 350 m3/στρέμμα/έτος, ενώ για το οινοποιήσιμο αμπέλι από 200 έως 250 m3/στρέμμα/έτος.

Σε περίπτωση, όμως, μειωμένης διαθεσιμότητας νερού (ξηρές περίοδοι), θα πρέπει να εφαρμόζεται ελλειμματική άρδευση. Η ελλειμματική άρδευση δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση μείωση της παραγωγής, αλλά εφαρμογή της κατάλληλης ποσότητας νερού στα στάδια όπου η καλλιέργεια χρειάζεται οπωσδήποτε νερό. Με τον τρόπο αυτό πετυχαίνουμε βέλτιστη παραγωγή, εξοικονομώντας ταυτόχρονα και νερό. Εφαρμόζοντας ελλειμματική άρδευση, οι αρδευτικές ανάγκες των αναπτυγμένων φυτών αμπέλου μπορούν να μειωθούν στις παρακάτω ενδεικτικές τιμές: Επιτραπέζιο αμπέλι 200-250 m3/στρέμμα/έτος, οινοποιήσιμο αμπέλι 120-180 m3/στρέμμα/έτος.

Διαβάστε ακόμη: Κλάδεμα αμπέλου: Συμβουλές & τεχνικές

Οι παραπάνω ποσότητες άρδευσης αναφέρονται ενδεικτικά σε 250 και 300 φυτά ανά στρέμμα, για το επιτραπέζιο και το οινοποιήσιμο αμπέλι αντίστοιχα. Θα πρέπει, βέβαια, να επισημάνουμε ότι όλες οι προαναφερόμενες ποσότητες άρδευσης της αμπέλου αποτελούν μια εκτίμηση, έναν «μπούσουλα», και αυτό γιατί η ακρίβεια στη δόση και τη συχνότητα άρδευσης καθορίζονται από την ενεργή φυλλική επιφάνεια των πρέμνων, το φορτίο των σταφυλιών, τα μετεωρολογικά στοιχεία της κάθε περιοχής, τον τύπο του εδάφους (ελαφρύ, μέσο, βαρύ), την ηλικία των φυτών, και τον χρόνο της προηγούμενης άρδευσης. Σχετικά με τον τύπο εδάφους, τα εδάφη ελαφριάς σύστασης στραγγίζουν ευκολά και άρα χρειάζονται συχνές αρδεύσεις με μικρές ποσότητες νερού. Αντίθετα, τα βαριά ή μέσης σύστασης εδάφη στραγγίζουν αργά με αποτέλεσμα να χρειάζονται αραιά ποτίσματα με πιο μεγάλη ποσότητα νερού.

Καλλιεργητικές πρακτικές & αποδοτικότητα νερού

Εκτός από την ορθή άρδευση, ιδιαίτερη σημασία θα πρέπει να δοθεί στις σωστές καλλιεργητικές πρακτικές, οι οποίες διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην αύξηση ή/και διατήρηση της αποθήκευση νερού στο έδαφος και στη μείωση των απωλειών νερού, ιδιαίτερα σε περιοχές με έλλειψη νερού.

Αναλυτικότερα, για το αμπέλι:

• Σε ξηρές περιοχές, τα πρέμνα πρέπει να φυτεύονται σε μεγάλες αποστάσεις μεταξύ τους και σε χαμηλόκορμα σχήματα, ενώ πρέπει να γίνεται επιλογή κατάλληλου υποκειμένου και ποικιλίας ανθεκτικά στην ξηρασία.
• Τα πρώτα χρόνια εγκατάστασης του αμπελώνα τα φυτά πρέπει να δέχονται μικρές ποσότητες νερού, ώστε το ριζικό σύστημα του υποκειμένου να αναπτυχθεί βαθύτερα εντός του εδάφους.
• Τη θερινή περίοδο μείωση απωλειών (εξάτμιση/διαπνοή) μπορεί να επιτευχθεί μέσω της απομάκρυνσης των ζιζανίων και απόθεσης των υπολειμμάτων τους στην εδαφική επιφάνεια, αλλά και της εφαρμογής του κατάλληλου κλαδέματος, ενώ αν υπάρξει ανάγκη να γίνεται και αραίωμα φορτίου.
• Αύξηση της ικανότητας συγκράτησης νερού και θρεπτικών στοιχείων μπορεί να επιτευχθεί μέσω αύξησης της οργανικής ουσίας τους εδάφους και ορθολογικής χρήσης λιπασμάτων
• Η αποθήκευση νερού στο έδαφος και η μείωση της επιφανειακής απορροής στα επικλινή εδάφη μπορεί να επιτευχθεί με τη διατήρηση των ζιζανίων τον χειμώνα και τη μη κατεργασία του εδάφους.

Αξίζει, τέλος, να αναφέρουμε ότι εξαιτίας της ανομβρίας του τρέχοντος υδρολογικού έτους στην Κρήτη και της πιθανής λειψυδρίας κατά τη θερινή περίοδο, το Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αμπέλου (ΙΕΛΥΑ – Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός – Γενική Δ/νση Αγροτικής Έρευνας) και συγκεκριμένα το Εργαστήριο Υδατικών Πόρων-Αρδεύσεων & Περιβ/ντικής Γεωπληροφορικής, σε συνεργασία με την Περιφέρεια Κρήτης, έχει προβεί σε ενημερωτικές ενέργειες για την ορθολογική διαχείριση και αποτελεσματική χρήση του νερού άρδευσης στις κύριες καλλιέργειες της Κρήτης, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και το αμπέλι.