Άρδευση με το βλέμμα σε ΕΣΠΑ και ΠΑΑ

ΥπΑΑΤ: Λύση στο ζήτημα των ληξιπρόθεσμων οφειλών των Ο.Ε.Β.

Σε λίγες εβδομάδες κλείνει η αρδευτική περίοδος για τις περισσότερες καλλιέργειες της φετινής χρονιάς. Ο απολογισμός, όπως και τα προηγούμενα χρόνια, χαρακτηρίζεται από έλλειψη υποδομών ή πεπαλαιωμένων αρδευτικών δικτύων και αδυναμία των φορέων για την ορθή διαχείριση του νερού σε συνδυασμό με τις σύγχρονες τεχνικές άρδευσης. Οι φετινές βροχοπτώσεις και χιονοπτώσεις είχαν σαν αποτέλεσμα σε πολλές περιοχές οι αγρότες να μην στερηθούν το νερό και οι καλλιέργειές τους να αναπτυχθούν κανονικά. Η «ΥΧ», με ρεπορτάζ από όλη την Ελλάδα, παρουσιάζει την πορεία των καλλιεργειών σε σχέση με τα προβλήματα της άρδευσης που αντιμετωπίζουν οι παραγωγοί.

Προβλήματα άρδευσης από τις υψηλές θερμοκρασίες και την απουσία βροχοπτώσεων αντιμετωπίζει η όλη η Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης από το 2016. Οι παραγωγοί ποτίζουν με ίδια μέσα και ο αγώνας για επιβίωση των καλλιεργειών δεν έχει πάντα θετική έκβαση.

Ισχυρός ο αγώνας των παραγωγών με τη λειψυδρία στο Κάτω Νευροκόπι Δράμας, όπου ξεκίνησε η συγκομιδή της ΠΓΕ πατάτας. Ποτίζουν όλοι με ίδια μέσα, γιατί ο ΤΟΕΒ μπορεί να εξυπηρετήσει μόνο το 1/10 των αναγκών των αγροτών. Ο πρόεδρος του Συλλόγου Αγροτών Δήμου Κάτω Νευροκοπίου, Θοδωρής Ιφόγλου, εκτιμά ότι αυτοί που ποτίζουν με γεωτρήσεις και πομόνες ενδεχόμενα να πετύχουν το περσινό αποτέλεσμα. «Οι πατάτες σχεδόν έγιναν και όσοι πουλούν μόνοι τους ξεκίνησαν τη συγκομιδή. Η παραγωγή συγκριτικά με πέρυσι θα είναι αυξημένη, καθώς τα στρέμματα αυξήθηκαν». Δυστυχώς, η ΕΜΥ προβλέπει βροχές στο τέλος της εβδομάδας, οπότε «οι πατάτες θα έχουν ολοκληρώσει κατά 90% τον κύκλο ζωής και θα απομένει ένα 10% για κάποιες ποικιλίες που θα χρειαστούν ένα επιπλέον δεκαήμερο. «Απαιτείται σχεδιασμός για να μην ξαναζήσουμε του χρόνου το ίδιο πρόβλημα», καταλήγει.

Από τη ΔΑΟΚ Ξάνθης, ο προϊστάμενος, Ανδρέας Καμαριανάκης, μεταφέρει στην «ΥΧ» ότι μέχρι το τέλος Αυγούστου ολοκληρώνονται τα ποτίσματα στις βασικές καλλιέργειες, όπως ο αραβόσιτος και το βαμβάκι. Υπάρχουν προβλήματα άρδευσης από το τέλος του 2016 μέχρι τώρα, με συνέπεια να έχουν μειωθεί δραστικά τα επιφανειακά νερά, ενώ ενδέχεται να υπάρχει ποιοτική υποβάθμιση και στα υπόγεια λόγω της υφαλμύρωσης, πρόβλημα που αντιμετωπίζει σε μεγάλο βαθμό και ο γειτονικός Νομός Ροδόπης. Ο κ. Καμαριανάκης προσθέτει ότι θα πρέπει να ασχοληθούν με τον προγραμματισμό για την επόμενη καλλιεργητική περίοδο και συμβουλεύει τους παραγωγούς να σπείρουν περισσότερα χειμερινά κηπευτικά, γιατί επιμερίζεται η ανάγκη του φυτού σε νερό και παράλληλα να μειώσουν τις υδροβόρες καλλιέργειες όπως ο αραβόσιτος, που φτάνει τα 150.000 στρέμματα στον νομό.

Ροδόπη

Σοβαρά προβλήματα στην άρδευση των χωραφιών αντιμετωπίζει και η Ροδόπη, που στερείται συνολικών εγγειοβελτιωτικών έργων, όπως αναφέρει ο γεωπόνος της τοπικής ΔΑΟΚ, Νίκος Κολάτσος, σημειώνοντας ότι γίνονται έργα κατασκευής ταμιευτήρων-λιμνοδεξαμενών. Οι παραγωγοί ποτίζουν ατομικά κι αυτό είναι κοστοβόρο και ταυτόχρονα μη ελεγχόμενο. Στον νομό καλλιεργούνται 330.000 στρέμματα βαμβακιού, καλλιέργεια ιδιαιτέρως υδρόφιλη. Στην τρέχουσα φάση της καλλιεργητικής περιόδου του βαμβακιού, μέχρι και τις 25 Αυγούστου, το πότισμα κορυφώνεται.

Κεντρική Μακεδονία

Ελεγχόμενη και με προσεκτική παρακολούθηση έγινε η άρδευση στην περιοχή της Νιγρίτας Σερρών, από τον Μάρτιο που ξεκίνησε η αρδευτική περίοδος. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΤΟΕΒ Νιγρίτας Σερρών, Δημήτρη Χύτα, η περιοχή, που έχει πηγή άρδευσης το φράγμα της λίμνης Κερκίνης, δεν αντιμετώπισε κανένα απολύτως πρόβλημα. «Παρακολουθούσαμε καθημερινά τις ποσότητες νερού και μάλιστα φέτος έχουμε 1 μέτρο περισσότερο σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια», τόνισε ο κ. Χύτας.

Σύμφωνα με τον ίδιο, αν και άλλες περιοχές των Σερρών αντιμετώπισαν κάποιο σχετικό πρόβλημα και υπήρξαν σχετικές προειδοποιήσεις πριν από την έναρξη της αρδευτικής περιόδου ότι δεν θα φτάσει το νερό, ωστόσο στην περιοχή ευθύνης του, και με τον τρόπο που γίνεται η άρδευση, με το δίκτυο της τεχνητής βροχής, υπάρχει υπερεπάρκεια. «Υπάρχει υπερεπάρκεια νερού και δεν έχουμε πλημμύρες, παρά το γεγονός ότι δεν υπήρξε καμμιά εισροή στο φράγμα από τον Στρυμόνα, που συνήθως υπήρχε τα προηγούμενα χρόνια», είπε ο κ. Χύτας. Ο ΤΟΕΒ Νιγρίτας διανέμει νερό σε περίπου 70.000 στρέμματα και άλλα 5.000 που αρδεύονται εκτός δικτύου. Σύμφωνα επίσης με τον κ. Χύτα, αν και επί τρία συνεχόμενα χρόνια υποβάλλει πρόταση στο πρόγραμμα ΕΣΠΑ, μέσω της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, για την τοποθέτηση ηλεκτροβανών ώστε να γίνεται οικονομία στο νερό, αυτή απορρίπτεται.

Αντίθετα, προβλήματα άρδευσης παρατηρήθηκαν, σύμφωνα με τον αγροτοσυνδικαλιστή, Στέργιο Λίτο, σε περιοχές του Σιδηροκάστρου και, όπως τονίζει, οι καλλιέργειες καλαμποκιών έχουν «καεί», καθώς δεν υπήρχε το απαιτούμενο νερό για να ποτίσουν οι αγρότες τα χωράφια τους, αφού δε γινόταν σωστά η άρδευση. Από την πλευρά του ΤΟΕΒ Σιδηροκάστρου, τονίστηκε ότι υπήρξε έλλειψη νερού σε όλο το δίκτυο των εξυπηρετούμενων (68.000 στρ.) εξαιτίας του Στρυμόνα και, όπως είπαν, παρά το γεγονός ότι έκαναν προσπάθειες καθαρισμού της διώρυγας για να μη φεύγει ανεκμετάλλευτο το νερό, παρατηρήθηκαν προβλήματα. Η κατάσταση έχει ομαλοποιηθεί, αφού έχει σταματήσει το πότισμα των απαιτητικών σε λίπανση καλλιεργειών. Προβλήματα –τα οποία όμως ξεπεράστηκαν– σημειώθηκαν και στην περιοχή ευθύνης του ΓΟΕΒ Πεδιάδων Θεσσαλονίκης-Λαγκαδά, καθώς ήταν μειωμένα τα νερά του Αξιού. Όπως σημείωσαν, δυσκολίες παρουσιάζονται κάθε χρόνο, οι οποίες όμως ξεπερνιούνται και για το λόγο αυτό παίρνουν νερό κι από τον Αλιάκμονα, ενώ τέθηκε σε λειτουργία και το αντλιοστάσιο του Λουδία.

Ικανοποίηση στον κάμπο

Χωρίς τα προβλήματα του παρελθόντος κυλά φέτος η αρδευτική περίοδος στον θεσσαλικό κάμπο, καθώς βοήθησαν σημαντικά οι βροχές και η αγαστή συνεργασία μεταξύ φορέων στους νομούς Λάρισας και Καρδίτσας. Σε μια περίοδο στην οποία βαίνουν προς ολοκλήρωση τα ποτίσματα σε καλαμπόκι, ντομάτα, τεύτλα και απομένουν άλλα δύο ποτίσματα σε βαμβάκι (τριφύλλι, μηδική θα χρειαστούν νερό τον Σεπτέμβριο), η κατάσταση στο δίκτυο του ΤΟΕΒ Πηνειού είναι ικανοποιητική. Να σημειωθεί ότι τα χωριά που βρίσκονται στον άξονα Λάρισας-Βόλου ποτίζονται από τον Πηνειό ποταμό (στα 2,80 μ. η στάθμη του), τον οποίο τροφοδοτεί με νερό η λίμνη Πλαστήρα, ενώ ο δεύτερος άξονας, που δεν συνορεύει με τον Πηνειό, αρδεύεται από τους 13 ταμιευτήρες του Οργανισμού, οι οποίοι λόγω των φετινών βροχοπτώσεων διαθέτουν αρκετό νερό, ακόμη και τώρα. Όσον αφορά στη λίμνη Πλαστήρα, σήμερα η στάθμη της βρίσκεται στα 7,90 μέτρα, ουσιαστικά ένα μέτρο πάνω από το όριο συναγερμού. Άρα εκτιμάται ότι το τρίτο αίτημα των Λαρισαίων για επιπλέον τροφοδοσία του Πηνειού με νερό –περίπου στις 20 Αυγούστου– θα γίνει δεκτό από τους Καρδιτσιώτες. Η παροχή νερού της λίμνης προς τα χωράφια της Καρδίτσας σε ημερήσια βάση ανέρχεται σε 1.500.000 κυβικά μέτρα νερού κι άλλα 400.000 κ.μ. κατευθύνονται προς τον Νομό Λάρισας.

Στα πλαίσια της ορθολογικής διαχείρισης του νερού, ο ΤΟΕΒ Πηνειού εφάρμοσε και φέτος (από τις 11 Ιουλίου) το καθιερωμένο πρόγραμμα του εναλλάξ ποτίσματος (μία βδομάδα η Α Ομάδα, μία βδομάδα η Β Ομάδα), ενώ φρόντισε εγκαίρως να συντηρήσει το επιφανειακό δίκτυο, περιορίζοντας την απώλεια νερού κατά τη μεταφορά του.

Τέλος, λόγω των βροχοπτώσεων, σημαντική αποδείχτηκε για τον εμπλουτισμό του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα και η κατασκευή, από την Περιφέρεια Θεσσαλίας, πρόχειρων χωμάτινων φραγμάτων τόσο στον Πηνειό, όσο και στον Ενιπέα ποταμό (Φάρσαλα).

Προβλήματα άρδευσης σε όλα τα σημεία της Πελοποννήσου καταγράφονται αυτή την εποχή και, φυσικά, το αίτημα για περισσότερα έργα υποδομών στην άρδευση παραμένει επίκαιρο και αναγκαίο όσο ποτέ.

Αργολίδα

Ο πρόεδρος του –μεγαλύτερου και αρχαιότερου­– ΤΟΕΒ Ασίνης-Δρεπάνου της Αργολίδας, Βασίλης Λαλιάτσης, θα μας επισημάνει ότι «υπάρχουν αρκετά δίκτυα, αλλά η τεχνολογία τους έχει ξεπεραστεί και είναι χαρακτηριστικό ότι ο κεντρικός αγωγός από τον οποίο αρδευόμαστε έχει πολλές διαρροές και το νερό κατά ένα μεγάλο ποσοστό εξαφανίζεται». Παράλληλα, τονίζεται ότι το νερό είναι ακριβό, αφού το κοστολόγιο της ΔΕΗ παραμένει υψηλό. Ακόμη, «τα αντλιοστάσια είναι παμπάλαια και αυτό δημιουργεί δυσαρέσκεια στους παραγωγούς. Μοναδική λύση είναι μέσω του ΕΣΠΑ να εγκριθεί η χρηματοδότηση έργων που θα βελτιώσουν αισθητά την άρδευση της περιοχής», καταλήγει ο κ. Λαλιάτσης.

Αρκαδία

Το μεγαλύτερο πρόβλημα αυτήν τη στιγμή στην Αρκαδία καταγράφεται στα μισά χωριά της περιοχής της Τεγέας, λόγω του ότι ο υδροφόρος ορίζοντας πλέον αδυνατεί να καλύψει τις ανάγκες. Το μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ένωσης Αρκαδίας, Γιώργος Γκάνιος, θα επισημάνει ότι «έχουν αρχίσει να γίνονται κάποιες κινήσεις, ώστε να γίνουν φράγματα στην περιοχή του Σαρανταπόταμου. Υπάρχει πρόταση επίσης και για τη δημιουργία μίας υδατοδεξαμενής στο τελείωμα των Άνω Δολιανών. Εκείνο, όμως, που θα πενταπλασίαζε την παραγωγή στην ευρύτερη περιοχή της Τεγέας, είναι το αρδευτικό της Τάκας, που κάποια στιγμή πρέπει να προσδιοριστεί ποια είναι η σκοπιμότητά του. Οι υπεύθυνοι πρέπει να μας πούνε τι έργο είναι τελικά».

Κορινθία

Στην Κορινθία, τα μεγαλύτερα προβλήματα τα αντιμετωπίζουν οι παραγωγοί σουλτανίνας που βρίσκονται στις ορεινές περιοχές του Δήμου Νεμέας, αλλά και στις περιοχές του Κιάτου, στη Βόχα και στο Ξυλόκαστρο. Η επαναδραστηριοποίηση της αναδόχου κοινοπραξίας στο φράγμα Ασωπού αφήνει ελπίδες για την ολοκλήρωση ενός έργου που θα δώσει νέα δυναμική στην παραγωγή του νομού.

Μεσσηνία

Ο πρόεδρος της Ένωσης Μεσσηνίας, Κώστας Κατσούλης, τόνισε ότι: «Η Μεσσηνία είναι ιδιαίτερα προβληματική στην άρδευση, αφού όλα τα ποτάμια χύνονται στη θάλασσα. Αν θέλουμε να αλλάξουμε ροή, η αυτοδιοίκηση πρέπει να προχωρήσει στην κατασκευή φραγμάτων και να εμπλουτίσει τον υδροφόρο ορίζοντα, γιατί το πρόβλημα παίρνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις».

Λακωνία

Τέλος σε ό,τι αφορά τη Λακωνία, τα προβλήματα και αυτήν τη χρόνια παραμένουν οξυμένα και ειδικότερα στις περιοχές της Μονεμβασιάς.

Στερεά: Μικρό το πρόβλημα, οι βροχές έδωσαν λύση

Ομαλά εξελίσσεται η φετινή αρδευτική περίοδος στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας. Ο χειμώνας που πέρασε είχε πολλές χιονοπτώσεις και τα νερά δεν έλειψαν από τις καλλιέργειες. Πρόβλημα με την άρδευση ίσως να υπάρξει στην περιοχή των Ψαχνών, λόγω των χειμερινών καλλιεργειών. Σε μια άλλη περιοχή της Λιβαδειάς (Καραξίνι-Αγ.Θεόδωροι), περίπου 3.000 στρέμματα αντιμετωπίζουν πρόβλημα από την έλλειψη νερού η οποία θα έχει επιπτώσεις στην παραγωγή. Εικόνα της κατάστασης στην περιοχή μας δίνει ο αγρότης, Αντώνης Ρούτης. «Αν και η φετινή χρονιά είχε πολλές βροχές και χιόνια, στην περιοχή μας υπάρχουν προβλήματα λόγω της έλλειψης αρδευτικών υποδομών. Οι αρδευτικές ανάγκες είναι οριακές και η παραγωγή μας στο βαμβάκι θα εξαρτηθεί από τις επόμενες ημέρες, στο πώς θα πάει ο καιρός».

Η ορθή διαχείριση των νερών της Κωπαΐδας, σε συνδυασμό με τις υψηλές βροχοπτώσεις, δεν δημιούργησε προβλήματα στους αγρότες. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι με την υπάρχουσα υποδομή δεν θα υπάρξουν προβλήματα στο μέλλον. Η αντικατάσταση των αρδευτικών συστημάτων με κλειστά κυκλώματα άρδευσης, θα πρέπει να βρίσκεται πρώτη στην ατζέντα των προγραμμάτων της τοπικής αυτοδιοίκησης. Οι ΤΟΕΒ στο σύνολο τους κάλυψαν τις ανάγκες της τρέχουσας αρδευτικής περιόδου, με ανοιχτά όμως τα ζητήματα των οικονομικών τους υποχρεώσεων προς τρίτους. Σχετικά με τις καλλιέργειες και κυρίως τις αροτραίες (βαμβάκι, καλαμπόκι, μηδική), οι οποίες αποτελούν και τον κυριότερο όγκο κατανάλωσης νερού στο σύνολό τους, η εικόνα δείχνει ότι δεν θα υπάρξει έλλειψη μέχρι το τέλος.

Δυτική Ελλάδα

Αντιμέτωποι με προβλήματα όπως η λειψυδρία και η υφαλμύρωση εξακολουθούν να βρίσκονται οι αγρότες της Δυτικής Ελλάδας, καθώς μέχρι σήμερα δεν έχει υλοποιηθεί ένα οργανωμένο σχέδιο βιώσιμης διαχείρισης του νερού, με αποτέλεσμα οι υπόγειοι υδροφορείς να εξαντλούνται καθημερινά.

Κάθε χρόνο, οι κατά τόπους Οργανισμοί Έγγειων Βελτιώσεων καταβάλλουν κάθε προσπάθεια για την άρδευση των χωραφιών και κυριολεκτικά στο παρά πέντε σώζεται η κατάσταση και δεν μένουν απότιστες οι καλλιέργειες. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν προβλήματα με την άρδευση, τα οποία δεν δικαιολογούνται εν έτει 2017 σε μία κατεξοχήν αγροτική περιφέρεια.

Όπως έχει καταδείξει η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, τα αρδευτικά δίκτυα των Οργανισμών Έγγειων Βελτιώσεων παρουσιάζουν τεράστια προβλήματα λειτουργίας, λόγω των πεπαλαιωμένων κλειστών αγωγών (σε πολλά αμιαντοσωλήνες και χαλυβδοσωλήνες) και των προβληματικών ανοικτών διωρύγων. Δυστυχώς, όμως, μέχρι σήμερα, δεν έχουν γίνει εγγειοβελτιωτικά έργα, για την αποτελεσματική αξιοποίηση των υδάτινων πόρων με ταμιευτήρες και φράγματα, τα οποία θα βοηθούσαν στην επίλυση των έντονων προβλημάτων υφαλμύρωσης των παράκτιων περιοχών, λόγω υπεράντλησης του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα.

Μεγαλύτερο πρόβλημα αντιμετωπίζει η Δυτική Αχαΐα. Η περιοχή αυτή είναι σχεδόν εξ’ ολοκλήρου γεωργική, μεικτής έκτασης 96.000 στρεμμάτων περίπου και δεν διαθέτει συλλογικά αρδευτικά δίκτυα. Η εξυπηρέτηση των αρδεύσεων γίνεται σήμερα πλημμελώς από τις υφιστάμενες γεωτρήσεις. Η εντατικοποίηση και ο εκσυγχρονισμός των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στη συγκεκριμένη περιοχή, αυξάνουν συνεχώς τις απαιτήσεις σε αρδευτικό νερό, με άμεση συνέπεια την ποσοτική και ποιοτική υποβάθμιση του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα. Έτσι, υπάρχει υψηλό κόστος ηλεκτρικής ενέργειας από τη λειτουργία των υφιστάμενων γεωτρήσεων, παρατηρείται συνεχής υποβάθμιση της γονιμότητας των εδαφών από τη χρήση χαμηλής ποιότητας αρδευτικού νερού από τις υφιστάμενες γεωτρήσεις, ενώ συντελείται υφαλμύρωση του υδροφόρου ορίζοντα της χαμηλής πεδινής περιοχής.

Μοναδική λύση, σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, αν και υπάρχει μεγάλη αντίδραση από τον γείτονα Νομό Ηλείας, είναι η επέκταση της υφιστάμενης διώρυγας Πηνειού με την κατασκευή πρωτευόντων αγωγών, που απαιτούνται για τη μεταφορά νερού άρδευσης στην ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Αχαΐας.

Ρεπορτάζ: Μαρία Αμπατζή, Αφροδίτη Χρυσοχόου, Νικολέτα Τζώρτζη, Γιώργος Ρούστας, Γιώργος Αργυρίου, Γιάννης Σάρρος