Το εισόδημα, οι τιμές των τροφίμων, οι κοινωνικές, πολιτισμικές και θρησκευτικές προτιμήσεις, η εκπαίδευση, η τοπική παραγωγή και το μάρκετινγκ είναι μερικοί από τους παράγοντες που επηρεάζουν τη διαμόρφωση των διατροφικών προτύπων. Το γεγονός αυτό καθιστά τις καταναλωτικές επιλογές μία σύνθετη διαδικασία, που αλλάζει ανάλογα με τους παράγοντες που τις διαμορφώνουν. Στο πλαίσιο αυτό, το υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ εξέτασε τον τρόπο με τον οποίο το εισόδημα και οι τιμές των προϊόντων καθορίζουν τα παγκόσμια διατροφικά πρότυπα σε συνάρτηση με τη χώρα, την ηλικία και το φύλο.
Η ανάλυση βασίζεται σε στοιχεία 164 χωρών, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, που προέρχονται από την Παγκόσμια Πλατφόρμα Διατροφικών Δεδομένων. Στόχος της έρευνας ήταν να εξάγει αποτελέσματα σχετικά με την ελαστικότητα των τιμών και πώς αυτή ευθύνεται για τις αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες. Οι ερευνητές επικεντρώθηκαν σε έντεκα κατηγορίες τροφίμων, όπως τα φρούτα και τα λαχανικά, τα όσπρια, οι σπόροι, τα δημητριακά, το ψάρι, το γάλα, οι χυμοί φρούτων, το κόκκινο κρέας, το μεταποιημένο κρέας και τα ζαχαρούχα ποτά.
Στη μελέτη, συμμετείχαν τέσσερις ομάδες ανθρώπων, γυναίκες και άντρες 20 χρονών και γυναίκες και άντρες 80 χρονών, οι οποίοι προέρχονταν από δύο κατηγορίες χωρών, αυτές με χαμηλότερο και με υψηλότερο εισόδημα.
Αποτελέσματα
Τα αποτελέσματα αποδεικνύουν πως οι μεγαλύτερες αλλαγές στην κατανάλωση προϊόντων συντελούνται στις χώρες με χαμηλότερο εισόδημα, καθώς, σύμφωνα με την έρευνα, τα άτομα με υψηλότερο εισόδημα που ακολουθούν, ήδη, ένα ισορροπημένο μοντέλο διατροφής δεν πρόκειται να αλλάξουν εύκολα καταναλωτικές προτιμήσεις, ακόμα και αν μειωθούν οι τιμές των προϊόντων ή αν αυξηθεί το εισόδημά τους. Οι εκτιμήσεις που προκύπτουν από την έρευνα δείχνουν πως η αύξηση του εισοδήματος είναι πιθανό να προκαλέσει αύξηση στην κατανάλωση κρέατος και ποτών, ενώ αποδείχθηκε πως δεν έχει καμία επίδραση στην κατανάλωση προϊόντων φυτικής παραγωγής εκτός των φρούτων. Για προϊόντα, όπως οι ξηροί καρποί και τα όσπρια, η αύξηση του εισοδήματος συνδέεται στην πραγματικότητα με μειώσεις στην πρόσληψή τους, καθώς θεωρούνται λιγότερο πολυτελή προϊόντα.
Τα φρούτα ανήκουν στην κατηγορία τροφίμων για τα οποία τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η πρόσληψη θα επηρεαστεί θετικά από την αύξηση του εισοδήματος ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας σχεδόν σε όλες τις χώρες. Το κρέας θεωρείται προϊόν πολυτελείας, καθώς, σύμφωνα με την έρευνα, αν η τιμή του ανεβεί κατά 1% η κατανάλωση στις χώρες με χαμηλότερο εισόδημα θα μειωθεί περισσότερο από 1%.
Το γάλα, από την άλλη μεριά, παρουσιάζει πολύ μικρές μεταβολές, ανάλογα με τις αλλαγές στο εισόδημα. Η ανελαστικότητα αυτή φανερώνει ότι ως προϊόν είναι μία τροφική ανάγκη που δεν επηρεάζεται. Όσον αφορά τα αναψυκτικά, η έρευνα καταγράφει ότι τα άτομα σε όλες τις υποομάδες και τις χώρες θα μειώσουν πιθανώς την πρόσληψή τους, όταν αυξηθούν οι τιμές. Αυτές οι εκτιμήσεις αντικατοπτρίζουν, κατά κύριο λόγο, την προτίμηση των νεαρών ατόμων για αναψυκτικά.
Φύλο και ηλικία
Τα ποσοστά ανταπόκρισης στις αλλαγές του εισοδήματος διαφέρουν, επίσης, ανάλογα με το φύλο και την ηλικία. Σε γενικές γραμμές, οι ελαστικότητες τείνουν να ποικίλλουν περισσότερο κατά ηλικία και λιγότερο κατά το φύλο. Για παράδειγμα, η κατανάλωση οπωροκηπευτικών δεν διαφοροποιείται τόσο κατά χώρα και εισόδημα, αλλά με το φύλο και την ηλικία. Οι γυναίκες τείνουν να αυξάνουν την πρόσληψη τέτοιων προϊόντων λόγω του αυξημένου φόβου για μη μεταδοτικές ασθένειες, αλλά και τη σύνδεση των οπωροκηπευτικών με έναν υγιεινό τρόπο ζωής.
Ελλάδα
Η Ελλάδα συνυπολογίζεται στις χώρες της Ευρώπης και, σύμφωνα με την έρευνα, τα προϊόντα, τα οποία επηρεάζονται λιγότερο από τις αυξομειώσεις των εισοδημάτων είναι τα φρούτα και οι φυσικοί χυμοί. Αντίθετα, τα προϊόντα που επηρεάζονται περισσότερο είναι τα λαχανικά, τα όσπρια, οι ξηροί καρποί, τα δημητριακά. Το κρέας στις συγκεκριμένες χώρες δεν φαίνεται να καταγράφει πολλές μεταβολές σε συνάρτηση με το εισόδημα.
Διατροφή
Η έρευνα μπορεί να ωφελήσει τη χάραξη διατροφικής πολιτικής για τη μελέτη της συμπεριφοράς των υποομάδων κάθε κατηγορίας και πως τα εισοδηματικά κριτήρια επηρεάζουν τις διατροφικές επιλογές. Σημαντική παράμετρος, όμως, σύμφωνα με την έρευνα είναι η εκπαίδευση των καταναλωτών προς ένα υγιεινό μοντέλο διατροφής, καθώς τα προγράμματα που εστιάζουν αποκλειστικά στην αύξηση των εισοδημάτων ή στη μείωση των τιμών χωρίς την εκπαίδευση των καταναλωτών μπορεί να μην επιτύχουν τους στόχους τους.
