Η παραγωγή επιτραπέζιων σταφυλιών της ΕΕ το 2017, που είναι από τις µεγαλύτερες παραγωγούς παγκοσµίως και η πρώτη εισαγωγέας και καταναλωτής επιτραπέζιων σταφυλιών, ανήλθε σε 1,450 εκατ. τόνους. Η µεγαλύτερη παραγωγός είναι η Λαϊκή Δηµοκρατία της Κίνας (49%) και ακολουθούν η Ινδία (13%), η Τουρκία (9%) και η ΕΕ (6%). Εντός της ΕΕ, οι παραγωγές επιτραπέζιων σταφυλιών βρίσκονται κυρίως στη λεκάνη της Μεσογείου, µε µεγαλύτερη παραγωγό χώρα την Ιταλία, που αντιπροσωπεύει µεσοσταθµικά περίπου το 58% της συνολικής παραγωγής της ΕΕ.

Δεύτερη είναι η Ελλάδα και έπεται η Ισπανία. Αυτές οι τρεις χώρες παράγουν πάνω από το 93% της συγκοµιδής της ΕΕ. Σύµφωνα µε τα πιο πρόσφατα στοιχεία της FAOSTAT, η παγκόσµια παραγωγή επιτραπέζιων σταφυλιών κατά το 2017 ανήλθε σε 22,700 εκατ., ελαφρώς αυξηµένη έναντι του 2016, κυρίως, λόγω της συνεχούς αύξησης της παραγωγής στην Κίνα και την Ινδία που αντιστάθµισε τις απώλειες στην ΕΕ και την Τουρκία.

Εµπόριο επιτραπέζιων σταφυλιών παγκοσµίως και στην ΕΕ-28

Το παγκόσµιο εµπόριο στα επιτραπέζια σταφύλια ανέρχεται περίπου στα 14,89 δισ. ευρώ (υπολογίζοντας την ΕΕ ως µια οντότητα, συµπεριλαµβανοµένου του ενδοκοινοτικού εµπορίου). Σε αξία, η ΕΕ ήταν η κύρια εξαγωγέας, µε ένα µερίδιο περίπου 26% των παγκόσµιων εξαγωγών, ακολουθούµενη από τη Χιλή 18% και την Κίνα 12%. Τα 2/3 των παγκόσµιων εισαγωγών αφορούν τρεις σηµαντικές αγορές, µε µεγαλύτερη την ΕΕ (36%), ακολουθούµενη από τις ΗΠΑ (19%) και την Kίνα (12%).

Η παρατηρούµενη µείωση της ανταγωνιστικότητας στα παραγόµενα στην Ευρώπη επιτραπέζια σταφύλια έναντι των εισαγοµένων οφείλεται κυρίως στον µικρό κλήρο. Επιπλέον, στην Ελλάδα υπάρχουν µικρά διπλής χρήσεως αγροκτήµατα, όπου τα σταφύλια συγκαλλιεργούνται µε ελιές.

Εµπόριο επιτραπέζιων σταφυλιών παγκοσµίως και στην ΕΕ-28
Εµπόριο επιτραπέζιων σταφυλιών παγκοσµίως και στην ΕΕ-28

Στην Ισπανία και την Ελλάδα, οι τιµές των αγροκτηµάτων αυξάνονται υπέρµετρα λόγω της ανάπτυξης των τουριστικών υποδοµών και της εγγύτητας µε µεγάλα αστικά κέντρα που επεκτείνονται σε βάρος των αγρών.

Στη µείωση της ανταγωνιστικότητας συνέβαλαν, επίσης:

  1. το υπέρµετρο κόστος επεξεργασίας, συσκευασίας και µεταφοράς,
  2. το υψηλό κόστος πιστοποίησης
  3. οι ανώµαλες συνθήκες διαµόρφωσης των τιµών παραγωγού, βάσει ύποπτων άλλες φορές φηµών µη συµβατών προς τις εκάστοτε κρατούσες στη διεθνή αγορά.

Παραγωγή επιτραπέζιων σταφυλιών στην Ελλάδα

Στη χώρα µας, η παραγωγή επιτραπέζιων σταφυλιών ανέρχεται σε 304.000 τόνους ετησίως κατά µέσο όρο την τελευταία τριετία. Η ποσότητα αυτή αντιστοιχεί στο 19% και 1,4% αντίστοιχα της κοινοτικής και παγκόσµιας παραγωγής επιτραπέζιων σταφυλιών, µε την εξέλιξή της την τελευταία οκταετία ελαφρώς αυξηµένη.

Οι περιοχές παραγωγής της χώρας µας είναι οι εξής: Μακεδονία, Θράκη, Θεσσαλία, Πελοπόννησος και Κρήτη. Οι κυριότερες ποικιλίες επιτραπέζιων σταφυλιών εµφανίζονται στον παρακάτω πίνακα. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει προτίµηση στην παραγωγή σταφυλιών χωρίς κουκούτσια, όπως οι ποικιλίες Seedless: Thompson, Superior και Crimson.

Παραγωγή επιτραπέζιων σταφυλιών στην Ελλάδα
Παραγωγή επιτραπέζιων σταφυλιών στην Ελλάδα

Το εµπόριο της χώρας µας στα επιτραπέζια σταφύλια ανέρχεται στα 139,98 εκατ. ευρώ (υπολογίζοντας την ΕΕ ως µια οντότητα, συµπεριλαµβανοµένου του ενδοκοινοτικού εµπορίου), έχοντας κάνει ρεκόρ δεκαετίας το 2017 τόσο σε αξία όσο και σε ποσότητα.
Σε αξία, η ΕΕ ήταν ο κύριος παραλήπτης των εξαχθέντων επιτραπέζιων σταφυλιών µας, µε ένα µερίδιο περίπου 96% των παγκόσµιων εξαγωγών. Οι δε εισαγωγές αφορούν δύο σηµαντικές αγορές, µε µεγαλύτερη την ΕΕ (73%), ακολουθούµενη από τη Χιλή µε 23%. Η αξία ανά τόνο πώλησης των εξαχθέντων το 2017 επιτραπέζιων σταφυλιών παρουσιάζει διαφοροποιήσεις από χώρα σε χώρα προορισµού (Πίνακας 2). Η ποσοστιαία συµµετοχή των κυριότερων περιφερειών στις εξαγωγές έχουν ως εξής:

  1. Προς όλους τους προορισµούς: Πελοπόννησος 34%, Αν. Μακεδονία & Θράκη 33%, Κεντρική & Δυτική Μακεδονία 19%, Κρήτη 11%.
  2. Προς το Ην. Βασίλειο: Πελοπόννησος 51%, Αν. Μακεδονία & Θράκη 13%, Κεντρική & Δυτική Μακεδονία 12%, Κρήτη 22%.
  3. Προς τη Γερµανία: Πελοπόννησος 31%, Αν. Μακεδονία & Θράκη 39%, Κεντρική & Δυτική Μακεδονία 11%, Κρήτη 15%.
  4. Προς τη Βουλγαρία: Πελοπόννησος 0%, Αν. Μακεδονία & Θράκη 39%, Κεντρική & Δυτική Μακεδονία 59%, Κρήτη 0%.
Παραγωγή επιτραπέζιων σταφυλιών στην Ελλάδα
Παραγωγή επιτραπέζιων σταφυλιών στην Ελλάδα

Βάσει των ανωτέρω, συµπεραίνεται ότι µεγαλύτερες αξίες (ex factory) εµφανίζονται προς το Ηνωµένο Βασίλειο (απορροφά το 17% των εξαχθεισών ποσοτήτων µας και το µεγαλύτερο µέρος των σταφυλιών Crimson) και βόρειες χώρες και ελαφρώς µειωµένες προς Γερµανία (κύριος προορισµός) 40% και χώρες της Κεντροδυτικής Ευρώπης, ενώ µειωµένες τιµές εµφανίζονται προς τις γειτονικές βαλκανικές χώρες, Ρουµανία (5%) και, κυρίως, Βουλγαρία (5%).

Οι ποιοτικές απαιτήσεις των πελατών µας στο Ην. Βασίλειο είναι αυξηµένες (ποιοτική κατηγορία Έξτρα & Ι) που δικαιολογούν τη διαφορά µε τα αποστελλόµενα προς τη Γερµανία και άλλες χώρες που είναι για ποιοτική κατηγορία Ι. Ωστόσο, η τιµολόγηση στο 1/5 των προς Βουλγαρία προοριζόµενων ποσοτήτων, ακόµη και αν αφορά προϊόντα ποιοτικής κατηγορίας ΙΙ, δείχνει ότι οι τιµολογηθείσες αξίες είναι ίσως και κάτω της τιµής αγοράς της πρώτης ύλης ή έχουν υποτιµολογηθεί.

Χρόνος ωρίμανσης κυριότερων ποικιλιών
Χρόνος ωρίμανσης κυριότερων ποικιλιών σταφυλιού

Αυτό το φαινόµενο, σε συνδυασµό µε τη µη τιµολόγηση αναγγελθέντων φορτίων, αποδεικνύει τη γάγραινα που µαστίζει το εµπόριο νωπών οπωροκηπευτικών, συµπεριλαµβανοµένων και των επιτραπέζιων σταφυλιών, της διακίνησης «ατυποποίητων» χωρίς χαρτιά από «Έλληνες, Βαλκάνιους και άλλους εµπόρους» που δυσφηµούν τα ελληνικά προϊόντα, στερώντας προστιθέµενη αξία, αλλά και έσοδα στη χώρα.

Διαπιστώσεις – προτάσεις

Επιβάλλεται η χάραξη στρατηγικής για ποικιλιακή αναδιάρθρωση των καλλιεργειών επιτραπέζιων σταφυλιών στην χώρα µας που θα διατηρεί ως βασική την υφιστάµενη ποικιλία της Σουλτανίνας, που θα καλύπτουν τη διάθεση του προϊόντος από τον Μάιο έως και τον Δεκέµβριο και που θα ικανοποιούν τις απαιτήσεις των καταναλωτών, ήτοι άσπερµων, µεγαλόραγων, τραγανών µε γεύση και εµφάνιση, βεβαίως ασφαλών και υγιεινών.

Παρατίθεται η κατά µήνα ανάλυση τόσο των εξαχθεισών ποσοτήτων από τον Ιούνιο έως τον Νοέµβριο του 2017 προς τρεις επιλεχθέντες προορισµούς. Από την ανάλυση προκύπτει ότι η αποστολή προς Ηνωµένο Βασίλειο και Γερµανία (απαιτητικές αγορές) είναι τον Σεπτέµβριο και τον Οκτώβριο και τις υψηλότερες τιµές ανά κιλό να διαµορφώνονται τους ίδιους µήνες, αλλά και τις µέγιστες τον Νοέµβριο (Πίνακες 4-5), µε τη Γερµανία να έχει ικανές ποσότητες και τον Αύγουστο, σε αντίθεση µε τα Βαλκάνια. Θα πρέπει να επιδιωχθεί σε βάθος χρόνου αύξηση καλλιεργούµενων εκτάσεων µεταξύ λευκών και έγχρωµων ποικιλιών από 85/15 επί τοις εκατό σε 50/50, τάση που ήδη έχει εκδηλωθεί από τους εισαγωγείς στη Μ. Βρετανία.

Εξαγωγές νωπών σταφυλιών 2017
Εξαγωγές νωπών σταφυλιών 2017
Εξαγωγές νωπών σταφυλιών 2017
Εξαγωγές νωπών σταφυλιών 2017

Η αναφερόµενη προσαρµογή θα δώσει επέκταση στην περίοδο συγκοµιδής, αλλά και διαθεσιµότητας µέχρι και τον Δεκέµβριο λόγω της δυνατότητας αποθήκευσής τους, χωρίς µεγαλύτερες καλλιεργητικές απαιτήσεις, χαµηλό κόστος και ικανοποιητικό εισόδηµα, εφαρµόζοντας όλες τις εφαρµοζόµενες και σήµερα ορθές καλλιεργητικές πρακτικές.

Για την Ελλάδα, η αγορά της Μεγάλης Βρετανίας είναι σηµαντική και ιδιαίτερα στον τοµέα των φρούτων και λαχανικών (νωπών και µεταποιηµένων), που η αξία εξαγωγών τους είναι της τάξεως των 150 εκατ. ευρώ. Ιδιαίτερα στα επιτραπέζια σταφύλια, είναι ο πρώτος προορισµός και ειδικότερα αυτών των αυξηµένων προδιαγραφών εµπορίας, ήτοι κατηγορίας Έξτρα και Ι, αλλά και των µεγαλύτερων µεγεθών ράγας τους στην κυριαρχούσα, µετά το δεύτερο δεκαπενθήµερο Σεπτεµβρίου, άσπερµης λευκής ποικιλίας µας Thompson Seedless και κόκκινης Crimson Seedlees.

Παρά το Βrexit, η Ελλάδα θα συνεχίσει το εµπόριο µε το Ηνωµένο Βασίλειο, καθώς είναι µια αγορά που εκτιµά τις παραγωγές µας, η οποία θα συνεχίσει να πιστεύει στην ποιότητα και στην αξία των προϊόντων µας και, συνεπώς, δεν θα πρέπει να χαθεί.
Το Βrexit είναι µια κατάσταση που δεν θα έχει κανένα εµφανές αποτέλεσµα στο άµεσο µέλλον.

Tο Ηνωµένο Βασίλειο θα συνεχίσει να συµµετέχει στην τελωνειακή ένωση και την ενιαία αγορά (µε τις τέσσερις ελευθερίες) κατά τη διάρκεια της µετάβατικής περιόδου (εκτιµάται µέχρι 31/12/2020), θα πρέπει να συνεχίσει να συµµορφώνεται µε την εµπορική πολιτική της ΕΕ, να εφαρµόζεται το τελωνειακό δασµολόγιο της ΕΕ και να συλλέγει τους τελωνειακούς δασµούς της ΕΕ και να εξασφαλιστεί η ΕΕ µε όλους τους ελέγχους που διεξάγονται σε σύνορα.

Αυτό συνεπάγεται επίσης ότι εκείνη την περίοδο στο Ηνωµένο Βασίλειο θα δεσµεύεται από διεθνείς συµφωνίες στους τοµείς αρµοδιότητας του δικαίου της Ένωσης, εκτός αν επιτρέπεται από την ΕΕ να το πράξουν. Υπάρχουν πολλά θέµατα που, αυτήν τη στιγµή, θα πρέπει να διαπραγµατευτεί η Βρετανία µε την υπόλοιπη ΕΕ. Υπάρχει η πεποίθηση ότι στο τέλος θα καταλήξουν σε µια εµπορική συµφωνία, όπως αυτή που ισχύει µε τις χώρες της ζώνης ΕΖΕΣ.

Τάση της αγοράς οπωροκηπευτικών

Η διεθνοποίηση της αγοράς οδηγεί σε ραγδαία αύξηση του ανταγωνισµού, µε σοβαρές επιπτώσεις στις περιοχές υψηλού κόστους. Σήµερα, πάνω από το 80% της λιανικής πώλησης των νωπών οπωροκηπευτικών στην Ευρώπη, ελέγχεται από τις αλυσίδες των σούπερ µάρκετ, από τις οποίες οι 15 µεγαλύτερες διακινούν στην αγορά το 90%.
Η γιγάντωση αυτή δηµιουργεί νέα δεδοµένα και σηµατοδοτεί πρόσθετες ραγδαίες αλλαγές στην εµπορία των προϊόντων. Παράλληλα µε τη συγκέντρωση της διάθεσης, συντελείται και µια θεαµατική µεταστροφή στις απαιτήσεις του καταναλωτή, που έχει να κάνει µε την αλλαγή των διατροφικών του συνηθειών και κατ’ επέκταση των προτιµήσεών. Ο καταναλωτής ζητά:

  • Προϊόντα φυσικά – ασφαλή (χωρίς υπολείµµατα φυτοφαρµάκων) και φρέσκα.
  • Μικρές συσκευασίες (µε τεµάχια ή κοµµένα).

Όλα αυτά πρέπει να οδηγήσουν το σηµερινό µοντέλο των παραγωγών στο «παράγω αυτό που θέλει η αγορά», και στην αντικατάσταση του απλού καλλιεργητή από τον υπεύθυνο επιχειρηµατία αγρότη, τον ικανό να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της αγοράς, των συστηµάτων ποιότητας, της συνέπειας προς τους άµεσους αγοραστές των προϊόντων του.

Εισήγηση: Γιώργος Πολυχρονάκης, ειδικός σύµβουλος του Συνδέσµου Ελληνικών Επιχειρήσεων Εξαγωγής, Διακίνησης Φρούτων, Λαχανικών και Χυµών Incofruit – Hellas

-Διαφήμιση-
gaia-sense