Πρόσφατα, παρουσιάστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η Έκθεση για την εξέλιξη της κατάστασης της αγοράς στον τομέα των γαλακτοκομικών προϊόντων. Η έκθεση αυτή, που βασίζεται στις απαντήσεις των κρατών-μελών σε ένα δομημένο ερωτηματολόγιο, παρουσιάστηκε δύο χρόνια νωρίτερα από την αρχική της πρόβλεψη, εξαιτίας της εξαιρετικά δυσμενούς κατάστασης που έχει περιέλθει η αγορά του γάλακτος σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.

Το στοιχείο που επιβεβαιώνει, για άλλη μια φορά, τη δύναμη που έχουν οι συνεταιρισμένοι κτηνοτρόφοι είναι η επίδραση στις τιμές και την οργάνωση των παραγωγών, που έχουν οι οργανώσεις παραγωγών.

Στην Ελλάδα, περίπου το 12% του αγελαδινού γάλακτος συλλέγεται και μεταποιείται από αγροτικούς συνεταιρισμούς. Το υπόλοιπο ποσοστό παραδίδεται σε ιδιώτες μεταποιητές. Για χάρη σύγκρισης, αναφέρουμε ότι σε άλλες 17 χώρες της ΕΕ το ποσοστό που συλλέγουν οι συνεταιρισμοί είναι, τουλάχιστον, 60%.

Έως το τέλος του 2015, 260 οργανώσεις παραγωγών αναγνωρίστηκαν από 11 κράτη-μέλη, σύμφωνα με τις διατάξεις της δέσμης μέτρων για τον τομέα του γάλακτος, η πλειονότητα των οποίων σε τρία κράτη μέλη: Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία. Σημειώνεται ότι εντός του 2016 αναγνωρίστηκε από το ΥΠΑΑΤ η πρώτη ΟΠ γάλακτος στην Ελλάδα, ο ΑΓΕΛΑΔΟΤΡΟΦΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΑΡΤΑΣ-ΠΡΕΒΕΖΑΣ.

Η τρέχουσα κατάσταση, όσον αφορά τα κριτήρια αναγνώρισης των ΟΠ σε κάθε κράτος μέλος, καθώς και ο αριθμός των αναγνωρισμένων ΟΠ, παρατίθενται συνοπτικά στον σχετικό πίνακα Α.

Οργανώσεις παραγωγών: Ελάχιστες προϋποθέσεις που έχουν καθορίσει τα κράτη μέλη/αναγνωρίσεις

Κράτος μέλος Ελάχιστος αριθμός γεωργών* Ελάχιστη εμπορεύσιμη παραγωγή x 1.000 T * Αριθμός αναγνωρισμένων ΟΠ μέχρι το τέλος του 2015
Γαλλία 200 60 51
Πορτογαλία 12 8 εκατ. € (1 εκατ. € για ΟΠ αιγοπρόβειου γάλακτος) 1
Ισπανία   200 (30 για αιγοπρόβειο) 7 (+1 για πρόβειο γάλα)
Φινλανδία 15 3  
Κάτω Χώρες 15 90  
Εσθονία   5% της εθνικής παραγωγής  
Αυστρία 20 3  
Τσεχική Δημοκρατία 10   1
Λιθουανία 20 1  
Βέλγιο 40 (Φλάνδρα) / 20 (Βαλονία)   3
Ιταλία 5 3 41
Σλοβακία 5    
Ουγγαρία   15  
Δανία 5 3  
Λετονία 10 0,125  
Ηνωμένο Βασίλειο 10 6  
Σουηδία 10 6 1
Κροατία 7 3  
Κύπρος 35 20 2
Ελλάδα 5/20 0,5/5  
Γερμανία 5   148
Πολωνία 20 2  
Ρουμανία 5 0,035 2
Σλοβενία 20 2  
Λουξεμβούργο 10    
Βουλγαρία 5   2
ΣΥΝΟΛΟ 260

*Αρκετά κράτη μέλη έχουν διαφορετικές απαιτήσεις, π.χ. για τους παραγωγούς βιολογικών προϊόντων, τους παραγωγούς πρόβειου ή κατσικίσιου γάλακτος και τις ΟΠ μιας συγκεκριμένης γεωγραφικής περιοχής.

Υπάρχει ένα ενδιαφέρον συμπέρασμα από την ανάλυση των απαντήσεων, που δόθηκαν στα σχετικά ερωτηματολόγια. Οι χώρες που δεν διαθέτουν οργανώσεις παραγωγών στον τομέα του γάλακτος διαβλέπουν δυνατότητες από τη δημιουργία τέτοιων ομάδων. Αντίθετα, η Γερμανία, η οποία διαθέτει την πλέον ανεπτυγμένη δομή οργανώσεων παραγωγών στην ΕΕ, υποστηρίζει τη μετατροπή των υφιστάμενων οργανώσεων παραγωγών σε ευρύτερες δομές (ΕΟΠ), αντί για τη δημιουργία νέων, ενώ και στη Γαλλία οι παραγωγοί δείχνουν, επίσης, αυξανόμενο ενδιαφέρον για τις ενώσεις οργανώσεων παραγωγών. Αυτό σημαίνει ότι τα συλλογικά σχήματα των συνεταιρισμών πρέπει να γίνονται ολοένα και μεγαλύτερα, εάν θέλουν να αντεπεξέλθουν στον ανταγωνισμό και στις συνθήκες της αγοράς.

Οι 259 ΟΠ για το αγελαδινό γάλα διακινούν το 13% των συνολικών παραδόσεων γάλακτος στην ΕΕ για το 2015. Το χαμηλό αυτό ποσοστό δεν πρέπει να συγχέεται με το συνολικό ποσοστό που διακινούν οι συνεταιρισμοί, το οποίο ανέρχεται στο 65% και διακρίνεται από το ποσοστό των ΟΠ.

Τα κράτη-μέλη, θέλοντας να αυξήσουν τη συμμετοχή των κτηνοτρόφων σε ΟΠ, πρότειναν τα ακόλουθα μέτρα:

  • αυξημένη ενημέρωση των κτηνοτρόφων για τα οφέλη και τις δυνατότητες των ΟΠ
  • βελτίωση των δεξιοτήτων διοίκησης και διαπραγμάτευσης του προσωπικού των ΟΠ
  • παροχή οικονομικής στήριξης για δημιουργία ΟΠ, όπως προβλέπεται μέσα από το μέτρο 9 του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης, αλλά και από τα συναφή μέτρα της συνεργασίας, της κατάρτισης/συμβουλευτικής και των επενδύσεων
  • ιδιαίτερα σημαντική είναι η παροχή προνομίων στις ΟΠ σε βάρος των μεμονωμένων παραγωγών ως προς την πρόσβαση σε καθεστώτα ενισχύσεων, με τη μορφή πριμοδοτήσεων, υψηλότερης προτεραιότητας κατά τον καθορισμό των κριτηρίων επιλεξιμότητας ή υψηλότερων ποσοστών συγχρηματοδότησης.

Από την άλλη πλευρά, οι ΟΠ διατύπωσαν τις απόψεις τους για τους λόγους σύστασης των ΟΠ, καθώς και για τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματά τους.

Τα αποτελέσματα των απαντήσεων καταγράφονται στον πίνακα Β.

Στόχος Ποσοστό επίτευξης από ΟΠ
Καλύτερη τιμή 70%
Σταθερότερη τιμή 60%
Βελτίωση της θέσης των παραγωγών στην αλυσίδα 65%
Συλλογή γάλακτος για όλα τα μέλη της οργάνωσης παραγωγών 71%
Βελτίωση της πρόσβασης σε πληροφορίες της αγοράς γάλακτος 73%
Παροχή επιπλέον υπηρεσιών στα μέλη 80%

 

Ένα σημαντικό στοιχείο, που προκύπτει από τις υφιστάμενες ΟΠ στον τομέα του γάλακτος, είναι ότι ένα μικρό ποσοστό (μόλις 11 από τις 63) ενδιαφέρεται να εμπλακεί στη μεταποίηση του προϊόντος. Η άρνηση αυτή αποδίδεται στις σημαντικές επενδύσεις που απαιτούνται για την υλοποίηση τέτοιων σχεδίων και στην έλλειψη επιχειρηματικού ενδιαφέροντος εκ μέρους των μελών των ΟΠ. Αντίθετα, ο κύριος ρόλος του είναι η διαπραγμάτευση των τιμών (85%), των ποσοτήτων παράδοσης (75%), των όρων παράδοσης (60%) και των όρων πληρωμής (70%), ενώ, αντίθετα, η οργάνωση κοινών αγορών εισροών είναι μόλις το 30%.

Ένα δεύτερο σημαντικό στοιχείο είναι ο λόγος ανυπαρξίας ΟΠ σε ορισμένες χώρες. Στα κράτη-μέλη, όπου δεν υφίστανται αναγνωρισμένες ΟΠ, (πχ Δανία, Φινλανδία, Ολλανδία, Σουηδία, Αυστρία, Ιρλανδία, Σλοβενία και Πολωνία), θεωρούν ότι δεν υπάρχουν δυνατότητες για το εν λόγω μέσο, καθώς η συνεταιριστική δομή (ομάδες παραγωγών στην περίπτωση της Πολωνίας) επιτρέπει, ήδη, την καλή οργάνωση του τομέα. Στην περίπτωση της Τσεχίας, αλλά και σε άλλες χώρες, υπάρχουν ήδη σχετικά μεγάλες γεωργικές εκμεταλλεύσεις και υπάρχει σχετική απροθυμία συνεργασίας μεταξύ των γεωργών (η οποία σχετίζεται, επίσης, με την προτίμηση που δείχνουν οι γεωργοί στην άμεση επαφή με τους αγοραστές).

Στις περιπτώσεις, όμως, που υπάρχουν ΟΠ, το μέγεθος φαίνεται να είναι καθοριστικής σημασίας. Οι ΟΠ πρέπει να είναι αρκετά μεγάλες, για να διαθέτουν υπολογίσιμη διαπραγματευτική δύναμη, αλλά όχι αρκετά μεγάλες, ώστε να μην είναι λειτουργικές.

Φαίνεται ότι είναι επιθυμητή η δημιουργία, σε ένα πρώτο στάδιο, ΟΠ με διαχειρίσιμο μέγεθος, οι οποίες στη συνέχεια θα εξελιχθούν σε μεγαλύτερες δομές, όπως ΕΟΠ, και όχι σε υπερμεγέθεις ΟΠ με 1.000 έως 2.000 μέλη και μηδαμινή λειτουργική ικανότητα.

Γράφουν: Χρήστος Καρατζάς, Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης και Διαχείρισης Έργων, GAIA ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ

-Διαφήμιση-
gaia-sense