Σήμερα, ο ελληνικός αγροτικός τομέας υφίσταται, ως συνέπεια και της γενικότερης οικονομικής κρίσης, τη μείωση της ζήτησης και τον περιορισμό των διαθέσιμων πόρων (νερό, έδαφος, ενέργεια) για τη στήριξη και την ανάπτυξή της. Παράλληλα, υφίσταται εντονότερα τις συνέπειες από την αστάθεια των αγορών, αλλά και τις επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή που επιτείνει τη συχνότητα και τη σφοδρότητα ακραίων καιρικών συνθηκών (αλλά και τη συχνότητα εμφάνισης αυτών), με αποτέλεσμα τον περιορισμό της απόδοσης των καλλιεργειών, την απώλεια παραγωγής και την περαιτέρω πτώση του αγροτικού εισοδήματος. Βρίσκεται συγχρόνως αντιμέτωπη με κρίσιμα ζητήματα που συνδέονται με την ασφάλεια των τροφίμων και με την επάρκειά τους, μια και θεωρείται δεδομένη η αύξηση της ζήτησής τους στο άμεσο μέλλον.

Η αργή προσαρμογή σε σύγχρονους τρόπους άσκησης της γεωργίας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη μη ικανοποιητική ενσωμάτωση νέων τεχνικών και τεχνολογιών στην παραγωγική διαδικασία. Το σύγχρονο μοντέλο αγροτικής παραγωγής δεν επιτάσσει, πλέον, μεγιστοποίηση της παραγωγής, αλλά μεγιστοποίηση του καθαρού κέρδους, δηλαδή ορθολογική διαχείριση όλων των εισροών και εκροών του συστήματος. Για τον σκοπό αυτόν, έχει αναπτυχθεί και έχει βρει σημαντική ανταπόκριση σε παγκόσμιο επίπεδο η έννοια της γεωργίας ακριβείας, με βάση την οποία γίνεται χρήση των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) για τον ακριβή έλεγχο όλων των εισροών στο σύστημα καλλιέργειας, αλλά και τον ακριβή προγραμματισμό των εκροών.

Στην Ελλάδα, ο τομέας των θερμοκηπιακών καλλιεργειών εξακολουθεί να αποτελεί μία από τις πιο δυναμικές μορφές της πρωτογενούς μας παραγωγής και, ταυτόχρονα, να αποτελεί ένα σύστημα καλλιέργειας στο οποίο εφαρμόζονται άμεσα οι περισσότερες τεχνολογίες και τεχνικές γεωργίας ακριβείας.

Σήμερα, η Ελλάδα έχει περίπου 60.000 στρέμματα θερμοκηπίων με το 30% εξ αυτών να είναι σύγχρονες, νέες μονάδες με όλες τις δυνατότητες να παράγουν ασφαλή προϊόντα υψηλής ποιότητας και να εξασφαλίζουν υψηλές αποδόσεις, χρησιμοποιώντας σύγχρονες τεχνολογίες και αυτοματοποιώντας ένα μεγάλο τμήμα της παραγωγικής τους διαδικασίας.

4 παραδείγματα αυτοματοποίημένων εργασιών, που μπορεί άμεσα να οδηγήσει σε βελτιστοποίηση της παραγωγής

Οι κυριότεροι λόγοι που οδηγούν στην αύξηση της αυτοματοποίησης των εργασιών στα θερμοκήπια είναι το συνεχώς αυξανόμενο μέγεθος παραγωγής (δημιουργία μεγαλύτερων μονάδων), το αυξημένο κόστος εργατικών (το οποίο εξακολουθεί να είναι 30%-35% του συνολικού κόστους παραγωγής), η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού, οι ανθυγιεινές συνθήκες στις οποίες πολλές φορές δουλεύουν οι εργαζόμενοι, η ανάγκη εξειδίκευσης, όσον αφορά την παραγωγή γεωργικών προϊόντων, η ανάγκη παραγωγής ασφαλών και ποιοτικών προϊόντων, καθώς και η εξοικονόμηση χρήματος και χρόνου (καθετοποίηση εργασιών).

Ενδεικτικοί τομείς στους οποίους η αυτοματοποίηση των εργασιών μπορεί άμεσα να οδηγήσει σε βελτιστοποίηση της παραγωγής είναι οι εξής:


1Διαχείριση
συστημάτων θέρμανσης – αερισμού – ψύξης

Με βάση την πρόβλεψη του μετεωρολογικού δελτίου καιρού για τις επόμενες ημέρες, τιμές κλιματικών παραμέτρων σε πραγματικό χρόνο από μετεωρολογικούς σταθμούς κοντά στην περιοχή του υπό μελέτη θερμοκηπίου, τιμές από το εσωτερικό περιβάλλον του θερμοκηπίου με τους ασύρματους αισθητήρες και τη χρήση κατάλληλων μοντέλων προτείνονται εναλλακτικά σενάρια χρήσης του συστήματος θέρμανσης.

Έτσι, ο χρήστης του συστήματος (crop manager) θα μπορεί να εκτιμήσει το κόστος της ενέργειάς του και το αποτέλεσμα αυτής (π.χ. διατήρηση υψηλής θερμοκρασίας σε περίοδο χαμηλών εξωτερικών θερμοκρασιών θα έχει ως αποτέλεσμα αυξημένη κατανάλωση ενέργειας, αλλά και αυξημένη παραγωγή).

2

Ορθολογική διαχείριση νερού και λιπασμάτων

Η άρδευση και η λίπανση της καλλιέργειας θα πρέπει να γίνονται με βάση τις πραγματικές ανάγκες της καλλιέργειας (υπολογισμός διαπνοής από τιμές κλιματικών παραμέτρων) και όχι με βάση την εμπειρία του παραγωγού, όπως γίνεται στην πλειονότητα των μονάδων μέχρι σήμερα.

Με τον ίδιο τρόπο, θα πρέπει να γίνεται και η λίπανση της καλλιέργειας, αφού για κάθε καλλιεργητικό στάδιο θα πρέπει να προτείνεται η βέλτιστη σύσταση του θρεπτικού διαλύματος. Μια τέτοια διαχείριση μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική εξοικονόμηση υδάτινων πόρων και μείωση της αλόγιστης χρήσης λιπασμάτων.

3

Ορθολογική χρήση χημικών φυτοπροστατευτικών ουσιών

Με βάση τιμές του μικροκλίματος, αλλά και του εξωτερικού περιβάλλοντος, καθώς και με τη χρήση κατάλληλων μοντέλων ανάπτυξης ασθενειών (π.χ. μοντέλο ανάπτυξης βοτρύτη) θα αξιολογείται η κρισιμότητα του επιπέδου προσβολής από ασθένεια, αλλά και η μελλοντική της εξάπλωση στο θερμοκήπιο και θα γίνεται εφαρμογή μόνον όταν αυτό κρίνεται απολύτως απαραίτητο.

4

Βελτιστοποίηση ρύθμισης μικροκλίματος

Έως τώρα, το μικροκλίμα των θερμοκηπιακών καλλιεργειών ελέγχεται από συστήματα ενεργοποίησης (actuators) του εξοπλισμού (συστήματα θέρμανσης, αερισμού, δροσισμού, σκίασης, εξοικονόμησης ενέργειας κ.λπ.), τα οποία στηρίζονται σε σημειακές μετρήσεις τιμών κλιματικών παραμέτρων συνήθως στο κέντρο του θερμοκηπίου, ενώ η λειτουργία τους γίνεται με την ενεργοποίηση ή απενεργοποίηση (on-off) ενός συστήματος με βάση την επιθυμητή θερμοκρασία που έχει δοθεί από τον χρήστη.

Διαβάστε ακόμη: Ότι πρέπει να γνωρίζετε για την επιδότηση και το κόστος εγκατάσταση μιας θερμοκηπιακής μονάδας

Η θεωρία αυτή της λειτουργίας συστημάτων ελέγχου του μικροκλίματος των θερμοκηπίων στηρίζεται στην παραδοχή του ομογενούς μικροκλίματος των θερμοκηπίων, η οποία έχει πλέον ξεπεραστεί τόσο λόγω της αύξησης του μεγέθους των μονάδων, αλλά και με βάση τα αποτελέσματα πρόσφατων ερευνών που δείχνουν πως το μικροκλίμα των θερμοκηπίων είναι ετερογενές με σημαντικές διαβαθμίσεις των τιμών των κλιματικών παραμέτρων ακόμη και σε μικρά θερμοκήπια. Ο σύγχρονος έλεγχος του μικροκλίματος θα πρέπει να γίνεται με βάση τις μετρήσεις ασύρματων αισθητήρων, οι οποίοι θα καταγράφουν τις τιμές του περιβάλλοντος σε διαφορετικά σημεία στο εσωτερικό των θερμοκηπίων. Η δυνατότητα βελτιστοποίησης του ελέγχου του μικροκλίματος θα ενισχυθεί και από την ενσωμάτωση των τιμών των κλιματικών παραμέτρων σε μοντέλα αύξησης και ανάπτυξης της καλλιέργειας.

Η ρύθμιση του περιβάλλοντος των θερμοκηπίων σε βέλτιστες τιμές είναι καθοριστικός παράγοντας για την παραγωγή προϊόντων ποιότητας με μειωμένες εισροές. Οι τεχνικές, τεχνολογίες και συστήματα για να επιτύχουμε τα ανωτέρω υπάρχουν διαθέσιμα. Η σταδιακή ενσωμάτωσή τους στην παραγωγική διαδικασία θα επιτρέψει την αύξηση των αποδόσεων των ελληνικών θερμοκηπίων και τη μείωση του κόστους παραγωγής.

Γράφουν: Θωμάς Μπαρτζάνας, Διευθυντής Ερευνών, Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης, Ινστιτούτο Βιο-οικονομίας και Αγροτεχνολογίας

-Διαφήμιση-
gaia-sense