«Οφέλιμα» έντομα καταπολεμούν τους εχθρούς της καλλιέργειας
Η χρήση ωφέλιμων εντόμων σε θερμοκηπιακές καλλιέργειες ξεκίνησε από παραγωγούς οι οποίοι ήρθαν σε επαφή με τη βιολογική φυτοπροστασία, γνώρισαν τη δυναμική της και εκτίμησαν τη χρησιμότητα της.
Μια χρησιμότητα η οποία είναι ευεργετική για όλους μας, αφού προστατεύει το περιβάλλον, τον ίδιο τον παράγωγο αλλά και τον καταναλωτή, όπως θα δούμε παρακάτω.
Η αντιμετώπιση των κύριων εχθρών των καλλιεργειών, όπως του αλευρώδη, της αφίδας, του θρίπα, που γινόταν με χημικές επεμβάσεις, αντικαταστάθηκε με την εισαγωγή εντόμων αρπακτικών και παρασίτων. Τα ωφέλιμα έντομα πολλαπλασιάζονται στο χώρο του θερμοκηπίου και δημιουργούν ένα πληθυσμό ικανό να αντιμετωπίσει τα επιβλαβή έντομα. Οι επεμβάσεις με εντομοκτόνα απαγορεύονται αφού έχουν καταστροφική επίδραση στα ωφέλιμα έντομα, σκοτώνοντας τα και καθιστώντας αδύνατη την εκ νέου εγκατάσταση τους για εβδομάδες στο θερμοκήπιο.
Αντιλαμβανόμαστε ότι η εφαρμογή μεθόδων βιολογικής φυτοπροστασίας λειτουργεί θετικά για το περιβάλλον αφού μειώνονται ή αποκλείονται εντελώς οι εισροές χημικών ουσιών που μολύνουν τον αέρα καταστρέφουν την πανίδα και χλωρίδα ενός «ζωντανού» εδάφους και επιβαρύνουν τον υδροφόρο ορίζοντα.
Η απουσία εντομοκτόνων ουσιών βοηθά στην αποκατάσταση του μικροπεριβάλλοντος του θερμοκηπίου και ωφελεί κύρια τον παραγωγό και τους εργαζόμενους, που πρώτοι που δέχονται και εισπνέουν για πολλές μέρες τις χημικές ουσίες, των οποίων οι επιπτώσεις είναι γνωστές .
Αυτή η απουσία χημικών μας δίνει τη δυνατότητα να παραχθεί ένα προϊόν το οποίο είναι ποιοτικά ανώτερο απαλλαγμένο από φυτοφάρμακα ώστε να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις διατροφής του καταναλωτή.
Γιατί λοιπόν αφού όλα αυτά «ακούγονται!» τόσο ωραία δεν εφαρμόζονται οι αρχές της Βιολογικής Φυτοπροστασίας σε μεγαλύτερη κλίμακα και με μεγαλύτερη ένταση ;
Σίγουρα υπάρχει ένας βαθμός δυσκολίας. Κι αυτό όχι επειδή ένα αρπακτικό όπως το Macrolophus pygmaeus που θα εισάγουμε θα κάνει απεργία πείνας ή ένα παράσιτο όπως η Encarsia formosa θα πάψει να αναπαράγεται γεννώντας το αυγό του στο σώμα της προνύμφης του αλευρώδη! Αυτά τα έχει λύσει η φύση και αυτή τη φυσική λύση των προβλημάτων επιδιώκουμε .
Επίσης υπάρχει μια παρανόηση στο εάν «δουλεύει» η όχι η βιολογική φυτοπροστασία, που πολλές φορές είναι κυρίαρχο για το αν θα ακολουθήσει κάποιος καλλιεργητής τις μεθόδους της. Η γνωστή σε όλους μας Πασχαλίτσα( Coccinella septempunctata) δεν «εργάζεται» τρώγοντας αφίδες ούτε το Αλογάκι της Παναγίτσας (Mantis Religioza) μισθώνεται για να κυνηγήσει ακρίδες…
Όπως όλα τα έντομα έτσι και τα «ωφέλιμα» επιβιώνουν αναπτύσσονται πολλαπλασιάζονται μέσα στο οικοσύστημα και εμείς επωφελούμαστε από εκείνα που ανταγωνίζονται τα επιβλαβή για τις καλλιέργειες μας.
Η δυσκολία συνεπώς δεν έγκειται στην επιλογή της μεθόδου βιολογικής φυτοπροστασίας.
Η δυσκολία έχει να κάνει με τη διαχείριση στην εισαγωγή ωφέλιμων εντόμων ώστε να μην υπάρξει οικονομική ζημιά και το κόστος εγκατάστασης να είναι μεγαλύτερο από την οικονομική ωφέλεια. Εδώ ο παραγωγός με τον γεωπόνο του θα επιλέξουν την χρονική στιγμή εγκατάστασης των ωφέλιμων εντόμων. Για όσα από τα ωφέλιμα είναι δυνατό να αναπαραχθούν χωρίς την παρουσία του εχθρικού εντόμου γίνονται εξαπολύσεις νωρίτερα στο θερμοκήπιο ώστε να τους δοθεί το χρονικό περιθώριο να πολλαπλασιαστούν.
Σε κάθε άλλη περίπτωση στην οποία είναι απαραίτητη η παρουσία του εντόμου εχθρού, φρόνιμο είναι να γίνει έγκαιρα ο εντοπισμός με επιτόπιο έλεγχο και με τη χρήση φερομόνης και χρωμοπαγίδων .
Η προσπάθεια σε κάθε επιμέρους τομέα της παραγωγής βέβαια δεν σταματά. Έτσι και με τη βιολογική φυτοπροστασία υπάρχει μια νέα πρόκληση των τελευταίων ετών, ένας νεοεισερχόμενος εχθρός της ντομάτας η tuta absoluta. Ένα μικρολεπιδόπτερο το οποίο δεν αντιμετωπίζεται ούτε με χημικό τρόπο αφού τα εγκεκριμένα εντομοκτόνα ελέγχουν μόνο συγκεκριμένο στάδιο της προνύμφης του εντόμου και υπάρχουν αποδείξεις ότι έχει αποκτήσει ήδη αντοχή σε κάποιες δραστικές ουσίες. Ο συγκεκριμένος εχθρός προσβάλει την φυλλική επιφάνεια αλλά και τον καρπό . Σε νέες φυτεύσεις εάν δεν ελεγχτεί καταστρέφει όλη τη καλλιέργεια λεηλατώντας της κορυφές των νεαρών φυτών της ντομάτας. Ωφέλιμα έντομα για τον έλεγχο της υπάρχουν. Βιολογικά σκευάσματα και φερομονικά συστήματα αποπροσανατολισμού των αρσενικών και παγίδευση τους ώστε να μην υπάρξει σύζευξη με τα θηλυκά χρησιμοποιούνται.
Θα απαιτηθεί η συνδρομή όλων των διαθέσιμων μέσων και μεθοδολογιών ώστε να έχουμε τον έλεγχο της tuta absoluta. Κι εδώ η πρόκληση είναι να το πετύχουμε χωρίς να αυξηθεί υπέρογκα το κόστος. Κατά βάση αντίπαλος μας στη βιολογική καταπολέμηση είναι το κόστος.
Διαβάστε σχετικά: Ορθές καλλιεργητικές πρακτικές και ενέργειες για την αποφυγή εντόµων και ασθενειών
Ένα κόστος που δεν είναι κατ΄ ανάγκη δυσβάστακτο και αποτρεπτικό. Απαγορευτικό θα γίνει εάν ο εχθρός δεν εντοπιστεί έγκαιρα και τότε θα πρέπει να γίνει μεγάλος αριθμός εξαπολύσεων ωφελίμων. Η εμπειρία μας δείχνει πως οι παραγωγοί που έχουν εφαρμόσει τη βιολογική δεν έχουν το δίλλημα της βιολογικής ή της χημικής αντιμετώπισης. Κι αυτό γιατί χρόνο με το χρόνο αποκαθίσταται η ισορροπία στο περιβάλλον και όλοι γνωρίζουν ότι μέχρι τέλη Μαΐου εμφανίζονται ντόπιοι σύμμαχοι, που έχουν πλέον εγκατασταθεί στο μικροοικοσύστημα της περιοχής και συνδράμουν ανέξοδα όπως το αρπακτικό-παμφάγο Macrolophus pygmaeus.
Τα εμπόδια λοιπόν στη διαχείριση δεν είναι ανυπέρβλητα, χρειάζεται όμως επισταμένη παρακολούθηση. Η τεχνογνωσία υπάρχει, όπως και η διάθεση καθοδήγησης από γεωτεχνικούς των υπηρεσιών, των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στο χώρο και των τοπικών γεωπόνων ελεύθερων επαγγελματιών για το ξεκίνημα ώστε οι παραγωγοί να μπορούν εύκολα να διαχειριστούν την εγκατάσταση των ωφέλιμων εντόμων.
Εκείνος βέβαια που θα επιβραβεύσει την όλη προσπάθεια επιλέγοντας και αγοράζοντας το προϊόν είναι ο καταναλωτής.
Πως όμως αυτό θα γνωστοποιηθεί απ τον παραγωγό στον καταναλωτή τον τελικό αξιολογητή ώστε να υπάρξει η απαραίτητη εμπιστοσύνη για ένα προϊόν απαλλαγμένο από χημικές ουσίες ;
Αυτό μπορεί να επιτευχτεί μόνο μέσα από ένα σύστημα πιστοποίησης. Η πιστοποίηση είναι εκείνη που θα δώσει το διαβατήριο ποιότητας στο προϊόν που θα το ακολουθεί μέχρι τον τελικό αποδέκτη. Η διαδικασία προϋποθέτει γεωπόνο τεχνικό σύμβουλο που θα παρακολουθεί θα καθοδηγεί και θα καταγράφει. Θα γίνονται οι απαραίτητες χημικές αναλύσεις υπολειμμάτων, που θα αποδεικνύουν την αλήθεια των καταγραφών και όλα αυτά θα ελέγχονται από ανεξάρτητο φορέα πιστοποίησης ο οποίος θα πιστοποιεί την όλη διαδικασία και το τελικό προϊόν.
Όλα αυτά προσθέτουν σίγουρα ένα κόστος στον παραγωγό ο οποίος προσδοκά μια υπεραξία στην τιμή πώλησης του προϊόντος η οποία εξαρτάται από τον καταναλωτή.
Μια τιμή που θα πρέπει να ικανοποιεί και τον παραγωγό αλλά και τον καταναλωτή. Εάν δεν ικανοποιεί η τελική τιμή κάποιον το σύστημα καταρρέει.
Ο παραγωγός πρέπει να κατανοήσει πώς η έλλειψη ομάδων παραγωγών και η απουσία συνεργατισμού σε συνδυασμό με την μικροκαλλιέργεια πολλαπλασιάζει το κόστος παραγωγής σ όλα τα επίπεδα. Εάν μπορεί να μειωθεί το κόστος παραγωγής θα πρέπει να μειωθεί ειδάλλως η ποιοτική γεωργία θα είναι μόνο για λίγους.
Η ευθύνη του καταναλωτή επίσης είναι μεγάλη αφού με τη ζήτηση ποιοτικών προϊόντων καθοδηγεί τον παραγωγό στο πως θα καλλιεργήσει και τι προϊόν θα προσφέρει.
Άλλοι λοιπόν ως παραγωγοί και άλλοι ως καταναλωτές φέρουμε τη δικιά μας ευθύνη για τις επιλογές μας και για το που θέλουμε να πάμε…
«’Ν’ αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δε σωθεί, εγώ φταίω» Νίκος Καζαντζάκης
Γράφουν: Βράντζας Δημήτριος- Πλακιάς Στέφανος, Γεωπόνοι
