Ωριμάζουν οι συνθήκες για την υιοθέτηση, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ενός κοινού νομοθετικού πλαισίου, με στόχο την αντιμετώπιση των αθέμιτων πρακτικών, που συχνά «επιστρατεύει» το οργανωμένο λιανεμπόριο, στις συναλλαγές του με παραγωγούς και προμηθευτές.
Όπως έγινε φανερό κατά τη διάρκεια του άτυπου συμβουλίου υπουργών Γεωργίας, που πραγματοποιήθηκε στο Ταλίν της Εσθονίας το διήμερο 4-5 Σεπτεμβρίου, η μεγάλη πλειοψηφία των κρατών-μελών μοιράζεται πλέον την άποψη ότι οι εθνικές νομοθεσίες δεν επαρκούν για να καταπολεμήσουν συμπεριφορές όπως καθυστερήσεις στην εξόφληση των προμηθευτών ή «με το έτσι θέλω» αλλαγές στους όρους των συμβάσεων και πως σήμερα, περισσότερο από ποτέ, είναι αναγκαίο ένα πλέγμα ενιαίων κανόνων, που θα ενισχύσει τη διαπραγματευτική θέση των πιο αδύναμων κρίκων της εφοδιαστικής αλυσίδας, δηλαδή των αγροτών.
Η συναίνεση αυτή αποτυπώθηκε και κατά τη διαβούλευση της «Πρωτοβουλίας για τη Βελτίωση της Αλυσίδας Παραγωγής Τροφίμων», που ξεκίνησε η Κομισιόν μέσα στο καλοκαίρι, και η οποία ολοκληρώθηκε στις 22 Αυγούστου. Το 67% των φορέων και οργανώσεων που συμμετείχαν σε αυτήν, τάχθηκαν υπέρ μιας διακοινοτικής νομοθετικής πρωτοβουλίας, βάζοντας σε πρώτο πλάνο τις δύο από τις τέσσερις λύσεις που προτείνει η Κομισιόν.
Τα τέσσερα σενάρια
Στο κείμενο της «Πρωτοβουλίας για τη Βελτίωση της Αλυσίδας Παραγωγής Τροφίμων», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αφού πρώτα σκιαγραφεί το τοπίο που επικρατεί σήμερα στις σχέσεις λιανεμπορίου-προμηθευτών και παραδέχεται ότι οι παραγωγοί είναι τα πιο συχνά θύματα καταχρηστικών και αθέμιτων πρακτικών, βάζει στο τραπέζι τέσσερα εναλλακτικά σενάρια:
-Το πρώτο προβλέπει τη διατήρηση του σημερινού status quo, με την αντιμετώπιση των αθέμιτων πρακτικών και συμπεριφορών να παραμέμπεται στις εθνικές νομοθεσίες –όπου αυτές υπάρχουν– και, ουσιαστικά, να συνεχίζει να αποτελεί «εσωτερική υπόθεση» των κρατών-μελών.
-Το δεύτερο σενάριο προβλέπει την έκδοση, από την Κομισιόν, συστάσεων και κατευθυντήριων γραμμών για την αντιμετώπιση των αθέμιτων πρακτικών. Οι συστάσεις αυτές θα λειτουργούν ως «μπούσουλας» για τη βελτίωση των εθνικών νομοθεσιών και θα συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας κοινής αντίληψης για το τι συνιστά «καταχρηστική συμπεριφορά» και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί.
Δεσμευτικό πλαίσιο
-Το τρίτο σενάριο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το πλέον «δραστικό», αφού κάνει λόγο για την εισαγωγή μιας κοινής και δεσμευτικής –για όλα τα κράτη-μέλη– νομοθεσίας, με αντικείμενο την προστασία των πιο αδύναμων μελών της εφοδιαστικής αλυσίδας και δη των αγροτών. Με βασικό κριτήριο την ευπάθεια των αγροτικών προϊόντων (ιδίως των νωπών), το νομοθετικό αυτό πλαίσιο θα έχει ως στόχο να δημιουργήσει μια ομπρέλα προστασίας για τους μικρούς παραγωγούς, αλλά και για τις μικρομεσαίες μεταποιητικές επιχειρήσεις, δίνοντάς τους το δικαίωμα να απαιτούν γραπτά συμβόλαια στις συναλλαγές με τους πιο ισχυρούς εμπορικούς τους εταίρους (βλ. μεγάλους εμπόρους και σούπερ μάρκετ). Στο ίδιο πλαίσιο, θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένας συντονιστικός μηχανισμός, που θα διασφαλίζει την εφαρμογή της νομοθεσίας αυτής στα κράτη-μέλη.
Το σενάριο αυτό ουσιαστικά «πατάει» και απηχεί τις προτάσεις που είχε δημοσιοποιήσει τον περασμένο Νοέμβριο η Task Force για τις Αγορές Αγροτικών Προϊόντων και η οποία, όπως είχε γράψει σε σχετικό ρεπορτάζ η «ΥΧ», μιλούσε, μεταξύ άλλων, για δημιουργία Ανεξάρτητων Αρχών σε εθνικό επίπεδο, οι οποίες θα παρακολουθούν την εφαρμογή της νομοθεσίας και θα αναφέρονται στην Κομισιόν.
-Το τέταρτο σενάριο προβλέπει την εισαγωγή ενός «μίνιμουμ» σετ κοινοτικών κανόνων, οι οποίοι θα συμπληρώνουν τις εθνικές νομοθεσίες, δίνοντας ωστόσο μεγαλύτερη ευελιξία στα κράτη-μέλη, όσον αφορά τον τρόπο αντιμετώπισης των αθέμιτων πρακτικών. Στο πλαίσιο αυτού του σεναρίου, κάθε χώρα θα αναλάβει την υποχρέωση να βοηθήσει όλους τους εμπλεκόμενους στην αλυσίδα παραγωγής τροφίμων, να καταρτίσουν έναν «Κώδικα Ορθής Συμπεριφοράς», η συμμόρφωση στον οποίο θα είναι υποχρεωτική. Ο συνδυασμός της αυτορρύθμισης και ενός «ελάχιστου κοινού κανονιστικού παρονομαστή» θα μπορούσε, κατά την Κομισιόν, να λειτουργήσει ως έξτρα κίνητρο, ώστε οι ενδιαφερόμενοι να συμμετάσχουν στον διάλογο και να χτιστεί με τον τρόπο αυτόν ένα κλίμα εμπιστοσύνης, που θα εξασφαλίζει την εύρυθμη λειτουργία της εφοδιαστικής αλυσίδας.
Έλλειψη διαφάνειας για τις τιμές παραγωγού
Εξηγώντας το σκεπτικό πάνω στο οποίο βασίζει της προτάσεις της, η Κομισιόν σημειώνει, μεταξύ άλλων, ότι το 96% όσων συμμετείχαν στη διαβούλευση για το μέλλον της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, που πραγματοποιήθηκε, ανέφεραν ότι η βελτίωση της θέσης των αγροτών στην αλυσίδα παραγωγής αξίας πρέπει να είναι ένας από τους στόχους της ΚΑΠ.
Η Επιτροπή επισημαίνει επίσης ότι, παρά το αρκετά ικανοποιητικό επίπεδο διαφάνειας, όσον αφορά το πώς διαμορφώνονται οι τιμές στη βιομηχανία, αλλά και στη λιανική, δε συμβαίνει το ίδιο και με τα «κατώτερα στρώματα» της εφοδιαστικής αλυσίδας, δηλαδή τους παραγωγούς.
COPA-COGECA: Απροστάτευτοι οι αγρότες
Με λίγες εξαιρέσεις, η πλειοψηφία των κρατών-μελών φαίνεται να προκρίνει το τρίτο ή το τέταρτο σενάριο από αυτά που περιγράφει η Επιτροπή –ή, εναλλακτικά, έναν συνδυασμό αυτών–, ενώ ξεκάθαρα υπέρ της εισαγωγής ενός ενιαίου νομοθετικού πλαισίου έχουν ταχθεί, από τα τέλη Ιουλίου, και οι Copa-Cogeca. «Είναι ξεκάθαρο ότι οι εθελοντικές πρωτοβουλίες δεν λειτουργούν. Δεν έχουν κατορθώσει να φέρουν την αναγκαία αλλαγή στη συμπεριφορά του λιανεμπορίου. Χρειαζόμαστε μια νομοθεσία σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όπως και μια ανεξάρτητη αρχή που θα αντιμετωπίζει τις αθέμιτες πρακτικές και θα επιβάλλει σημαντικές κυρώσεις σε όσους δεν την εφαρμόζουν», είχε δηλώσει σχετικά ο γενικός γραμματέας της οργάνωσης, Pekka Pesonen.
