Ευρωπαϊκός Οδηγός Ορθών Πρακτικών: Μέτρα προστασίας από επιβλαβείς οργανισμούς

Ευρωπαϊκός Οδηγός Ορθών Πρακτικών: Μέτρα προστασίας από επιβλαβείς οργανισμούς

του Ανδρέα Κοϊτσάνου, γεωπόνου

Η κατάλληλη αποθήκευση σιτηρών αποτελεί, πρωτίστως, ζήτημα ορθών πρακτικών διαχείρισης. Λαμβάνοντας υπόψη ότι τα έντομα και τα τρωκτικά επιμολύνουν και προκαλούν βλάβη στα αποθηκευμένα σιτηρά, δεν θα πρέπει να υπάρχει καμία ανοχή ως προς την παρουσία τους. Έτσι, είναι σημαντικό να ανιχνευτούν και να ελεγχθούν πλήρως. Τα ακάρεα, επίσης, μπορούν να προκαλέσουν άμεση ζημιά και να μολύνουν τα αποθηκευμένα σιτηρά, καθώς μπορεί να μεταφέρουν σπόρια μυκήτων και βακτήρια, όπως η Salmonella. Σημειώνεται ότι τα ακάρεα έχουν ανιχνευτεί σε υψηλά ποσοστά σε τρόφιμα με βάση τα δημητριακά.

Παράγοντες

Το μέγεθος της προσβολής που βρίσκεται στη φάση της αποθήκευσης στα σιτηρά εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, εκ των οποίων οι κυριότεροι είναι οι εξής:

  1. Η υγειονομική κατάσταση των προϊόντων πριν από την επεξεργασία τους, καθώς και η αποθήκευσή τους. Εάν τα προϊόντα είναι ήδη προσβεβλημένα από τον αγρό, τότε λογικά το μέγεθος της προσβολής μέσα στην αποθήκη θα αυξηθεί και τα προϊόντα αυτά θα αποτελέσουν εστίες μόλυνσης και για τα υπόλοιπα.
  2. Οι συνθήκες περιβάλλοντος που επικρατούν μέσα στους αποθηκευτικούς χώρους. Δύο κυρίως από τους πιο πάνω παράγοντες παίζουν σπουδαίο ρόλο στο μέγεθος μιας εντομολογικής και μικροβιολογικής προσβολής: η θερμοκρασία, που επικρατεί στον αποθηκευτικό χώρο, και η υγρασία, τόσο του περιβάλλοντος χώρου όσο και του αποθηκευμένου προϊόντος. Οι δύο αυτοί παράγοντες μπορεί να παίξουν καθοριστικό ρόλο στη διάρκεια του βιολογικού κύκλου του εντόμου, με αντίστοιχη αύξηση ή μείωση του αριθμού γενεών, στη γονιμότητά του και στην εν γένει δραστηριότητά του.
  3. Η καταλληλότητα και η προστασία των αποθηκευτικών χώρων.

Πρόληψη ή αντιμετώπιση

Η καταπολέμηση των επιβλαβών οργανισμών, καθώς και ο κίνδυνος μικροβιολογικής μόλυνσης των προϊόντων και των εγκαταστάσεων πρέπει να αποτελεί μέρος του συστήματος HACCP και θα πρέπει να τεκμηριώνεται από τον υπεύθυνο επιχείρησης. Ο κατάλληλος σχεδιασμός των αποθηκών, όπως και η σωστή χωροταξική μελέτη, πριν από την εγκατάστασή τους, έχουν πολύ μεγάλη σημασία. Δεν θα πρέπει να γειτονεύουν με άλλες πιθανές εστίες μόλυνσης (π.χ. άλλα εργοστάσια επεξεργασίας φυτικών προϊόντων, αποθήκες, σκουπιδότοποι κ.λπ.), ενώ οι τοίχοι, τα δάπεδα και τα ταβάνια δεν θα πρέπει να φέρουν ρωγμές ή χαραμάδες.

Επίσης, ο συχνός καθαρισμός των χώρων, όπου αποθηκεύονται τα σιτηρά, και η απομάκρυνση άχρηστων υπολειμμάτων επεξεργασίας, συμβάλλουν σημαντικά στη μη εγκατάσταση και στον πολλαπλασιασμό ανεπιθύμητων εντόμων και μικροβίων.

Ακόμη, απαραίτητη είναι η ύπαρξη λεπτομερούς προγράμματος ελέγχου για έγκαιρη επισήμανση τυχόν προσβολής. Ο έλεγχος του προϊόντος, έτσι ώστε να γίνει έγκαιρη διαπίστωση της ύπαρξης ενός προβλήματος σε χώρους όπου αποθηκεύονται τα σιτηρά, έχει μεγάλη σημασία, γιατί μας επιτρέπει να αντιμετωπίσουμε τους εισβολείς στην αρχή, πριν προλάβουν να εγκατασταθούν και να αναπτύξουν μεγάλους πληθυσμούς.

Για την καταπολέμηση των επιβλαβών οργανισμών συνιστάται η χρήση των υπηρεσιών εξωτερικής επιχείρησης. Δεδομένου, όμως, ότι καμία μέθοδος απεντόμωσης δεν είναι απόλυτα αποτελεσματική, είναι πολύ πιθανό να έχουμε μετά από λίγο χρόνο εμφάνιση προσβολής από έντομα που διέφυγαν τον θάνατο. Ο έλεγχός μας θα πρέπει να είναι αρκετά συστηματικός και, εάν υπάρχει προσβολή, να επαναλαμβάνεται η εφαρμογή.

Απαραίτητοι κανόνες

Σε μια σωστά σχεδιασμένη σύγχρονη μονάδα αποθήκευσης σιτηρών, θα πρέπει –παράλληλα με τα μέτρα που παίρνουμε– να τηρούνται και τα παρακάτω:

  • Ύπαρξη καταλόγου «ευαίσθητων» περιοχών ή σημείων της εγκατάστασης που πιθανολογείται ότι μπορούν να αποτελέσουν εστίες ή καταφύγια εντόμων.
  • Χρησιμοποίηση διάφορων τύπων παγίδων κατάλληλων για κάθε περίπτωση, για έγκαιρη διαπίστωση τυχόν ύπαρξης εντόμων.

Επίσης, είναι πολύ σημαντικό να διασφαλίζεται ότι οι περιοχές που αποτελούν το άμεσο περιβάλλον αποθηκών διατηρούνται σε καλή κατάσταση. Καθ’ όλη τη διάρκεια της αποθήκευσης των σιτηρών, θα πρέπει να γίνονται έλεγχοι της θερμοκρασίας και της σχετικής υγρασίας. Ακόμη, θα πρέπει να γίνεται αποκλεισμός των κατοικίδιων ζώων και των πτηνών από τις κτηριακές εγκαταστάσεις και να υπάρχει εφαρμογή σχεδίου καταπολέμησης των τρωκτικών. Τα δολώματα πρέπει να ελέγχονται και να αντικαθίστανται τακτικά. Οι 35 ημέρες θεωρούνται η ενδεδειγμένη χρονική περίοδος για την εκρίζωση τυχόν προσβολής τρωκτικών.

Επιβίωση των εντόμων: Τα έντομα παύουν να αναπτύσσονται κάτω από το όριο των 12°C. Σε θερμοκρασίες χαμηλότερες από τους 5°C, που διαρκούν αρκετές εβδομάδες, τα έντομα πεθαίνουν. Εάν εκτεθούν σε θερμοκρασία 60°C για τρία λεπτά, τα έντομα καταστρέφονται.

Επιβίωση των ακάρεων: Η ευαισθησία των ακάρεων στις χαμηλές θερμοκρασίες παρουσιάζει μεγάλες διαφορές μεταξύ των διάφορων ειδών. Όσον αφορά τις υψηλές θερμοκρασίες, η έκθεση σε θερμοκρασία 45°C για πέντε ώρες τα σκοτώνει.