Εδώ και χρόνια, ο Νομός Κιλκίς, όπως και άλλες περιοχές της χώρας μας, αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο ερημοποίησης εξαιτίας τόσο της κλιματικής αλλαγής και της έλλειψης βροχοπτώσεων όσο και της εξαντλητικής χρήσης των υπόγειων υδάτων, των μονοκαλλιεργειών και των μεγάλων ξερικών καλλιεργειών, και άλλων παραγόντων, που εξασθενούν τη δομή και τα στοιχεία του εδάφους και περιορίζουν τις δυνατότητες της γης, οδηγώντας την, τελικά, σε φαινόμενα ερημοποίησης.
Η ερημοποίηση είναι μια διαδικασία που εξελίσσεται σε βάθος εκατοντάδων ετών, τα αίτια της οποίας, όπως και οι επιπτώσεις της, είναι πολυπαραγοντικά και περίπλοκα.
Σύμφωνα με τον κ. Νικόλαο Συλλαίο, ομότιμο καθηγητή Γεωπονικής Σχολής ΑΠΘ και πρώην διευθυντή στο Εργαστήριο Τηλεπισκόπησης και Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών, που ήταν από τα πρωτοπόρα στην έρευνα για τη Γεωργία Ακριβείας, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής και λόγω μείωσης των βροχοπτώσεων οδηγούμαστε εκ του ασφαλούς σε καταστάσεις ξηρασίας. «Για παράδειγμα, εάν μειωθούν οι βροχοπτώσεις κατά 10% με 15% και η βιομάζα υποβαθμιστεί, τότε θα έχουμε παγκόσμιο πρόβλημα», τονίζει χαρακτηριστικά ο κ. Συλλαίος.
Αίτια και παράγοντες
Τα αίτια και οι παράγοντες που ευθύνονται για την υποβάθμιση του εδάφους στο να παράγει βιομάζα δεν είναι μόνο το κλίμα. Οφείλεται σε μεγάλο ποσοστό και στην εξαντλητική χρήση των υπόγειων υδάτων, στις πολλές γεωτρήσεις και, γενικότερα, στην ανθρώπινη παρέμβαση στη χρήση της γης.
Ως παράδειγμα, ο κ. Συλλαίος αναφέρει τις μεγάλες καλλιέργειες και τις μονοκαλλιέργειες σιταριού στον Νομό Κιλκίς για σειρά ετών. Όπως τονίζει, κάποιες ορεινές και ημιορεινές περιοχές αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο σε σχέση με τις πεδινές που μπορούν να αξιοποιήσουν τη λίμνη και τα ποτάμια που τις διατρέχουν. «Όταν βάζεις για πολλά χρόνια την ίδια καλλιέργεια και αυτή παίρνει συνεχώς τα ίδια στοιχεία από το έδαφος, κάποια στιγμή παρατηρούνται ελλείψεις από τα στοιχεία αυτά και οι αγρότες αναγκάζονται να τα αναπληρώνουν με χημικά λιπάσματα, που δεν είναι ό,τι καλύτερο για το έδαφος», τονίζει ο κ. Συλλαίος.
Πηγαίνοντας ένα βήμα παραπέρα, επισημαίνει χαρακτηριστικά πως στην ευρωπαϊκή γεωγραφία παράγοντα ερημοποίησης αποτελούν ακόμη και οι αγροτικές επιδοτήσεις. «Όταν δίνεται επιδότηση για μια συγκεκριμένη καλλιέργεια και οι αγρότες την καλλιεργούν συνέχεια για πολλά χρόνια, τότε αυτή εξαντλεί το έδαφος και, αν είναι αρδευόμενη, εξαντλεί και το νερό», υπογραμμίζει. Όλα αυτά μπορούν να αλλάξουν, σύμφωνα με τον καθηγητή, αν αποφευχθούν η εντατική χρήση γης και η μονοκαλλιέργεια, εάν γίνει χρήση εναλλασσόμενων καλλιεργειών και φυσικών λιπασμάτων και εάν περιοριστεί η αλόγιστη χρήση νερού.
Ευρωπαϊκό πρόγραμμα Μοοnrises
Οι έρευνες που πραγματοποίησε το εργαστήριο του ΑΠΘ έγιναν μέσω του ευρωπαϊκού προγράμματος Moonrises, στο οποίο συμμετείχαν έξι χώρες, με τη χρήση δορυφορικών εικόνων, χαρτών, εδαφολογικών-υδρολογικών δεδομένων και ιστορικών στοιχείων των περιοχών. Έγινε καταγραφή του επιπέδου ξηρασίας και διάβρωσης του εδάφους, που έχουν προκληθεί από την ανθρώπινη παρέμβαση και τις κλιματικές συνθήκες.
Στόχος ήταν η δημιουργία ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης του φαινομένου της ερημοποίησης, ώστε να επιτευχθούν ο έλεγχος, η εκτίμηση και η πρόβλεψη των κινδύνων ερημοποίησης στις περιοχές που συμμετείχαν στο έργο.
