Υπήρξε μαζί με τα χαρούπια η πιο δυνατή καλλιέργεια στο Μεραμπέλλο, ωστόσο μέσα στις τελευταίες δεκαετίες οι αμυγδαλιές άρχισαν να εξαφανίζονται από την περιοχή. Οι εποχές που οι παραγωγοί διέθεταν τόνους αμύγδαλα και οι έμποροι τα προωθούσαν στην αγορά, ακόμη και εκτός Κρήτης, πέρασαν ανεπιστρεπτί.
Ωστόσο, μέχρι και σήμερα άφησαν σε κάποιες περιοχές δείγματα εκείνης της περιόδου που άρχισε να εμφανίζει σημάδια εγκατάλειψης της αμυγδαλοκαλλιέργειας από τα μέσα της δεκαετίας του ’70. «Η αμυγδαλοκαλλιέργεια μαζί με τις χαρουπιές υπήρξαν για πάρα πολλά χρόνια οι βασικές καλλιέργειες για την περιοχή μας», λέει ο δήμαρχος Αγίου Νικολάου, Αντώνης Ζερβός, που εξήγησε ότι με την είσοδο της ελαιοκαλλιέργειας τόσο τα αμύγδαλα όσο και οι χαρουπιές υποχώρησαν ως καλλιέργεια. Σήμερα, στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου Αγίου Νικολάου, σε περιοχές όπως ο Κρούστας ή η Κριτσά έχουν διατηρηθεί κάποιες αμυγδαλιές, κυρίως από καλλιεργητές που επέλεξαν συνειδητά να κρατήσουν την καλλιέργεια και να μην εξαφανιστεί εντελώς από την περιοχή.
Πρόκειται, κυρίως, για ηλικιωμένους παραγωγούς που φροντίζουν τις αμυγδαλιές και μέσα στον χρόνο τις ανανεώνουν. «Αυτός ήταν και ο βασικός λόγος που πολλοί παραγωγοί εγκατέλειψαν την καλλιέργεια αυτή. Δεν είναι από τα δέντρα που ζουν πολλές δεκαετίες ή πολύ περισσότερο σαν τις ελιές που είναι υπεραιωνόβιες. Κάθε 40 ή 50 χρόνια για να έχει κάποιος σημαντική παραγωγή, χρειάζεται να ξαναφυτεύει τα δέντρα», λέει η Ελένη Ρογαλίδη, η οποία διατηρεί μέχρι σήμερα ένα από τα ζαχαροπλαστεία στη Νεάπολη Λασιθίου όπου φτιάχνεται η περίφημη «σουμάδα» από ντόπιο αμύγδαλο ή αλλιώς το ποτό για τις χαρές σε ένα μεγάλο μέρος της Κρήτης, κυρίως στο ανατολικό της τμήμα.
Με βασικό συστατικό της τα αμύγδαλα, η σουμάδα εδραιώθηκε ως έθιμο χάρη στη μεγάλη αμυγδαλοκαλλιέργεια. «Κυρίως οικογένειες που αρραβωνιάζουν ή παντρεύουν τα παιδιά τους αναζητούν τη σουμάδα και δεχόμαστε παραγγελίες απ’ όλη την Κρήτη», εξηγεί η κα Ρογαδίλη. Στο ζαχαροπλαστείο που διατηρεί, φτιάχνεται η σουμάδα, βασισμένη σε συνταγή του προπάππου της, Ιωάννη Ρογαλίδη, που άρχισε να παρασκευάζει σουμάδα το 1909. «Ο προπάππους τη μετέδωσε στον παππού και ο παππούς στον πατέρα μου. Νομίζω ότι κάπως έτσι μετά από τρεις γενιές ήρθε και η ώρα της τέταρτης γενιάς να αναλάβει τα ηνία», λέει η Ελένη Ρογαλίδη, που προσπαθεί να χρησιμοποιεί ντόπια αμύγδαλα για τη σουμάδα της. «Τα παίρνω από παραγωγούς της Κριτσάς και κάθε χρόνο διαθέτω περίπου 1.500 μπουκάλια των 750ml με τιμή στα 6 ευρώ το μπουκάλι» λέει, διευκρινίζοντας πάντως ότι σε μια προσπάθεια να δημιουργήσει μια πιο οργανωμένη μονάδα είναι σίγουρο ότι δεν θα αρκούν τα λιγοστά, πλέον, αμύγδαλα της περιοχής.
- Κάλια Πετσαλάκη
