Δεν σταματούν να εκπλήσσουν οι παράγοντες της Νέας ΠΑΣΕΓΕΣ. Στις 16 Αυγούστου, δημοσιοποίησαν τις «Βασικές Αρχές Καταστατικού της Νέας Ομοσπονδίας», ένα πολυσυλλεκτικό ανυπόγραφο κείμενο, που συνοδεύτηκε μάλιστα από άρθρα – συνεντεύξεις – παρεμβάσεις.
Στο κείμενο αυτό, ο καθένας κάτι βρίσκει να επιλέξει: Άλλος, τον ρόλο του εθνικού θεματοφύλακα των διεθνών συνεταιριστικών αξιών, όπως αναφερόταν και στις «Ερμηνευτικές Οδηγίες για τις Συνεταιριστικές Αρχές» της ICA, που δημοσιεύτηκαν το 2015.
Άλλος, τις αναφορές για τη σχέση κράτους-συνεταιρισμών, όπως προβλέπονται στη διεθνή πρακτική, που δεν έχει βέβαια καμία απολύτως σχέση με τους αφορισμούς των προηγούμενων ημερών και «τη διάλυση του συνεταιριστικού κινήματος» από τρίτους. Άλλος βρίσκει ότι κάθε συνεταιρισμός-μέλος θα συμμετέχει με έναν έως πέντε αντιπροσώπους, ανάλογα με τον όγκο των συναλλαγών. Άλλος βρίσκει έμφαση στην 7η συνεταιριστική αρχή της Διεθνούς Συνεταιριστικής Ένωσης ICA, για τον αυξημένο ρόλο στην τοπική και κοινωνική ανάπτυξη. Υπάρχουν, βέβαια, και πολλαπλές αναφορές για τη νομική διασφάλιση της συνεταιριστικής λειτουργίας, καθώς και οι αναφορές για την παροχή υπηρεσιών νομικού, λογιστικού, φορολογικού περιεχομένου κ.λπ.
Η σύγχυση, βέβαια, παραμένει. Ενώ γίνεται επίκληση των στόχων της ICA ή του ΟΗΕ, που αποτελούν την κοινή συνισταμένη κάθε μορφής συνεταιρισμού (κυρίως «αστικού» τύπου παρά αγροτικού) ή χώρας (κυρίως αναπτυσσόμενης), από το κείμενο της Νέας ΠΑΣΕΓΕΣ απουσιάζει ο πυρήνας της ευρωπαϊκής συνεταιριστικής πραγματικότητας. Η ευρωπαϊκή συνεταιριστική οργάνωση COGECA, για παράδειγμα, οριοθετεί ως κεντρικούς στόχους των ευρωπαϊκών αγροτικών συνεταιρισμών:
- Τη βελτίωση της θέσης των αγροτών στην αγροδιατροφική αλυσίδα, με την αντιμετώπιση των αθέμιτων πρακτικών και της δεσπόζουσας θέσης στην αγορά κυρίως των δικτύων λιανικής
- Τη συγκέντρωση της παραγωγής, ώστε να επιτευχθούν οικονομίες κλίμακος, διείσδυση στις αγορές και διασφάλιση πληρωμής των παραγωγών.
Όλα αυτά, ενώ κυριαρχούν στους καταστατικούς χάρτες των συνεταιριστικών δομών των άλλων χωρών της ΕΕ, δεν φαίνεται να απασχολούν τους παράγοντες της Νέας ΠΑΣΕΓΕΣ.
Ωστόσο, η μεγαλύτερη σύγχυση βρίσκεται αλλού. Το κείμενο αυτό υποτίθεται ότι υλοποιεί τα δέκα σημεία της απόφασης που έλαβε δεσμευτικά και ομόφωνα ομάδα συνεταιριστών στο ξενοδοχείο President στις 3 Αυγούστου. Όμως, η απόσταση που χωρίζει τα δύο κείμενα είναι μεγάλη.
Στο κείμενο του President, παραδείγματος χάριν, η Νέα ΠΑΣΕΓΕΣ προβλέπεται να είναι το κεντρικό καθοδηγητικό όργανο που θα λαμβάνει δεσμευτικές αποφάσεις. Επίσης, «χωρίς να μετατρέπεται σε συνδικαλιστικό όργανο, θα προβαίνει ακόμη και σε αγροτικές κινητοποιήσεις για την υπεράσπιση των συμφερόντων των αγροτών». Είναι προφανές ότι τέτοιες καταστατικές αρχές δεν προβλέπονται σε καμία συνεταιριστικά προηγμένη ευρωπαϊκή χώρα.
Όλα τα παραπάνω θα μπορούσαν απλά να αποτελούν ασκήσεις επί χάρτου, εν μέσω θέρους. Δυστυχώς όμως, λειτουργούν διασπαστικά, εγκλωβίζουν καλόπιστους αγρότες και καθυστερούν την ανοικοδόμηση του συνεταιριστικού χώρου. Ακόμη χειρότερα, εντείνουν την αναξιοπιστία της ιδέας της συνεργασίας και διατηρούν στο προσκήνιο άτομα που έπρεπε να είχαν αποχωρήσει προ πολλού.
Άτομα, που, εκτός των άλλων:
- Όταν εισήλθαν να «καθοδηγήσουν» τις κεντρικές οργανώσεις, οι συνεταιρισμοί ήλεγχαν το 30% περίπου της αγροτικής παραγωγής, ενώ σήμερα μόλις το 8-9%
- Δείχνουν τώρα «αποφασισμένοι» να προωθήσουν τη συνεταιριστική εκπαίδευση, ενώ ξεπούλησαν τις εκπαιδευτικές υποδομές που τους παρείχε το κράτος
- Δείχνουν πλήρη αδυναμία να παρακολουθήσουν την πορεία των οργανώσεων των άλλων χωρών και είναι έτοιμοι να συνεχίσουν να περιγράφουν την «ψαλίδα τιμών» παραγωγού-καταναλωτή, αγνοώντας ότι βασικό αντικείμενο λειτουργίας ενός συνεταιρισμού είναι και το κλείσιμο αυτής της ψαλίδας
- Δείχνουν «ικανοί και έτοιμοι» να υπερασπιστούν την ηθική και τη δημοκρατία, αποσιωπώντας τα όσα προβλέπει η 2η συνεταιριστική αρχή της ICA, ότι οι αιρετοί είναι συνεχώς και ουσιαστικά υπόλογοι στα μέλη που τους εξέλεξαν.
Συνεπώς, ο «εθνικός θεματοφύλακας» δεν μπορεί να προσφέρει τίποτα νέο, διότι είναι κακέκτυπο του παλιού, η προσωποποίηση του αδιέξοδου, το ίδιο το πρόβλημα και όχι η λύση του.
- Είναι τα ίδια αυτά πρόσωπα που ήταν υπεύθυνα για τις «αποκλίσεις» από τις αρχές και αξίες του συνεταιρισμού στο παρελθόν, αφού, όπως επισημαίνει το κείμενο, πρέπει η νέα Ομοσπονδία να προχωρήσει, «διαγράφοντας από την συνεταιριστική συνείδηση τα σφάλματα και τις αποκλίσεις μιας παρεμβληθείσης θλιβερής παρένθεσης». Το κείμενο δεν αναφέρει βέβαια ποια ήταν αυτή η «παρεμβληθείσα θλιβερή παρένθεση», πόσο διήρκεσε η θητεία της και ποια ήταν τα σφάλματα και οι αποκλίσεις της. Και σε εμάς, μένει το απλό ερώτημα: Γιατί τα ίδια πρόσωπα να μην υποπέσουν στα ίδια σφάλματα, μιας και «η έξις γίνεται δευτέρα φύσις», όπως λέει και η γνωστή παροιμία;
- Γιατί ο «εθνικός θεματοφύλακας» δεν μπορεί να συμβάλει στη συνεταιριστική συνεργασία, καθώς ακόμα δεν έχουν αποδοθεί οι ευθύνες του ίδιου του «εθνικού θεματοφύλακα», με την ίδρυση και λειτουργία, το 2006, φορέα παρέμβασης στα γεωργικά εφόδια, που οδηγήθηκε το 2013 σε πλήρη αποτυχία, στην χρεοκοπία και την εκκαθάριση, αφήνοντας ένα σημαντικό ύψος οφειλών στις 40 αγροτικές συνεταιριστικές οργανώσεις-μετόχους του, αλλά και στον ίδιο τον «εθνικό θεματοφύλακα» που συμμετείχε στο μετοχικό κεφάλαιο του φορέα αυτού.
- Γιατί «η γενική συνέλευση των μελών της Ομοσπονδίας μπορεί να είναι αντιπροσωπευτική, αν ο αριθμός των αντιπροσώπων μελών της υπερβαίνει τους 300». Και δεν μπορούμε να μην θυμηθούμε ότι, εδώ και αρκετά χρόνια, ο προηγούμενος «εθνικός θεματοφύλακας» λειτουργούσε και αποφάσιζε με εξαιρετικά περιορισμένο βαθμό εκπροσώπησης και συμμετοχής των αγροτικών συνεταιριστικών οργανώσεων της χώρας στα όργανα διοίκησης του, μιας και στις περισσότερες Γενικές Συνελεύσεις του συμμετείχε ένα πολύ μικρό μέρος των αντιπροσώπων της (συνήθως 60 έως 70 αντιπρόσωποι, επί συνόλου 330 εγγεγραμμένων).
Και μία τελευταία σκέψη: Τέτοιες αντιπαραθέσεις συχνά εκθέτουν ακόμη και άτομα που δεν έχουν καμία ευθύνη για το παρελθόν ή που έχουν και τη θεμιτή φιλοδοξία να έχουν κάποιο ρόλο σε ένα εγχείρημα.
Συνεπώς, όταν διατυπώνουμε απόψεις, δεν πρέπει να λησμονούμε την άποψη των προέδρων της Διεθνούς Συνεταιριστικής Ένωσης (ICA) ή της Επιτροπής Συνεταιριστικών Αρχών, πως «οι Αρχές δεν είναι χαραγμένες σε πέτρα, ούτε άκαμπτοι κανόνες που πρέπει να ακολουθούνται… Εφαρμόζονται με όραμα και αναλογικά, σύμφωνα με το εθνικό, οικονομικό, πολιτιστικό, κοινωνικό, νομοθετικό και ρυθμιστικό πλαίσιο και τις ιδιαιτερότητες εντός των οποίων λειτουργεί κάθε συνεταιριστική επιχείρηση».
Ούτε να λησμονούμε τη διάσταση μεταξύ συνεταιριστικής Αξίας και Αρχής, που δίνουν τα κείμενα της ICA, όπως ότι «οι αξίες μας είναι αμετάβλητες, αλλά η εφαρμογή των Συνεταιριστικών Αρχών απαιτεί συνεχή επαναξιολόγηση, υπό το πρίσμα των οικονομικών, κοινωνικών, πολιτιστικών, περιβαλλοντολογικών και πολιτικών αλλαγών και προκλήσεων».
Είναι ακριβώς για αυτούς τους λόγους που κρίσιμα θέματα, όπως η συνεταιριστική διακυβέρνηση, συμμετοχή, συνεργασία, εφαρμόζονται με τόσο διαφορετικούς τρόπους από χώρα σε χώρα.
- του Βασίλη Παρόλα
