Ο κίνδυνος της εξαφάνισης απειλεί ξανά την μπανάνα

Η ιστορία κάνει κύκλους και οι μπανανοπαραγωγοί το διαπιστώνουν με τον πιο σκληρό τρόπο

Ο κίνδυνος της εξαφάνισης απειλεί ξανά την μπανάνα

Σχεδόν όλες οι μπανάνες που καλλιεργούνται μαζικά στον κόσμο είναι γενετικά ταυτόσημες. Αυτή η περίεργη συνθήκη, όχι μόνο για τη φύση μιας οποιασδήποτε καλλιέργειας, αλλά και για τη ζωή γενικότερα (σ.σ. οι μπανάνες είναι πανομοιότυπες με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που είναι πανομοιότυπα δύο δίδυμα αδέλφια), προκύπτει από το γεγονός ότι η καλλιέργεια της μπανάνας δεν γίνεται με τη φύτευση σπόρων στο έδαφος, αλλά μέσω μοσχευμάτων. Και οι καλλιεργητές επιλέγουν διαχρονικά αποκλειστικά το πιο παραγωγικό είδος μπανάνας, οδηγώντας στο παραπάνω αποτέλεσμα.

Για τη βιομηχανία, η απουσία ανωμαλιών στο μέγεθος και στη γεύση είναι ιδανική. Όμως, η τάση των παραγωγών να εμμένουν στην παραγωγή μίας –και μόνο– συγκεκριμένης ποικιλίας μπανανιάς έχει οδηγήσει στο παρελθόν σε καταστροφικές συνέπειες. Δεν είναι τυχαίο ότι στο φυσικό του περιβάλλον το γηγενές φυτό της τροπικής ζώνης συνυπάρχει σε πλούσιες ποικιλίες, διαφορετικού μεγέθους και γεύσης.

Στις ίδιες αυτές περιοχές, μπορεί κανείς να εντοπίσει τεράστια ποικιλία παθογόνων. Όμως, στον κόσμο της βιομηχανοποιημένης καλλιέργειας μπανάνας, μία ενιαία, γενετικά πανομοιότυπη ποικιλία μπανάνας που έχει φυτευτεί παντού, μπορεί να κινδυνέψει στην ολότητά της από την έλευση ενός παθογόνου στον οποίο έχει αδυναμία.

Αυτό, λοιπόν, που είχε συμβεί παλαιότερα με τις μπανάνες της ποικιλίας Gros Michel, της τότε πιο δημοφιλούς μπανάνας παγκοσμίως, που η περιβόητη «νόσος του Παναμά» σχεδόν εξαφάνισε μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα, έρχεται να στοιχειώσει ξανά ως ενδεχόμενο τους παραγωγούς.

Σήμερα, η μοναδική ευρέως διαδεδομένη μπανάνα είναι αυτή της ποικιλίας Cavendish. Πλέον, και αυτή με τη σειρά της απειλείται από μια παραλλαγή της παλαιότερης νόσου. Η νέα απειλή εμφανίστηκε στην Ασία και έκτοτε επεκτάθηκε στην Αφρική. Εάν βρει δίοδο και στην Κεντρική Αμερική, όπου βρίσκεται ο πυρήνας της μπανανοπαραγωγής, τότε είναι εξαιρετικά πιθανό η επικρατούσα ποικιλία να έχει παρόμοια τύχη με την προκάτοχό της.

Φυσικά, ο κώδωνας του κινδύνου δεν χτυπάει μόνο για τους παραγωγούς μπανάνας, αλλά για ένα ολόκληρο σύστημα που ομογενοποιεί τη γεωργία. Ναι μεν η παραγωγικότητα είναι σημαντική, προκειμένου να εξασφαλιστεί η επισιτιστική ασφάλεια του πλανήτη, όμως η μη πρόνοια για τη διαφοροποίηση των καλλιεργειών συνιστά μεγάλο ρίσκο, αφού η απώλεια καλλιεργειών-κλειδιών μπορεί να έχει τεράστιο τίμημα. Το μέλλον, πλέον, θα καθοριστεί από την ικανότητα του ανθρώπου να διαφυλάσσει τα περιορισμένα είδη από τα οποία εξαρτάται η επιβίωσή του.