Κάλεσμα στους παραγωγούς να υιοθετήσουν σθεναρή στάση απέναντι στις πιέσεις των εμπόρων και να μη διστάζουν να προχωρούν σε καταγγελίες, έστω και ανώνυμες, όταν διαπιστώνουν συντονισμένες κινήσεις στο μέτωπο των τιμών πώλησης των προϊόντων τους, αλλά και στο πεδίο των εισροών, απευθύνει ο πρόεδρος της Επιτροπής Ανταγωνισμού. Στην αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε στην «Ύπαιθρο Χώρα», ο Δημήτρης Κυριτσάκης υπεραμύνεται των ενεργειών της Επιτροπής στην υπόθεση της ΕΑΣ Νάξου και μιλάει για τις δυνατότητες, αλλά και τα εμπόδια που βρίσκει στον δρόμο της στην προσπάθεια να διασφαλίσει την ομαλή λειτουργία της αγοράς.
Συνέντευξη στους Νίκο Λάππα και Γιάννη Τσατσάκη
Η παρέμβασή σας στην υπόθεση της ΕΑΣ Νάξου προκάλεσε μεγάλη συζήτηση και πυροδότησε αντιδράσεις, ιδίως σε επίπεδο τοπικής κοινωνίας. Αρκετοί είδαν με καχυποψία την ταχύτητα και κυρίως τη σπουδή με την οποία αντέδρασε η Επιτροπή στην προσπάθεια μιας Ένωσης να προστατεύσει, όπως η ίδια ισχυρίστηκε, το εισόδημα των παραγωγών-μελών της. Τι απαντάτε;
Kατ’ αρχάς, θα ήθελα να τονίσω ότι, ως Επιτροπή, έχουμε κάνει τα τελευταία χρόνια μια μεγάλη προσπάθεια να αντιμετωπίσουμε τα κακώς κείμενα της αγοράς. Όταν αναλάβαμε, η Επιτροπή Ανταγωνισμού ήταν στις τελευταίες θέσεις των κατατάξεων παγκοσμίως, σε ό,τι αφορά την αποτελεσματικότητα και την παρουσία της. Μετά από αγώνα και με τη συμβολή του στελεχιακού μας δυναμικού, καταφέραμε και πλέον βρισκόμαστε στην πρώτη δεκάδα της ΕΕ και στις πρώτες 15 θέσεις σε παγκόσμιο επίπεδo. Μάλιστα, μαζί με την Επιτροπή της Ισπανίας, κατέχουμε την πρώτη θέση σε παρεμβάσεις στον τομέα των τροφίμων. Όπου εντοπίζουμε πρόβλημα και λαμβάνουμε γνώση, σπεύδουμε αμέσως για να μπορέσουμε να προλάβουμε καταστάσεις.
Αυτό κάναμε και στην περίπτωση της ΕΑΣ Νάξου. Η ενέργεια του συνεταιρισμού ήταν, θα τολμούσα να πω, αψυχολόγητη. Και σε ό,τι αφορά την προάσπιση του εισοδήματος των αγροτών, εύλογα μπορεί να αναρωτηθεί κανείς αν αυτός ο στόχος επιτυγχάνεται με το να μειώνεται για έναν ολόκληρο χρόνο η τιμή αγοράς του γάλακτος, επειδή ο παραγωγός πούλησε π.χ. ένα κιλό πατάτες. Ήταν μια ενέργεια παραβατική και ήμασταν αναγκασμένοι να δράσουμε. Κανείς, ακόμα κι ένας συνεταιρισμός, δεν μπορεί να είναι υπεράνω του νόμου. Μπορεί η συγκεκριμένη υπόθεση να φαντάζει μικρή, ωστόσο εμείς δεν έχουμε διστάσει να τα βάλουμε ακόμα και με μεγαλύτερους «παίκτες», όπως το ΤΕΕ. Είναι απαραίτητο, ακόμα και σε μικρά, αναλογικά, ζητήματα να δίνουμε το στίγμα ότι η αγορά λειτουργεί με συγκεκριμένους κανόνες.
Την ίδια στιγμή, ωστόσο, έχει ανοίξει μια κουβέντα σε ευρωπαϊκό επίπεδο για το αν έχουν προτεραιότητα οι κανόνες του ανταγωνισμού έναντι των στόχων της ΚΑΠ (μεταξύ αυτών, και η βελτίωση του εισοδήματος των παραγωγών). Πρόσφατα, μάλιστα, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο με απόφασή του, όπως έγραψε σε σχετικό ρεπορτάζ η «ΥΧ», δικαίωσε σχετικά μια γαλλική οργάνωση παραγωγών.
Γνωρίζουμε την απόφαση αυτή και πρέπει να επισημάνουμε ότι, ακόμα και εκεί, αναφέρεται ρητά ότι δεν μπορούν να τίθενται εκβιαστικά διλήμματα στους παραγωγούς από τις οργανώσεις ή τις ομάδες. Σε αυτές τις περιπτώσεις ενεργοποιούνται οι διατάξεις περί Ανταγωνισμού.
Αν η απόφαση της ΕΑΣ Νάξου είχε ληφθεί σε επίπεδο γενικής συνέλευσης, και όχι διοικητικού συμβουλίου όπως και έγινε, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σύννομη;
Όχι, σε καμία περίπτωση. Αυτό είναι καθαρά διαδικαστικό θέμα. Αυτή καθαυτή η ενέργεια, το να απαγορεύεις δηλαδή σε κάποιον να πουλήσει ακόμα και μια μικρή ποσότητα πατάτας, με την απειλή μείωσης για έναν χρόνο της τιμής του γάλακτος, είναι πολύ σοβαρό ζήτημα. Κατανοούμε την αγωνία της Ένωσης και το πρόβλημα που μπορεί να της δημιουργήσει μια μεγάλη σοδειά, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι πάση θυσία -και, επαναλαμβάνω, ακόμα και με τρόπο εκβιαστικό- θα πρέπει η σοδειά αυτή να πωληθεί σε μια συγκεκριμένη τιμή.
«Είναι αναγκαίο να υπάρξει μια αφύπνιση του αγροτικού κόσμου, ώστε να μπει ένας φραγμός στην ασυδοσία των μεσαζόντων, οι οποίοι είναι γνωστό ότι καρπώνονται ένα μεγάλο ποσοστό από τον κόπο τους»
Η Επιτροπή μοιάζει να έχει μια πιο ενεργή παρουσία τα τελευταία χρόνια, παρά το γεγονός ότι, όπως κι εσείς ο ίδιος έχετε επισημάνει, υπάρχουν ζητήματα υποστελέχωσης που δυσχεραίνουν το έργο σας. Ωστόσο, πολλοί ισχυρίζονται ότι εξακολουθεί να είναι απούσα από κρίσιμα ζητήματα, όπως ο τρόπος που λειτουργεί το λιανεμπόριο, η νοθεία και οι ελληνοποιήσεις σε μια σειρά αγροτικών προϊόντων (π.χ. γαλακτοκομικά), καθώς και ο κλάδος των γεωργικών εφοδίων.
Η αγορά αγροτικών προϊόντων μας έχει απασχολήσει αρκετές φορές στο παρελθόν και γνωρίζουμε τον κόπο και την αβεβαιότητα που συνδέονται με τη δουλειά του παραγωγού. Πριν από λίγα χρόνια, μάλιστα, είχαμε ολοκληρώσει μια μεγάλη έρευνα για τον κλάδο των νωπών οπωροκηπευτικών στην οποία διατυπώναμε σειρά προτάσεων για τη βελτίωση της διάρθρωσης και της λειτουργίας της εφοδιαστικής αλυσίδας. Μεταξύ άλλων, προτείναμε φορολογικές παρεμβάσεις, την άρση περιορισμών στη λειτουργία των δημοπρατηρίων, την προώθηση του θεσμού των «Αγορών Παραγωγών» («Farmers’ Markets»), την αναμόρφωση του ρυθμιστικού πλαισίου για τις λαϊκές, τον εκσυγχρονισμό του κανονισμού μισθώσεων στις κεντρικές αγορές κ.ά.
Ένα μεγάλο πρόβλημα εδώ, ωστόσο, είναι ότι ο παραγωγός συχνά δίνει «εν λευκώ» εξουσιοδότηση στον έμπορο να αναγράψει την τιμή αγοράς του προϊόντος του. Με τον τρόπο αυτόν, ουσιαστικά, δένει τα χέρια της αγορανομίας και περιορίζει τη δυνατότητα της πολιτείας να παρέμβει. Θέλω να πω στους παραγωγούς ότι, σε αυτό το σημείο, πρέπει να κρατήσουν μια διαφορετική και ιδιαίτερα σθεναρή στάση.
Η υιοθέτηση των λογιστικών βιβλίων δεν έχει συμβάλει ώστε να περιοριστεί το φαινόμενο αυτό;
Δυστυχώς, όχι, στον βαθμό που θα θέλαμε. Διαπιστώνουμε ότι πολλοί παραγωγοί εξακολουθούν να μην κόβουν τιμολόγια. Πέρα από κάποια μέτρα, τα οποία θα μπορούσαν να εξεταστούν από την πολιτεία (π.χ. μείωση του ΦΠΑ), είναι αναγκαίο να υπάρξει και μια αφύπνιση του αγροτικού κόσμου, ώστε να μπει ένας φραγμός στην ασυδοσία των μεσαζόντων, οι οποίοι είναι γνωστό ότι καρπώνονται ένα μεγάλο ποσοστό από τον κόπο τους.
Επιπλέον, θέλω να τονίσω ότι χρειαζόμαστε την ενεργή συμμετοχή και των ίδιων των παραγωγών. Μπορούμε να παρέμβουμε, και μάλιστα άμεσα, αρκεί να έχουμε ένα ερέθισμα, μια πληροφορία. Εγώ ο ίδιος έχω συχνά ενθαρρύνει παραγωγούς να προχωρήσουν σε καταγγελίες, ακόμα και ανώνυμες ώστε να έχουμε ένα εφαλτήριο να ξεκινήσουμε την έρευνα. Για παράδειγμα, έχουν υπάρξει διαμαρτυρίες για την τιμολογιακή πολιτική που ακολουθούν έμποροι σε συγκεκριμένες κατηγορίες αγροτικών προϊόντων ή, σε άλλες περιπτώσεις, για καταστήματα γεωργικών εφοδίων, όταν όμως έρχεται η ώρα να μιλήσουμε με ονόματα και διευθύνσεις διαπιστώνουμε έναν δισταγμό. Θέλω να πω στους αγρότες ότι δεν πρέπει να φοβούνται.
Σε ποιες παρεμβάσεις με απτά αποτελέσματα έχει προχωρήσει τα τελευταία χρόνια η Επιτροπή Ανταγωνισμού στην αγορά των τροφίμων;
Μπορώ να αναφέρω ως παράδειγμα την περίπτωση των αλευροβιομηχάνων που είχαν προαναγγείλει ουσιαστικά αυξήσεις 30% στις τιμές των αλεύρων. Αμέσως πήραμε ασφαλιστικά μέτρα, ψάξαμε και βρήκαμε στοιχεία και συγκεκριμένα τελικά αναγκάστηκαν να υπαναχωρήσουν. Δεν τους τιμωρήσαμε, όμως καταφέραμε να αποτρέψουμε την αύξηση. Με παρόμοιο τρόπο αντιμετωπίσαμε και το ζήτημα του βρεφικού γάλακτος, όπου υπήρξε μια προσπάθεια να αποτραπεί το άνοιγμα της αγοράς. Πιο πρόσφατα, στη συγκέντρωση ΔΕΛΤΑ – ΜΕΒΓΑΛ, πήραμε την πρωτοβουλία να καθορίσουμε, μέσω συγκεκριμένου μαθηματικού τύπου, μια ελάχιστη εγγυημένη τιμή για τουλάχιστον δύο χρόνια, ώστε να υπάρξει μια προστασία των κτηνοτρόφων.
Όπως όλα δείχνουν, η Κομισιόν θα θεσμοθετήσει το αμέσως επόμενο διάστημα ένα νέο πλαίσιο για την ενίσχυση της θέσης των παραγωγών απέναντι στις αλυσίδες σε δύο επίπεδα: Το πρώτο αφορά το διάστημα πληρωμής και το δεύτερο τις πωλήσεις κάτω του κόστους. Στην Ελλάδα υπάρχουν τέτοια ζητήματα και τι μπορεί να κάνει γι’ αυτά η Επιτροπή Ανταγωνισμού;
Όσον αφορά το χρονικό διάστημα της πληρωμής, ως Επιτροπή είχαμε κάνει μια έρευνα παλαιότερα και είχαμε προτείνει κάποια μέτρα, τα οποία, ωστόσο, είναι ζήτημα της πολιτείας, αν θα υιοθετηθούν. Δεν λέμε ότι δεν υπάρχει θέληση, συχνά όμως αγκυλώσεις και δυσκολίες που προκύπτουν από παλαιότερες νομοθετικές ρυθμίσεις, καθώς και από νοοτροπίες του παρελθόντος λειτουργούν ανασταλτικά.
Όσον αφορά τις πωλήσεις κάτω του κόστους, από μόνες τους δεν είναι κάτι επιλήψιμο, με την έννοια ότι μια επιχείρηση μπορεί να επιχειρηματολογήσει ότι «αντέχει» να πουλάει σε αυτά τα επίπεδα. Εκεί που εμείς μπορούμε να παρέμβουμε είναι όταν διαπιστώνουμε μια συνεννόηση, μια όσμωση μεταξύ κάποιων επιχειρήσεων, ώστε να πωλείται ένα συγκεκριμένο προϊόν σε μια συγκεκριμένη τιμή.
«Εργαλείο οι Ομάδες, ευθύνη της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου οι ελληνοποιήσεις»
Πού αποδίδετε την αίσθηση που έχουν πολλοί ότι η «Επιτροπή Ανταγωνισμού δεν πράττει αρκετά»;
Aν και δεν έχουμε διστάσει να τα βάλουμε με μεγάλες επιχειρήσεις, ακόμα και πολυεθνικές, το έργο μας θεωρώ ότι δεν προβάλλεται αρκετά, κάτι στο οποίο σαφέστατα παίζουν ρόλο και συγκεκριμένα συμφέροντα. Υπήρξε στο παρελθόν περίπτωση που βγάλαμε μια σημαντική απόφαση για συγκεκριμένο προϊόν και την επόμενη μέρα, αντί για τη σχετική είδηση, είδαμε σε μεγάλη μερίδα του Τύπου… ολοσέλιδες διαφημίσεις του προϊόντος αυτού.
Πώς μπορεί η Επιτροπή Ανταγωνισμού να συμβάλει στην αντιμετώπιση της νοθείας και του φαινομένου των «ελληνοποιήσεων» στα προϊόντα αγροδιατροφής;
Στο ζήτημα των ελληνοποιήσεων δεν έχουμε τη δυνατότητα να επέμβουμε. Είναι κάτι που αφορά το υπουργείο Ανάπτυξης. Όσον αφορά τη νοθεία, είναι ένα θέμα καθαρά αγορανομικό. Προσωπικά, πιστεύω ότι η κατοχύρωση της προέλευσης και η τυποποίηση μπορούν να λειτουργήσουν ως ανάχωμα. Το ίδιο και η οργάνωση των παραγωγών σε Ομάδες, δηλαδή σε νέες μορφές συλλογικότητας, τις οποίες προωθεί έντονα και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρόκειται για σχήματα πιο ευέλικτα, που μπορούν να συμβάλλουν στην αναβίωση του συνεταιριστικού πνεύματος, που απαξιώθηκε για διάφορους λόγους τα προηγούμενα χρόνια.
H ανακοίνωση της Επ. Ανταγωνισμού για το θέμα της ΕΑΣ Νάξου
Αυτεπάγγελτη λήψη ασφαλιστικών μέτρων κατά το άρθρο 25 παράγραφος 5 ν. 3959/2011 στο πλαίσιο της αυτεπάγγελτης έρευνας στην αγορά πατάτας και γαλακτοκομικών προϊόντων για πιθανή παράβαση του άρθρου 1 του ν. 3959/2011. Ανάληψη δεσμεύσεων κατ’ άρθρο 25 παράγραφος 6 ν. 3959/2011.
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού με ομόφωνη απόφαση της Ολομέλειας που λήφθηκε κατά τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων, λόγω κατεπείγοντος, αποδέχτηκε δεσμεύσεις, της ΕΝΩΣΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ ΝΑΞΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Α.Ε (ΑΕΣ ΝΑΞΟΥ), με βάση τις οποίες το Διοικητικό της Συμβούλιο, αφού διαβεβαίωσε «ότι δεν επιθυμούσε να στρεβλώσει τον ανταγωνισμό, ούτε πολύ περισσότερο να χειραγωγήσει τις τιμές στην αγορά πατάτας ή γάλακτος» δήλωσε ότι:
Ανακαλεί άμεσα και καθ’ όλο το περιεχόμενό της, την από 24.11.2017 υπ’ αριθμ. 217/2017 απόφασή του, με την οποία ζητούσε από τους παραγωγούς πατάτας να μην διαθέτουν (πατάτα) φθινοπωρινής καλλιέργειας σε ανθρώπους που θα τη διέθεταν εκτός Νάξου και ότι θα γνωρίσει στους παραγωγούς ότι αυτοί είναι ελεύθεροι να διαθέτουν τις πατάτες φθινοπωρινής καλλιέργειας και εκτός Νάξου, χωρίς κανένα περιορισμό και χωρίς καμία συνέπεια ή κύρωση και ιδίως ως προς την απειλή προμήθειας του παραδιδομένου από τους παραγωγούς κατά το έτος 2018 στον ΑΕΣ γάλακτος, στη μισή τιμή.
Ανέλαβε την υποχρέωση, την ανακοίνωσή της αυτή να κοινοποιήσει στον τύπο και σε όλα τα μέλη / μετόχους και τους παραγωγούς πατάτας και γαλακτοκομικών προϊόντων της ΑΕΣ ΝΑΞΟΥ με επιστολή ανάκλησης και να την δημοσιεύσει άμεσα στην ιστοσελίδα και στην εφημερίδα της, καθώς και σε εφημερίδα ημερήσιας τοπικής κυκλοφορίας και να την αναρτήσει σε εμφανή σημεία, όπου προσέρχονται οι παραγωγοί για τις δοσοληψίες τους.
Δεσμεύεται να αποστείλει στην Επιτροπή Ανταγωνισμού εντός δεκαπέντε (15) ημερών, από την κοινοποίηση του διατακτικού της, αποδεικτικά των ανωτέρω ενεργειών της, καθώς, επίσης, και να απέχει στο μέλλον από την έκδοση παρόμοιων αποφάσεων (συμπεριλαμβανομένων συναφών συστάσεων και ανακοινώσεων), οι οποίες περιορίζουν ή νοθεύουν τον ανταγωνισμό.
Με τη ίδια απόφαση της Επιτροπής ορίσθηκε, ότι σε περίπτωση παράλειψης συμμόρφωσης με τις ως άνω αναληφθείσες δεσμεύσεις, οι οποίες καθίστανται υποχρεωτικές, η Επιτροπή Ανταγωνισμού δύναται να επιβάλει πρόστιμο στην ΑΕΣ ύψους δύο χιλιάδων (2.000) ευρώ για κάθε ημέρα μη συμμόρφωσης προς τα ανωτέρω.
