Κλειδί ο στρατηγικός επενδυτής για τις συνεταιριστικές τράπεζες

Από το δίπτυχο «εύρεση στρατηγικού επενδυτή – αποτελεσματική διαχείριση κόκκινων δανείων» περνάει, όπως όλα δείχνουν, ο δρόμος για τη διασφάλιση βιωσιμότητας των συνεταιριστικών τραπεζών, ώστε να συνεχίζουν να στηρίζουν τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις της περιφέρειας, με όρους και κριτήρια που άπτονται των ιδιαιτεροτήτων της τοπικής παραγωγικής διαδικασίας.

Το πλαίσιο αυτό έθεσε με ξεκάθαρο τρόπο ο υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Θεόδωρος Μητράκος, μιλώντας σε πρόσφατη εκδήλωση της Συνεταιριστικής Τράπεζας Ηπείρου, στην πόλη των Ιωαννίνων. Η επιλογή τoυ τόπου δεν ήταν τυχαία, καθώς η εν λόγω τράπεζα έχει υιοθετήσει, από τα τέλη του 2015, την προτροπή του κ. Πετράκου, βρίσκοντας στο πρόσωπο του ΤΑΕ-ΕΑΠΑΕ (Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης – Επικούρησης Ασφαλιστών και Προσωπικού Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων) τον θεσμικό επενδυτή που αναζητούσε. Μάλιστα, όπως έγινε γνωστό στη διάρκεια της εκδήλωσης, το Ταμείο θα συμμετάσχει με 5 εκατ. ευρώ στην επικείμενη αύξηση μετοχικού κεφαλαίου, καλύπτοντας το 40% του συνολικού ποσού (12 εκατ. ευρώ).

Ακόμα πιο πρόσφατο είναι το παράδειγμα της Παγκρήτιας Συνεταιριστικής Τράπεζας, στο μετοχικό κεφάλαιο της οποίας εισήλθε, μέσω της Lyktos Participations ΑΕ, ο Μιχάλης Σάλλας, με τη διαδικασία να ολοκληρώνεται και τυπικά πριν από έναν περίπου μήνα. Στη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε στις 18 Μαΐου στο συνεδριακό κέντρο του χρηματοπιστωτικού ιδρύματος στο Ηράκλειο, ο γνωστός τραπεζίτης έκανε λόγο για μετεξέλιξη της Παγκρήτιας «σε ένα σύγχρονο πιστωτικό ίδρυμα, που θα στηρίξει ενεργά την τοπική επιχειρηματικότητα και την οικονομία», ενώ, ως τομείς που παρουσιάζουν «τεράστιο επενδυτικό ενδιαφέρον» και οι οποίοι με «πρωτοπόρα επενδυτικά εργαλεία μπορούν να δώσουν προοπτική υψηλών αποδόσεων», ξεχώρισε την αγροτική παραγωγή, τη μεταποίηση τροφίμων, την ενέργεια, τις εξαγωγές, την καινοτομία και τον τουρισμό.

Τα παραδείγματα της Τράπεζας Ηπείρου και της Παγκρήτιας φαίνεται ότι θα χρησιμεύσουν ως οδηγός για τις υπόλοιπες συνεταιριστικές, όπως εμμέσως πλην σαφώς τόνισε ο κ. Πετράκος: «Γίνεται όλο και πιο εμφανής η ανάγκη συνεργασιών σε κρίσιμους τομείς, αλλά και συνενώσεων και κεφαλαιακών ενισχύσεων, ώστε οι συνεταιριστικές τράπεζες να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις που διαμορφώνονται και να επιτύχουν οικονομίες κλίμακας. Η Τράπεζα της Ελλάδος αντιλαμβάνεται τις προκλήσεις αυτές και αποδίδει μεγάλη σημασία».

Ενδεικτική είναι εδώ και η επίσημη θέση της ΤτΕ, ότι οι συνεταιριστικές τράπεζες πρέπει να «χτίσουν» πάνω στις αδυναμίες που ανέδειξε η κρίση, ενισχύοντας τα κεφάλαιά τους και την οργανωτική τους δομή, με έμφαση στη διαχείριση του κινδύνου και τη στήριξη της υγιούς επιχειρηματικότητας. Οι τοπικές κοινωνίες και η τοπική αυτοδιοίκηση, με τη σειρά τους, πρέπει να σταθούν αρωγοί στην προσπάθεια των συνεταιριστικών τραπεζών, καθώς η στήριξη επενδυτικών σχεδίων σε τοπικές κοινωνίες που έχουν πληγεί ιδιαίτερα από την κρίση, είναι η μόνη διέξοδος για την οριστική επαναφορά της χώρας στον δρόμο της κανονικότητας και της βιώσιμης ανάπτυξης.

Στην Ελλάδα, οι 9 συνεταιριστικές τράπεζες που λειτουργούν σήμερα, μέσω ενός δικτύου 87 καταστημάτων, κατέχουν μόλις το 1% της αγοράς πιστώσεων, με το σύνολο του ενεργητικού να φθάνει στα 2,5 δισ. ευρώ. Η Παγκρήτια Συνεταιριστική Τράπεζα αντιπροσωπεύει το ήμισυ του ενεργητικού του συνεταιριστικού τραπεζικού κλάδου και διαθέτει άδεια λειτουργίας σε επίπεδο επικράτειας. Λειτουργούν, ακόμα, τρεις τράπεζες σε επίπεδο όμορων νομών ή διοικητικής περιφέρειας (Χανίων, Ηπείρου, Θεσσαλίας) και πέντε σε επίπεδο νομού (Καρδίτσας, Έβρου, Σερρών, Πιερίας, Δράμας).

Δεδομένου ότι ο πολύ υψηλός βαθμός συγκέντρωσης του τραπεζικού συστήματος στην Ελλάδα δυσκολεύει τα πιστωτικά ιδρύματα να αποκεντρώσουν τις δραστηριότητές τους, οι συνεταιριστικές τράπεζες αναμένεται να αναλάβουν ενεργό ρόλο στήριξης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Αυτό μπορεί να γίνει με συμμετοχή σε ειδικά προγράμματα χρηματοδοτήσεων και, ενδεχομένως, μικροχρηματοδοτήσεων μέσω της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων, υπό την προϋπόθεση διαμόρφωσης του αναγκαίου νομοθετικού πλαισίου.

Ο κ. Μητράκος είναι σαφής, όταν κάνει λόγο για «περαιτέρω ανάπτυξη του συνεταιριστικού τραπεζικού πυλώνα, με πελατοκεντρική αντίληψη, που θα στηρίζει και θα στηρίζεται από τοπικές παραγωγικές δυνάμεις και την κοινωνική επιχειρηματικότητα. Το μοντέλο των συνεταιριστικών τραπεζών υπηρετεί αξίες και δραστηριότητες που βρίσκονται στον πυρήνα των επιχειρήσεων της κοινωνικής και αλληλέγγυας επιχειρηματικότητας, παρέχοντας κατάλληλα προϊόντα και υπηρεσίες για τις κοινωνικές επιχειρήσεις».

Δεν είναι τυχαίο ότι τα στοιχεία αυτά προσελκύουν σταδιακά το επενδυτικό ενδιαφέρον για τις συνεταιριστικές τράπεζες, στο πλαίσιο του διαλόγου που ξεκίνησε η Τράπεζα της Ελλάδος για τα εποπτικά κεφάλαια των εν λόγω τραπεζών.

Μόλις 1% το μερίδιο στην αγορά πιστώσεων

Ο θεσμός του πιστωτικού συνεταιρισμού στην Ευρώπη έχει κάνει την εμφάνιση του εδώ και δύο αιώνες. Στην Ελλάδα, οι συνεταιριστικές τράπεζες δραστηριοποιούνται ουσιαστικά από τη δεκαετία του ’90, με τη δημιουργία του σχετικού θεσμικού πλαισίου, ωστόσο σήμερα, η διείσδυσή τους υπολείπεται σημαντικά του ευρωπαϊκού μέσου όρου, κάτι που δείχνει ότι υπάρχουν περιθώρια ανάπτυξης. Μιλώντας με αριθμούς, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες οι συνεταιριστικές τράπεζες αποτελούν σημαντικό κομμάτι του χρηματοπιστωτικού τομέα, κατέχοντας, κατά μέσο όρο, το 1/5 της αγοράς σε δάνεια και καταθέσεις και εξυπηρετώντας 210 εκατ. πελάτες.

Αντίθετα, στην Ελλάδα, οι 9 εναπομείνασες συνεταιριστικές τράπεζες, μέσω ενός δικτύου 87 καταστημάτων, προσφέρουν βασικές τραπεζικές εργασίες (καταθέσεις, χορηγήσεις) και κατέχουν μόλις το 1% της αγοράς πιστώσεων. Τον Μάρτιο του 2017, τα βασικά οικονομικά μεγέθη τους ήταν μικρά: Χορηγήσεις προ προβλέψεων 2,8 δισ. ευρώ, ενεργητικό 2,5 δισ. ευρώ, καταθέσεις 1,9 δισ. ευρώ και εποπτικά ίδια κεφάλαια 222 εκατ. ευρώ. 

Μη εξυπηρετούμενα 1 στα 2 δάνεια

Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, τον περασμένο Μάρτιο, οι συνεταιριστικές τράπεζες εμφάνιζαν μη εξυπηρετούμενα δάνεια 1,7 δισ. ευρώ, ήτοι το 57,6% του συνόλου των δανείων τους. Σε επίπεδο τραπεζικού τομέα, το υπόλοιπο των μη εξυπηρετούμενων δανείων προσεγγίζει τα 105 δισ. ευρώ, δηλαδή το 45,2% του συνόλου των δανείων. Οι συνεταιριστικές τράπεζες εμφανίζουν ποσοστό μη εξυπηρετούμενων δανείων σημαντικά υψηλότερο από τον μέσο όρο του συστήματος και, παράλληλα, ο βαθμός κάλυψης των μη εξυπηρετούμενων δανείων από συσσωρευμένες προβλέψεις (41,5%) είναι χαμηλότερος του μέσου όρου του τραπεζικού συστήματος (49,1%).

Η αποτελεσματική διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων αποτελεί προαπαιτούμενο για την οικονομική ευρωστία των τραπεζών. «Το υψηλό απόθεμα μη εξυπηρετούμενων δανείων μειώνει τους διαθέσιμους πόρους των τραπεζών για νέες χρηματοδοτήσεις, συρρικνώνει την προσφορά δανείων και αυξάνει το περιθώριο επιτοκίου που χρεώνουν οι τράπεζες για να αντισταθμίζουν τον αυξημένο πιστωτικό κίνδυνο που αναλαμβάνουν, περιορίζοντας με τον τρόπο αυτό και την πλευρά της ζήτησης», τονίζει ο υποδιοικητής της ΤτΕ, Θεόδωρος Μητράκος.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚA ΣΤΟΙΧΕΙA ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ (30/9/16, ποσά σε χιλιάδες €)

Η αρχή έγινε το 1900

Στην Ελλάδα, ο πρώτος πιστωτικός συνεταιρισμός ιδρύθηκε με Βασιλικό Διάταγμα το 1900 στη Λαμία, σε μια εποχή που οι συνεταιριστικές δραστηριότητες δεν είχαν νομοθετηθεί στη χώρα μας. Το σωματείο είχε την επωνυμία «Σύλλογος των Τεχνοεργατών εν Λαμία» και αριθμούσε 582 μέλη. Λειτούργησε ως συνεταιριστική οργάνωση, σύμφωνα με τους κανόνες που τέθηκαν στο καταστατικό του (συμβατική συνεταιριστική διαμόρφωση του σωματείου). Ο θεσμός των συνεταιριστικών τραπεζών εισήχθη στην Ελλάδα το 1994, με το νομοθετικό πλαίσιο που δημιουργήθηκε το 1992 και στηρίχθηκε στον Νόμο περί Αστικών Συνεταιρισμών.

των Ελένης Ρέλλου, Γιάννη Τσατσάκη