Πρωτομαγιά… Μία μέρα που κρέμεται στις άκρες των κεραμιδιών, στα ανοιξιάτικα απομεσήμερα, στα φιλιά από τα λουλούδια της πικραλίδας. Ένα τραγούδι σε μια γλώσσα παράξενη, που ακόμα κι αν δεν ξέρεις τις λέξεις του, ξέρεις σίγουρα το νόημά τους.
Κάθε πρώτη μέρα του Μαΐου, γιορτάζουμε την άνοιξη της φύσης, αλλά και την άνοιξη των ανθρώπων. Και αυτή την άνοιξη, τη χρωστάμε σε εκείνους που βρήκαν το θάρρος να τραγουδήσουν, να διαδηλώσουν, να διεκδικήσουν και να πεθάνουν ακόμα, για να κάνει ο κόσμος και ο άνθρωπος ένα βήμα προς την ελευθερία. Σε εκείνους χρωστάμε… που άφησαν πίσω τους κάτι πολύτιμο, να μας θυμίζει, και να μας βασανίζει…
Τις δύσκολες Πρωτομαγιές εκείνες, που οι προφήτες του εργατικού κινήματος προσπαθούσαν να δώσουν στην επανάσταση των λουλουδιών το νόημα της επανάστασης των απλών ανθρώπων. Το νόημα και την πράξη της απεργίας, της διαδήλωσης της μάχης, σε όλο τον κόσμο, αλλά και στην Ελλάδα, όπου στις αρχές του εικοστού αιώνα η εργατική τάξη έκανε τα πρώτα της βρεφικά βήματα, και κάθε ιδέα για χειραφέτηση των εργαζομένων τη θεωρούσε αναρχική και την καταδίωκε με νόμους κι αστυνόμους το κράτος.
Να μας θυμίζει πως η Πρωτομαγιά είναι γιορτή ελευθερίας. Και η ελευθερία απαιτεί αίμα για να βλαστήσει. Να μας θυμίζει τους στίχους του Νίκου Γκάτσου: «Πρωτομαγιά με το σουγιά, χαράξαν το φεγγίτη, και μια βραδιά σαν τα θεριά σε πήραν απ’ το σπίτι».
Να μας θυμίζει το 1936 στη Θεσσαλονίκη και το 1944 στο Σκοπευτήριο. Τις Πρωτομαγιές του αίματος, που ζύμωσαν το ψωμί της πατρίδας και της ελευθερίας, και έδωσαν στους ποιητές μας –στον Ρίτσο, στον Ελύτη, στον Βάρναλη, στον Γκάτσο, στον Λειβαδίτη, στον Λοΐζο– να μας το μοιράσουν με τους στίχους τους: Φάγετε εξ αυτού πάντες.
Μάης του ‘36
«Μέρα Μαγιού μου μίσεψες, μέρα Μαγιού σε χάνω, άνοιξη γιε, που αγάπαγες κι ανέβαινες απάνω». Ο πρώτος νεκρός, τον Μάη του 1936 στη Θεσσαλονίκη, ήταν ο 25χρονος αυτοκινητιστής, Τάσος Τούσης, από το Ασβεστοχώρι, που συμμετείχε στις εργατικές κινητοποιήσεις που ξεκίνησαν με την απεργία των καπνεργατών. Η τότε νεοδιορισμένη κυβέρνηση Μεταξά, που σε λίγους μήνες θα κατέλυε τη Δημοκρατία, διέταξε τη χωροφυλακή να ρίξει στο ψαχνό, με αποτέλεσμα τον θάνατο 12 εργατών. Από το φωτορεπορτάζ της εποχής, προέκυψε η φωτογραφία της μάνας του Τάσου Τούση, που θρηνεί τον νεκρό της γιο καταμεσής του δρόμου, και από αυτή την εικόνα ο Γιάννης Ρίτσος, εμπνεύστηκε, την ποιητική του συλλογή, «Επιτάφιος». Τα ποιήματα του Ρίτσου, που θα γίνονταν πολύ αργότερα τραγούδια από τον Μίκη Θεοδωράκη, τα έκαψε το καθεστώς του Μεταξά μπροστά στους στύλους του Ολυμπίου Διός. Αλλά, καίγεται ο πόθος για ελευθερία και δικαιοσύνη;
Σκοπευτήριο Καισαριανής
Ο Μάης του ‘44 βρίσκει τη σκλαβωμένη Ελλάδα σε πυρετό ελευθερίας. Ο ένοπλος αγώνας κατά των κατακτητών στα βουνά και στις πόλεις έχει πάρει παλλαϊκό χαρακτήρα, και ολόκληρες περιοχές έχουν απελευθερωθεί από το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ, που είναι οι κύριες δυνάμεις της αντίστασης. Όταν οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ σκοτώνουν σε ενέδρα, έξω από τους Μολάους της Λακωνίας, ένα Γερμανό στρατηγό και την ακολουθία του, τα αντίποινα των δυνάμεων κατοχής είναι τρομερά. Η ανακοίνωση της γερμανικής διοίκησης τα λέει όλα:
«Την 27.4.1944 κομμουνιστικαί συμμορίαι, παρά τους Μολάους, κατόπιν μίας εξ ενέδρας επιθέσεως, εδολοφόνησαν ανάνδρως ένα Γερμανό στρατηγό και τρεις συνοδούς του αξιωματικούς και ετραυμάτισαν πολλούς Γερμανούς στρατιώτες. Εις αντίποινα διατάσσεται:
1. Ο τυφεκισμός 200 κομμουνιστών την 1η Μαΐου 1944.
2. Ο τυφεκισμός όλων των ανδρών, τους οποίους θα συναντήσουν τα γερμανικά στρατεύματα επί της οδού Μολάων προς Σπάρτην, έξωθι των χωρίων.
Υπό την εντύπωσιν του κακουργήματος τούτου, Έλληνες εθελονταί (σ.σ. δηλαδή ταγματασφαλίτες) εφόνευσαν αυτοβούλως 100 άλλους κομμουνιστάς.
Ο στρατιωτικός διοικητής Ελλάδος».
Οι διακόσιοι θα μεταφερθούν από το Χαϊδάρι στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής, και θα εκτελεσθούν ανά είκοσι με πολυβόλο. Κατά τη μεταφορά τους στο Σκοπευτήριο, πολλοί από τους μελλοθάνατους κατάφεραν να γράψουν μερικές λέξεις στα δικά τους αγαπημένα πρόσωπα και να πετάξουν τα σημειώματα στους δρόμους της Αθήνας. «Όταν ο άνθρωπος δίνει τη ζωή του για ανώτερα ιδανικά, δεν πεθαίνει ποτές» έγραψε ο Μήτσος Ρεμπούτσικας. Κι ο Νίκος Μαριακάκης: «Καλύτερα να πεθαίνει κανείς στον αγώνα για τη λευτεριά, παρά να ζει σκλάβος». Ενώ ο Κώστας Τσίρκας έδωσε με λίγες απλές λέξεις το νόημα της θυσίας: «Πρωτομαγιά. Γεια σας. Όλοι πάμε στη μάχη».
Στην ιστορία έμεινε το όνομα του Ναπολέοντα Σουκατζίδη, διανοούμενου κομμουνιστή, που έκανε χρέη διερμηνέα στο Χαϊδάρι.
«Όχι εσύ, Ναπολέων» είπε ο Γερμανός διοικητής, όταν άκουσε το όνομά του. Αλλά ο Σουκατζίδης δεν δέχτηκε να του χαριστεί η ζωή, παρά μόνο αν δεν έπαιρνε τη θέση του κάποιος άλλος. Και εκτελέστηκε μαζί με τους συντρόφους του.
