«Τώρα, καθώς η Κίνα ετοιμάζεται ‘‘χτυπήσει’’ με δασμούς 25% το αμερικανικό καλαμπόκι και τη σόγια, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα μπορούσαν να σκεφτούν τη μετατόπιση της αγροτικής μας παραγωγής από τη διατροφή των ζώων προς τη διατροφή των ανθρώπων»
Το 1953, έχοντας λάβει τη χρηματοδότηση του Ιδρύματος Rockefeller, ο Αμερικανός επιδημιολόγος Leland Allbaugh δημοσίευε την ενδελεχή μελέτη του με θέμα την Κρήτη, εστιάζοντας στις διατροφικές συνήθειες του πληθυσμού της. Τα αποτελέσματα της μελέτης κατέδειξαν με σαφέστατο τρόπο στους Αμερικανούς ότι μια δίαιτα περιορισμένη σε θερμίδες, βασισμένη σε φρέσκα φρούτα και λαχανικά, δημητριακά ολικής άλεσης, ελαιόλαδο, ψάρια και χαμηλή περιεκτικότητα σε ζωικές πρωτεΐνες, κυρίως σε ό,τι αφορά το κόκκινο κρέας, θα μπορούσε να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιακών προσβολών, εγκεφαλικών επεισοδίων και χρόνιων ασθενειών, επεκτείνοντας το προσδόκιμο ζωής.
Εκείνη την περίοδο, και για αρκετά χρόνια ακόμη, το συγκεκριμένο διατροφικό πρότυπο ήταν ευρέως διαδεδομένο σε ελαιοπαραγωγικές περιοχές της Ελλάδας και άλλων κρατών της Μεσογείου, καθώς οι συνέπειες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στις οικονομίες των εν λόγω χωρών δεν επέτρεπαν την εισβολή της κουλτούρας του γρήγορου φαγητού.
Στις ΗΠΑ του «fast food», οι οποίες αδυνατούν να συμβαδίσουν με το προσδόκιμο ζωής σχεδόν όλων των άλλων ανεπτυγμένων χωρών, η μεσογειακή διατροφή συνεχίζει μέχρι σήμερα να αποτελεί αντικείμενο μελέτης και συζητήσεων, αποδεικνύοντας ότι δεν πρόκειται για μία από τις διατροφικές «μόδες» που έρχονται και παρέρχονται. Πρόσφατα, οι New York Times δημοσίευσαν άρθρο γνώμης του βραβευμένου Αμερικανού συγγραφέα Πολ Γκρίνμπεργκ, ο οποίος επισημαίνει ότι η απάντηση στο πρόβλημα μπορεί να δοθεί μέσα από την προσαρμογή των ομοεθνών του στα μέτρα και τα σταθμά της υγιεινής μεσογειακής διατροφής.
«Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες επρόκειτο να υιοθετήσουν τη μεσογειακή διατροφή, θα μπορούσαμε να δούμε τεράστιες βελτιώσεις όχι μόνο στην ανθρώπινη και περιβαλλοντική υγεία, αλλά και στην οικονομική σταθερότητα των αγροτικών περιοχών», επισημαίνει ο Γκρίνμπεργκ, προτού προβεί στη διατύπωση ορισμένων προτάσεων για μια ιδανική μετάβαση.
«Στοπ» στο κόκκινο κρέας, διαφοροποίηση των καλλιεργειών
Όταν ο Allbaugh και η ομάδα του κατέγραφαν τις διατροφικές συνήθειες των κρητικών νοικοκυριών, οι περισσότεροι ερωτηθέντες ανέφεραν ότι το κρέας αποτελεί το αγαπημένο τους φαγητό. Στην πραγματικότητα, όμως, οι Κρήτες κατανάλωναν κρέας σπανίως ή καθόλου. Ο λόγος; Η παραγωγή κρέατος είναι δαπανηρή, τόσο από οικονομική όσο και από περιβαλλοντική άποψη.
Κάθε χρόνο, οι Αμερικανοί αγρότες παράγουν περίπου ένα τρισεκατομμύριο (!) λίμπρες καλαμποκιού και σόγιας. Τα προϊόντα αυτά χρησιμοποιούνται κυρίως ως ζωοτροφές, όμως ένα αυξανόμενο ποσοστό εξάγεται προς την Κίνα. Η συστηματική καλλιέργεια καλαμποκιού και σόγιας καταστρέφει τα εδάφη, ενώ τα λιπάσματα που χρησιμοποιούνται μολύνουν τον υδροφόρο ορίζοντα. «Τώρα, καθώς η Κίνα ετοιμάζεται ‘‘χτυπήσει’’ με δασμούς 25% το αμερικανικό καλαμπόκι και τη σόγια, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα μπορούσαν να σκεφτούν τη μετατόπιση της αγροτικής μας παραγωγής από τη διατροφή των ζώων προς τη διατροφή των ανθρώπων», τονίζει ο Γκρίνμπεργκ. «Εάν η Αμερική διαφοροποιήσει τις καλλιέργειές της και φυτέψει περισσότερους μικρούς σπόρους από καλοκαιρινά είδη, όπως η βρόμη, που μπορεί επίσης να μειώσει την κακή χοληστερόλη, θα διαφυλάξει την ποιότητα των εδαφών της και θα περιορίσει τη διάβρωσή τους», προσθέτει.
Κάλυψη των αναγκών πρόσληψης πρωτεϊνών από την κατανάλωση θαλάσσιων ειδών
Στα πρότυπα της παραδοσιακής μεσογειακής διατροφής, ο Γκρίνμπεργκ είναι υπέρμαχος μιας δίαιτας που προβλέπει ελάχιστη πρόσληψη ζωικής πρωτεΐνης, που η μικρή αυτή ποσότητα θα προέρχεται αποκλειστικά από τη θάλασσα.
Πώς, όμως, θα μπορούσαν οι ΗΠΑ να αυξήσουν την κατανάλωση ψαριών χωρίς να βλάψουν τα θαλάσσια οικοσυστήματά τους; Για άλλη μια φορά, οι δασμοί της Κίνας δίνουν την απάντηση. «Η εγχώρια κατανάλωση ψαριών και οστρακοειδών είναι χαμηλή, με τους Αμερικανούς αλιείς να εξάγουν περίπου το 1/3 των αλιευμάτων τους, συνήθως προς την Ασία. Πλέον, με τους δασμούς να δυσχεραίνουν τις εξαγωγές, θα μπορούσαμε να αναπροσανατολίσουμε τα αμερικανικά αλιεύματα στα σχολεία. Αυτός είναι ένας καλός τρόπος, ώστε να ωθήσουμε την επόμενη γενιά Αμερικανών καταναλωτών σε μια πιο υγιεινή διατροφή. Οι Αμερικανοί θα μπορούσαν, επίσης, να επιδιώξουν την περαιτέρω ανάπτυξη των υδατοκαλλιεργειών, εφόσον παρακαμφθούν ορισμένες αγκυλώσεις του κλάδου», αναφέρει ο Γκρίνμπεργκ.
Οικονομική ώθηση
Φυσικά, η ανωτέρω μετάβαση δεν θα καταστεί ποτέ εφικτή, εφόσον δεν προωθηθεί μέσα από τη θέσπιση των κατάλληλων οικονομικών κινήτρων από τους υπευθύνους χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ. Σήμερα, οι Αμερικανοί ξοδεύουν ετησίως μόλις μερικά εκατομμύρια δολάρια για σχολικά εκπαιδευτικά προγράμματα που ενισχύουν τις σωστές διατροφικές επιλογές. Ένα μέρος του ποσού αυτού δαπανάται για την προώθηση αμερικανικών φρούτων και λαχανικών, που οι ΗΠΑ εξάγουν σε ξένους καταναλωτές. «Ο διπλασιασμός των εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τα τρόφιμα θα αντιπροσώπευε μια μικρή αύξηση σε ένα ομοσπονδιακό πρόγραμμα τροφίμων που υπερβαίνει σήμερα τα 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως», επισημαίνει ο Γκρίνμπεργκ, θέλοντας να καταδείξει ότι η επιβάρυνση για τους φορολογούμενους πολίτες θα είναι –αναλογικά– μικρή.
Τη στιγμή βέβαια που η ίδια η Ελλάδα έχει απομακρυνθεί αρκετά από τις πατροπαράδοτες διατροφικές συνήθειες, το ερώτημα που προκύπτει για τις ΗΠΑ είναι ξεκάθαρο: Έχουν τη διάθεση και το σθένος οι Αμερικανοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής να εγκαινιάσουν μέτρα που θα βοηθήσουν, ώστε να επέλθει η αλλαγή της νοοτροπίας των καταναλωτών της χώρας και η αποτίναξη της παραπαίουσας διατροφικής κουλτούρας τους; Αν ναι, τότε ίσως μπορέσουν να κατακτήσουν τη μακροβιότητα, μέσα από τη μεσογειακή διατροφή.
