Νέα εποχή την ελληνική ανθοκομία. Το 80% της ζήτησης καλύπτουν οι εισαγωγές

Αν και η έννοια «καλλιέργεια» ίσως δεν φέρνει αυτόματα στο μυαλό τα ανθοκομικά φυτά, η παραγωγή τους, με αιχμή τα δρεπτά άνθη, αποτελεί μια αμιγώς αγροτική ενασχόληση. Πρόκειται για σημαντική δραστηριότητα με επενδυτικές προοπτικές για μια χώρα και αγορά με εγγενείς αδυναμίες που, ωστόσο, ατενίζει το μέλλον με αισιοδοξία. Έχοντας επιβιώσει από τα «πέτρινα χρόνια της κρίσης» και της επιβολής δυσβάσταχτων φορολογικών μέτρων, η παραγωγή ανθέων επιζητά αναπτυξιακά ερείσματα. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η Ολλανδία έχει εγκαθιδρύσει μια αυτοκρατορία, ενώ σημαντικά μερίδια στις εξαγωγές κατέχουν χώρες της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής.

Πρώτη δύναμη η Ευρώπη και η Ολλανδία στα δρεπτά άνθη

Όπως αναφέρει σε έκθεσή της η Rabobank (2015), οι καλλιέργειες δρεπτών λουλουδιών στην Ολλανδία καλύπτουν έκταση ίση με 43.800 στρέμματα, ή αλλιώς το 27% του συνόλου της καλλιεργουμένης έκτασης ανθέων στην ΕΕ. Σύμφωνα με τη Eurostat (στοιχεία 2016), τη μερίδα του λέοντος ως προς τον κύκλο εργασιών καταλαμβάνει παγκοσμίως η Ευρώπη, η οποία μαζί με τα είδη που μπαίνουν σε γλάστρα κατέχει πάνω από το 30%. Δεύτερη έρχεται η Κίνα (18,6%) και τρίτες οι ΗΠΑ (12,5%).

Σε ό,τι αφορά την ευρωπαϊκή παραγωγή λουλουδιών, οι Ολλανδοί πρωτοστατούν (34%), με τους Γάλλους (12%) και τους Ιταλούς (10%) να ακολουθούν αρκετά πιο πίσω. Απόλυτη κυρίαρχος στις «εξαγωγές» δρεπτών λουλουδιών εντός ΕΕ είναι η Ολλανδία (82% του τζίρου), ενώ πρώτη σε εισαγωγές από χώρες της ΕΕ είναι η Γερμανία (29,7%). Αξίζει να σημειωθεί ότι σε παγκόσμιο επίπεδο, αναδυόμενες εξαγωγικές δυνάμεις τα τελευταία χρόνια είναι η Κολομβία, η Κένυα, το Εκουαδόρ και η Αιθιοπία, με κυρίαρχη καλλιέργεια για τις τρεις τελευταίες τα τριαντάφυλλα. Η Κολομβία διοχετεύει την παραγωγή της στην Ευρώπη με κύριο είδος τα χρυσάνθεμα, μέσω φορτηγών-πλοίων, εν αντιθέσει με την πλειοψηφία της παραγωγής που διακινείται, κατά κύριο λόγο, με αεροπορικά εμπορικά φορτία που κάνουν στάση στην Ολλανδία και από εκεί επανεξάγονται.

Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, σταθεροποιητικές είναι οι τάσεις της καλλιέργειας δρεπτών λουλουδιών την τελευταία διετία, σύμφωνα με τον πρόεδρο του Ανθοκομικού Συνεταιρισμού Αθηνών, Θανάση Κελμάγερ. «Σήμερα, καλλιεργούνται πανελλαδικά περίπου 2.000 στρέμματα δρεπτών λουλουδιών. Η πλειοψηφία (1.350 στρέμματα) είναι ‘‘ανοιχτές’’ καλλιέργειες και τα υπόλοιπα καλλιεργούνται στο θερμοκήπιο. Μια μέση γεωργική εκμετάλλευση στα δρεπτά άνθη υπολογίζεται στα 20 στρέμματα.

«Από φέτος οι ανθοπαραγωγοί υποβάλλουν για πρώτη φορά δηλώσεις ΟΣΔΕ»

Οι μεγαλύτερες εκτάσεις βρίσκονται, κατά σειρά προτεραιότητας, σε Τροιζήνα, Μαραθώνα και Ιεράπετρα Κρήτης, ενώ καλλιέργειες υπάρχουν και στην Πελοπόννησο, καθώς και σε διάφορα νησιά. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι στην Καβάλα λειτουργεί πρότυπη θερμοκηπιακή εγκατάσταση 35 στρεμμάτων, όπου καλλιεργούνται ανθοκομικά φυτάρια (γαρύφαλλα, πετούνιες κ.ά.) και αξιοποιείται η γεωθερμία. Ως προς τα είδη που καλλιεργούνται στα δρεπτά άνθη, πρώτο σε εκτάσεις έρχεται το τριαντάφυλλο. Ακολουθούν το χρυσάνθεμο και η ζέρμπερα, ενώ υπάρχουν τα εποχικά άνθη, όπως ανεμώνες, τουλίπες, ορχιδέες και το γυψόφυλλο, το οποίο, όπως μας εξήγησε ο κ. Κελμάγερ, «είναι ένα μικρό λευκό λουλούδι που χρησιμοποιείται πολύ σε γάμους και βαφτίσεις. Η καλλιέργειά του έχει αναπτυχθεί σε τέτοιο σημείο, ώστε την τελευταία επταετία έχουν σταματήσει εντελώς οι εισαγωγές που γίνονταν μαζικά από το Ισραήλ».

Μεγάλη πτώση στη ζήτηση από το 2009, δικαίωση για τον ΦΠΑ

Όσον αφορά τα μεγέθη της εγχώριας αγοράς δρεπτών ανθέων, ο κ. Κελμάγερ αναφέρει ότι «η εγχώρια παραγωγή καλύπτει το 20% της ζήτησης, ενώ το υπόλοιπο 80% καλύπτεται από εισαγωγές από το εξωτερικό από χώρες όπως η Ολλανδία, η Ιταλία και η Τουρκία. Περιστασιακά, γίνονται εξαγωγές σε βαλκανικές χώρες και στην Κύπρο». Ο ίδιος τόνισε ότι το 2009 ήταν χρονιά-ορόσημο, με τις πωλήσεις των λουλουδιών να σημειώνουν μεγάλη πτώση: «Η πτώση της ζήτησης δεν ήταν τόσο μεγάλη στα εισαγόμενα λουλούδια όσο στα ελληνικά. Εν συνεχεία, το 2014 είχαμε νέο πλήγμα, καθώς επιβλήθηκε ΦΠΑ 13% στις πωλήσεις μας και την επόμενη χρονιά έφτασε το 23% για να καταλήξει στο 24%», σημείωσε. Κατά τον έμπειρο ανθοπαραγωγό, τα τελευταία δύο χρόνια η κατάσταση έχει σταθεροποιηθεί και σε αυτό έχουν συντελέσει δύο παράγοντες: «Η μείωση του ΦΠΑ από το 24% στο 13% και η αναγνώριση των ανθοπαραγωγών από το ΥΠΑΑΤ ως αγροτών. Μετά από πολυετείς αγώνες και σκληρές διαπραγματεύσεις, καταφέραμε πέρσι να αναγνωριστούμε ως αγρότες και τα λουλούδια ως αγροτικό προϊόν. Αφού έγινε αυτό, ο ΦΠΑ στις πωλήσεις έπεσε στο 13%, γεγονός που μας έδωσε οξυγόνο. Για να αντιληφθείτε τη διαφορά που επέφερε η αλλαγή αυτή, θα σας πω χαρακτηριστικά ότι από τον Αύγουστο του 2017 έως τον Φεβρουάριο του 2018 σημειώθηκε άνοδος των πωλήσεων κατά 29%», ανέφερε ο κ. Κελμάγερ.

Ο ίδιος σημειώνει, ωστόσο, ότι μέχρι το 2013 οι περισσότεροι ανθοπαραγωγοί ανήκαν στο ειδικό καθεστώς και πωλούσαν τα προϊόντα τους με μηδενικό ΦΠΑ. «Πλέον, υποβάλλουμε δηλώσεις καλλιέργειας. Όσοι βρίσκονται εκτός Αττικής δικαιούνται από φέτος με τη δήλωση του ΟΣΔΕ ενίσχυση, πολύ μικρότερη όμως αναλογικά με άλλους παραγωγούς».

Στόχος η επανίδρυση της Ανθαγοράς Αθηνών και οι μονοκαλλιέργειες

Τον στόχο της μετεγκατάστασης της ανθαγοράς (χονδρικής) των Πατησίων σε μια νέα περιοχή οριοθέτησε στην «ΥΧ» ο ταμίας του συνεταιρισμού, Κωνσταντίνος Ηριώτης: «Αυτήν τη στιγμή, η Ανθαγορά των Αθηνών στα Πατήσια καταλαμβάνει έκταση 4.500 τετραγωνικών μέτρων. Ο χώρος τώρα δεν είναι τόσο λειτουργικός, ενώ βρίσκεται και σε πυκνοκατοικημένη περιοχή. Υπάρχουν φορτηγά που, από τις τρεις τα ξημερώματα, ξεφορτώνουν το εμπόρευμα. Ο στόχος είναι να βρούμε χώρο μετεγκατάστασης εκτός οικιστικού ιστού και ένα κτήριο φιλικό προς το περιβάλλον, προκειμένου να πραγματοποιηθεί το άνοιγμα που θέλουμε, ώστε η ανθοκομία να μπορέσει να ανοίξει τα φτερά της», δήλωσε.

Μονόδρομο για την περαιτέρω ανάπτυξη της ανθοκομίας χαρακτήρισε ο ίδιος τη λύση της μονοκαλλιέργειας, όπως στην περίπτωση του γυψόφυλλου: «Για την ανθοκομία, θεωρούμε ότι είναι η μόνη ρεαλιστική λύση και διέξοδος για να βγούμε από το τέλμα. Από το σύνολο ανθοπαραγωγών, οι μονοκαλλιεργητές είναι ελάχιστοι, κάτω από το 10%. Δυστυχώς, έως και πριν από μερικά χρόνια, ο κλάδος μας χαρακτηριζόταν από παντελή έλλειψη οργάνωσης και κατεύθυνσης. Οι ανθοπαραγωγοί εργάζονται εμπειρικά, ενώ η παρεχόμενη τεχνική υποστήριξη στους ανθοκαλλιεργητές και η γεωργική έρευνα είναι σχεδόν ανύπαρκτες. Οι καλλιεργητές χρειάζονται εκπαίδευση και κατάρτιση, όχι μόνο σε θέματα παραγωγής, αλλά κυρίως για τη διαμόρφωση συνεταιριστικής οργάνωσης και αντίληψης», ανέφερε ο ίδιος.

Έλλειμμα στην παρακολούθηση των τεχνολογικών εξελίξεων

Αρνητικό για τον κλάδο είναι, όπως μας είπαν στελέχη του συνεταιρισμού, ότι ενώ αρκετοί γεωπόνοι μπαίνουν στην αγροτική παραγωγή, δεν δραστηριοποιούνται στο δρεπτό λουλούδι, προτιμώντας άλλες καλλιέργειες. «Οι περισσότεροι καλλιεργητές συνεχίζουμε την παράδοση της οικογένειας, έχοντας φτάσει πλέον στην τρίτη γενιά. Καθοδηγούμαστε από ιδιώτες γεωπόνους, γεγονός που ανεβάζει βέβαια το κόστος παραγωγής. Μέχρι σήμερα δεν είχαμε συνεργασίες με πανεπιστήμια και τεχνολογικά ιδρύματα. Προσπαθούμε να καλύψουμε τα ελλείμματα αυτά με επισκέψεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό ή από τις επαφές μας με την αγορά και τους προμηθευτές», ανέφερε ο Στέλιος Πρωτονοτάριος, που καλλιεργεί τριαντάφυλλο στον Μαραθώνα με τη μέθοδο της υδροπονίας. Ωστόσο, όπως ο ίδιος μας εξήγησε, «λίγοι είναι οι παραγωγοί που έχουν τον χρόνο και κυρίως τα χρήματα για να επισκεφθούν ακόμα και μία σημαντική ανθοκομική έκθεση του εξωτερικού».

Τροχοπέδη για την ανάπτυξη το κόστος παραγωγής

Θετικό για τον κλάδο των Ελλήνων ανθοπαραγωγών, όπως μας ανέφεραν στελέχη του χώρου, είναι ότι η πλειονότητα δεν έχει καταφύγει σε τραπεζικό δανεισμό. «Οι εκμεταλλεύσεις έχουν δημιουργηθεί με ίδια κεφάλαια και αυτός είναι και ο λόγος που καταφέραμε και επιβιώσαμε τα δύσκολα χρόνια. Λίγοι είναι αυτοί που έχουν καταφύγει σε δανεισμό, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για μικρές εκμεταλλεύσεις», ανέφερε στην «ΥΧ» ο Θανάσης Κελμάγερ. Όπως μας εξήγησαν μέλη του Συνεταιρισμού Αττικής, το κόστος παραγωγής για τους παραγωγούς δρεπτών λουλουδιών είναι ιδιαίτερα υψηλό, με βασικό πρόβλημα για πολλές θερμοκηπιακές καλλιέργειες τα έξοδα της θέρμανσης/ψύξης, που μπορεί να φτάνουν ακόμα και το 50% του συνολικού κόστους, όπως στην περίπτωση του τριαντάφυλλου και της ζέρμπερας.

Από 1.000 έως 16.000 ευρώ/στρέμμα το κόστος καλλιέργειας

Το κόστος καλλιέργειας μπορεί να ξεκινά από τα 1.000 ευρώ ανά στρέμμα για τα υπαίθρια άνθη, ενώ στα θερμοκήπια μπορεί να ξεκινά από 2.000 και να φτάνει τα 12.000 (ορχιδέες) ή ακόμα και τα 16.000 ευρώ (τριαντάφυλλα με υδροπονία). Αξίζει να σημειωθεί ότι μια μέση εκμετάλλευση απασχολεί τουλάχιστον έναν εργάτη και μάλιστα καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Το κόστος αγοράς θερμοκηπίου είναι δυσθεώρητο: «Για δέκα στρέμματα γυάλινου θερμοκηπίου, απαιτούνται 500.000 ευρώ», ανέφερε στην «ΥΧ» ο ανθοπαραγωγός από τη Σάμο, Νίκος Γαρουφαλής, συμπληρώνοντας ότι «χωρίς χρηματοδότηση από τα Σχέδια Βελτίωσης είναι αδύνατον να προχωρήσεις σε μια τέτοια επένδυση». Από την πλευρά του, ο Στέλιος Πρωτονοτάριος ανέφερε: «Αυτήν τη στιγμή, στον Μαραθώνα οι παραγωγοί τριαντάφυλλου με υδροπονία είμαστε μετρημένοι στα δάχτυλα και αυτό διότι το κοστολόγιό μας έχει καταστεί απαγορευτικό. Υπάρχουν και παραγωγοί με πέντε στρέμματα θερμοκήπιο, αλλά έτσι δεν μπορείς να βιοποριστείς, το κάνεις σαν παράλληλη δραστηριότητα».

Εξαγωγές ορχιδέας από τη Σάμο

Σε έναν κλάδο με εγγενείς αδυναμίες και ελάχιστες εξαγωγές, ένα από τα φωτεινά παραδείγματα μας έρχεται από τη Σάμο, όπου εδώ και δύο δεκαετίες τα αδέλφια Γαρουφαλή, Νίκος και Μανώλης, καλλιεργούν πάνω από 100 ποικιλίες ορχιδέας, σε γυάλινο θερμοκήπιο, έκτασης 20 στρεμμάτων, πραγματοποιώντας το 60% του τζίρου τους από εξαγωγές: «Εξάγουμε σε Ιταλία, Σερβία, Βουλγαρία και Κύπρο και μικρότερες ποσότητες στη Γερμανία. Η κρίση μάς ώθησε στο να στραφούμε σε αγορές του εξωτερικού», μας είπε ο Νίκος Γαρουφαλής. Σε ερώτηση της «ΥΧ» αν καλλιεργείται κάποια ελληνική ποικιλία ορχιδέας, ο ίδιος μας είπε ότι οι ελληνικές αυτοφυείς ποικιλίες δεν έχουν δοκιμαστεί στο εμπόριο. «Επομένως, παρακολουθούμε τις εξελίξεις και προμηθευόμαστε σπόρο από ολλανδικά ή αυστραλιανά εργαστήρια», πρόσθεσε.

Εξαγωγές ανά είδος άνθους από την ΕΕ (αριθμός τεμαχίων)

Πηγή:Eurostat