Σκοπός του Κώδικα Ορθής Γεωργικής Πρακτικής για την προστασία των νερών από νιτρορρύπανση γεωργικής προέλευσης είναι να βοηθήσει τους γεωργούς να εφαρμόσουν
πρακτικές φιλικές προς το περιβάλλον με τρόπο ώστε να διασφαλίζουν το εισόδημά τους και παράλληλα να μειώσουν την αζωτούχο λίπανση των καλλιεργειών
Ένας από τους πιο συχνούς ρύπους στα επιφανειακά και υπόγεια νερά είναι τα νιτρικά. Νιτρορρύπανση ονομάζουμε την παρουσία μεγάλων ποσοτήτων νιτρικών ενώσεων στα νερά. Τη σημαντικότερη πηγή νιτρορρύπανσης αποτελούν οι αγροτικές δραστηριότητες.
Η υπέρμετρη χρήση λιπασμάτων και κοπριάς που χρησιμοποιούνται για την αύξηση της γεωργικής παραγωγής έχει ως αποτέλεσμα να μεταφέρονται μέσω των βροχοπτώσεων και του νερού άρδευσης στα νερά.
Νιτρορρύπανση παρατηρείται όχι μόνο σε περιοχές με αυξημένη γεωργική δραστηριότητα, αλλά και σε περιοχές με μεγάλη συγκέντρωση κοπριάς.
Στα επιφανειακά νερά η παρουσία νιτρικών ευνοεί το φαινόμενο του ευτροφισμού. Ο ευτροφισμός μειώνει το οξυγόνο στο νερό, δημιουργεί τοξίνες που σκοτώνουν τα ψάρια και γενικότερα διαταράσσει την οικολογική ισορροπία.
Στα υπόγεια νερά, η αυξημένη παρουσία νιτρικών καθιστά το νερό ακατάλληλο για πόση. Ως οριακή τιμή για το πόσιμο νερό έχει καθορισθεί η συγκέντρωση των 50 mg/l, ωστόσο μακροχρόνια χρήση νερού ακόμη και σε συγκεντρώσεις μεγαλύτερες από 25 mg/l είναι επικίνδυνη για την υγεία του ανθρώπου.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζοντας τις σημαντικές επιπτώσεις της παρουσίας νιτρικών στα νερά εξέδωσε το 1991 την Οδηγία 91/676/ΕΟΚ «για την προστασία των υδάτων από τη νιτρορρύπανση γεωργικής προέλευσης» η οποία καθορίζει τις υποχρεώσεις των Κρατών-Μελών. Εφαρμόζοντας την Οδηγία, αξιοποιώντας στοιχεία ποιότητας των επιφανειακών και υπόγειων νερών και προσδιορίζοντας τη ρύπανση από τη γεωργία και την κτηνοτροφία καθορίστηκαν 30 ευπρόσβλητες ζώνες οι οποίες καταλαμβάνουν ένα σημαντικό τμήμα της καλλιεργούμενης έκτασης της χώρας (http://wfdgis.ypeka.gr).
Τον Απρίλιο του 2017 ξεκίνησε η σύνταξη των επικαιροποιημένων Προγραμμάτων Δράσης για τις ευπρόσβλητες ζώνες της χώρας. Τα Προγράμματα Δράσης στοχεύουν στη μείωση της ρύπανσης των υδάτων που προκαλείται από νιτρικά ιόντα καθορίζοντας την ποσότητα, τον τρόπο και το χρόνο εφαρμογής των λιπασμάτων, τον τρόπο χειρισμού της κοπριάς και
θέτουν ορθές καλλιεργητικές πρακτικές.
Το 2015 επικαιροποιήθηκε ο «Κώδικας Ορθής Γεωργικής Πρακτικής για την προστασία
των νερών από νιτρορρύπανση γεωργικής προέλευσης». Ο σκοπός του Κώδικα είναι να βοηθήσει τους γεωργούς να εφαρμόσουν πρακτικές φιλικές προς το περιβάλλον με τρόπο ώστε να διασφαλίζουν το εισόδημά τους και παράλληλα να μειώσουν την αζωτούχο λίπανση των καλλιεργειών. Ιδιαίτερα ο κώδικας στοχεύει στην αποτροπή της ρύπανσης των νερών
από νιτρικά, στην παροχή οδηγιών για τη σωστή διαχείριση των νερών με συστήματα
άρδευσης που εξασφαλίζουν την ορθολογική χρήση νερού, στη σωστή εφαρμογή των φυτοφαρμάκων και στον χειρισμό των κτηνοτροφικών αποβλήτων.
Η Ειδική Γραμματεία Υδάτων του ΥΠΕΝ σε συνεργασία με τη Δ/νση Χωροταξίας και Περιβάλλοντος του ΥΠΑΑΤ παρακολουθούν και ελέγχουν την πορεία εφαρμογής της Οδηγίας μέσω του Εθνικού Δικτύου Παρακολούθησης των Επιφανειακών και Υπόγειων Υδάτων της χώρας (), το οποίο περιλαμβάνει περισσότερα από 2.000 σημεία σε ολόκληρη τη χώρα, και με την παρακολούθηση της εφαρμογής των Προγραμμάτων Δράσης.
Η σωστή διαχείριση των λιπασμάτων και της κοπριάς βοηθά στην ελαχιστοποίηση πιθανών παρενεργειών που μπορεί να προκύψουν από τη χρήση τους. Το άζωτο που προστίθεται στα εδάφη πρέπει να βρίσκεται σε ισορροπία με τις απαιτήσεις των καλλιεργειών ώστε να αποφεύγεται η επιφανειακή απορροή και η υπόγεια έκπλυσή του προς τα υπόγεια ύδατα. Η τήρηση των κανόνων ορθών γεωργικών πρακτικών και σχεδίων δράσης σημαίνει διατήρηση της παραγωγής με λιγότερα λιπάσματα, λιγότερο νερό και λιγότερες γεωργικές εργασίες, επομένως μείωση λειτουργικού κόστους με διατήρηση παραγωγής και διαφύλαξη του περιβάλλοντος που προσδίδει συνολικά προστιθέμενη αξία στο προϊόν.
Η ορθολογική λίπανση των καλλιεργειών αποτελεί θεμέλιο για την επίτευξη μιας στοχευμένης και υψηλών αποδόσεων γεωργίας, που θα ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις
των γεωργών και ταυτόχρονα θα προστατεύει τους υδατικούς μας πόρους και το περιβάλλον. Οι γεωργοί και η πολιτεία, αναγνωρίζοντας την ευθύνη τους απέναντι στο περιβάλλον και τις επόμενες γενιές, πρέπει να υποστηρίξουν ενέργειες και δράσεις που συμβάλλουν στην προστασία των υδατικών πόρων και του περιβάλλοντος.
Γράφει η Χρυσούλα Νικολάρου, ΥΠΕΝ – Ειδική Γραμματεία Υδάτων
Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΕΠΙ ΓΗΣ, ΤΕΥΧΟΣ 10
