Ο αγροτικός πλανήτης το 2016  

Διεύρυνση ανισοτήτων, άγνωστοι Χ, συγχωνεύσεις κολοσσών και ετοιμότητα για νέες μάχες

Ο αγροτικός πλανήτης το 2016  

Αναλογιζόμενοι τα γεγονότα που σημάδεψαν τον αγροτικό κόσμο τη χρονιά που εξέπνευσε, έρχεται ανεμπόδιστα στον νου μας ο στίχος από τον Υδροχόο,  του Μανώλη Ρασούλη, «όλα τριγύρω αλλάζουν κι όλα τα ίδια μένουν», ίσως με μία τάση επί τα χείρω.

Αρκεί να αντιπαραβάλλουμε δύο βασικά δεδομένα, προκειμένου να διαπιστώσουμε ότι οι ανισότητες στον πλανήτη όχι μόνο επιμένουν, αλλά διευρύνονται: σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO), 39 χώρες σε όλον τον κόσμο,  έξι περισσότερες σε σχέση με το 2015, έχουν ανάγκη από επισιτιστική βοήθεια φέτος. Από την άλλη πλευρά, 1,3 δισεκατομμύρια τόνοι τροφίμων σπαταλώνται ετησίως σε παγκόσμιο επίπεδο, με την ΕΕ να είναι υπόλογηή για 88 εκατ. τόνους, δηλαδή, 173 κιλά κατά κεφαλήν.

Το 2016, όμως, απέδειξε περίτρανα ότι το χάσμα δεν διευρύνεται μόνο μεταξύ αναπτυσσόομενου και ανεπτυγμένου κόσμου, αλλά και πολλαπλασιάζεται ταχύτατα εντός του τελευταίου. Λίμνες γάλακτος, για παράδειγμα, πλημμύρισαν την ΕΕ, κυρίως λόγω της λήξης του συστήματος των ποσοστώσεων και το ρωσικό εμπάργκο, οδηγώνταςοδήγησαν χιλιάδες αγροκτήματα ανά την Ευρώπη στη χρεωκοπία και εκατοντάδες παραγωγούς στην αυτοκτονία.

H γεωργία αποτελεί, εξ’ ορισμού, μία υψηλού κινδύνου επαγγελματική δραστηριότητα και –η αλήθεια είναι ότι– τη χρονιά που πέρασε, ούτε οι φυσικές καταστροφές, ούτε οι αρρώστιες έλειψαν από το ραντεβού : χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του κρίσιμου τομέα των σιτηρών, όπου, λόγω κακών καιρικών συνθηκών, η ηγέτης της Ευρώπης, Γαλλία, έχασε για πρώτη φορά τα ηνία από τη Ρωσία, ενώ γίναμε μάρτυρες, μεταξύ άλλων, της επιστροφής της γρίπης των πτηνών, αλλά και της εισαγωγής ασθενειών από τρίτες χώρες, όπως η οζώδης δερματίτιδα των βοοειδών, που πλήρωσαν ακριβά οι Έλληνες παραγωγοί.

Φαίνεται, όμως, ότι –πέρα από το εγγενές ρίσκο της γεωργικής δραστηριότητας, που οφείλεται σε ασταθείς παράγοντες, όπως οι κλιματικές συνθήκες–, το 2016 ήταν και η χρονιά κατά την οποία όπου στην ΕΕ εμπεδώθηκε η ιδέα ότι το ρίσκο έχει και μία σημαντική οικονομική διάσταση που σχετίζεται με τη διακύμανση των τιμών και την αστάθεια των αγορών.

Ο παράγοντας Ντόναλντ στις ΗΠΑ

Και, ενώ η Ευρώπη βρίσκεται σε οργασμό διαβουλεύσεων, προκειμένου να εξεταστούν πολιτικές και εργαλεία που θα συμβάλουν στην αποτελεσματικότερη διαχείριση κινδύνων, το υΥπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ προειδοποιούσε από τις αρχές του έτους ότι, τόσο το 2016 όσο και το 2017, οι παραγωγοί θα αντιμετωπίσουν σημαντικές δυσκολίες.

Και όλα αυτά, σε ένα όλο και πιο θολό γεωπολιτικό πλαίσιο, όπου ο ρόλος των ΗΠΑ, υπό την ηγεσία του Ντόναλντ Τραμπ, αποτελεί τον μεγάλο «άγνωστο Χ», που θα καθορίσει τις μελλοντικές εξελίξεις. Δύο είναι τα βασικά ζητούμενα :

Πρώτον, 1ον η στάση των ΗΠΑ σε σχέση με την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Ο νέος Ααμερικανός πΠρόεδρος είχε χαρακτηρίσει προεκλογικά την αλλαγή του κλίματος ως μία «απάτη» και ο πλανήτης περιμένει εναγωνίως να δει κατά πόσο η χώρα, που αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη πηγή εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στον κόσμο, θα τηρήσει ή όχι τη συμφωνία του Παρισιού του 2015.

Δεύτερον,2ον ο ρόλος των ΗΠΑ ως προς τις διεθνείς εμπορικές διαπραγματεύσεις. Με την TTIP να έχει «παγώσει» μέχρι νεοοτέρας και τις –ήδη– εγκεκριμένες συμφωνίες, όπως το Σύμφωνο Συνεργασίας των Δύο Πλευρών του Ειρηνικού (TPP), να απειλούνται με κατάρρευση, η μελλοντική τακτική της διοίκησης Τραμπ αναμένεται να φέρει τα πάνω κάτω στον πλανήτη, υποχρεώνοντάς τον σε μία αναδιάταξη της σκακιέρας.

Μπορεί, λοιπόν, το 2016 να επικυρώθηκε μετά από χίλια κύματα η συμφωνία ΕΕ -– Καναδά, αλλά ο «μπαλαντέρ» Τραμπ είναι εκείνος που θα δείξει που θα επικεντρωθούν, στο εξής, τα επιθετικά και αμυντικά εμπορικά συμφέροντα της Ευρώπης.

Νέο τοπίο στην αγορά

Η χρονιά που πέρασε, όμως, σημαδεύτηκε και από τις κινήσεις συγχώνευσης των παγκόσμιων κολοσσών, που ελέγχουν τις γεωργικές εισροές : της Dow Chemical με τη DuPont, της Sygenta με την ChemChina, της Monsanto με τη Bayer. Οι διαδικασίες αναμένεται να ολοκληρωθούν εντός του 2017, ωστόσο, είναι βέβαιο ότι αγροτικός κόσμος θα βιώσει σεισμικές αλλαγές στο εγγύς μέλλον.

Από την ανασκόπηση της αγροτικής χρονιάς δεν θα μπορούσε να λείπει το Brexit και ο σημαντικός αντίκτυπός του στον ευρωπαϊκό γεωργικό τομέα, τόσο από εμπορική, όσο και από οικονομική και πολιτική άποψη.

Ο νέος πονοκέφαλος πολιτικών και τεχνοκρατών σε Βρυξέλλες και Λονδίνο, συνδέεται στενά με τις συζητήσεις για το δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ, αλλά και γιαμε τη μελλοντική ΚΑΠ μετά το 2020. Τα μεγάλα ερωτήματα έχουν να κάνουν με το ποιος θα καλύψει το δημοσιονομικό κενό που δημιουργείται από την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου και πώως θα συντονιστεί πρακτικά και  χρονικά η διαδικασία αποχώρησης με εκείνη του σχεδιασμού και της έναρξης εφαρμογής της νέας ΚΑΠ.

Ένα είναι το βέβαιο : το 2017 είναι η χρονιά που οι Ευρωπαίοι αγρότες θα κληθούν να ξαναριχτούν στην αρένα για τη διεκδίκηση των κεκτημένων τους, μαζί με παλιούς και νέους αντιπάλους και με το πλήθος των πολιτών που παρακολουθούν, δυστυχώς, όχι και τόσο φιλικά διακείμενο απέναντί τους.

Της Έλλης Τσιφόρου, Υπεύθυνης Γραφείου Βρυξελλών «ΓΑΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ»