Τη σημασία της ορθολογικής χρήσης των υδάτινων πόρων για τη διασφάλιση της αγροτικής παραγωγής και την ανάγκη εφαρμογής κοινής στρατηγικής –κυρίως για τις χώρες της Νότιας Ευρώπης–, που το αρδευτικό πρόβλημα είναι πιο έντονο, υπογράμμισαν οι υπουργοί Γεωργίας της ΕΕ στο πρόσφατο άτυπο συμβούλιο στη Μάλτα, με θέμα την κλιματική αλλαγή και τους υδάτινους πόρους.
Στο ίδιο μήκος κύματος με τους υπόλοιπους εκπροσώπους κινήθηκε και ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, Βαγγέλης Αποστόλου, ο οποίος εκπροσώπησε την Ελλάδα και δήλωσε πως «η κλιματική αλλαγή και οι υδάτινοι πόροι αποτελούν τις σημαντικότερες προκλήσεις για τη γεωργία του σήμερα, αλλά και του αύριο». Πρόσθεσε, δε, πως «το νερό, ως βασικός περιβαλλοντικός πόρος, πρέπει να παραδοθεί στις επόμενες γενιές στην ίδια ή σε καλύτερη κατάσταση από αυτήν που παραλάβαμε. Γι’ αυτό, λοιπόν, οι προσπάθειές μας πρέπει να οδηγήσουν σε πολιτικές ολοκληρωμένης διαχείρισης των υδάτων».
Στην Ελλάδα, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, τα τελευταία χρόνια, οξύνουν και άλλο το αρδευτικό πρόβλημα. Οι υψηλές θερμοκρασίες και οι παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας, οι γεωτρήσεις που στερεύουν, οι διαρροές και τα απαρχαιωμένα δίκτυα άρδευσης θέτουν σε κίνδυνο το μέλλον του πρωτογενούς τομέα της Ελλάδας, που απορροφά το 85% της συνολικής κατανάλωσης νερού, όπως εξάλλου συμβαίνει και σε άλλες χώρες με παρόμοιες συνθήκες.
Ορθολογική χρήση υδάτινων πόρων
Ο περιορισμός της χρήσης υδάτινων πόρων στην καλλιέργεια σίγουρα δεν αποτελεί λύση, αλλά θα μπορούσε να αποτελεί απειλή για την αγροτική παραγωγή και εν συνεχεία για τη βιομηχανία τροφίμων. Η ορθολογική χρήση για μία βιώσιμη αξιοποίηση των υδάτων θα μπορούσε να δώσει την απάντηση, αλλά και να συνεισφέρει «σε μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν και θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν τις επόμενες δεκαετίες οι συνεταιρισμοί και οι αγρότες της ΕΕ: την ανάγκη αύξησης της παραγωγής τροφίμων ‘‘παλεύοντας’’ με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής», δήλωσε στη Μάλτα ο πρόεδρος της Cogeca, Tόμας Μάγκνουσον.
Σύμφωνα με στοιχεία του FAO και του ΟΟΣΑ, τρεις είναι οι βασικές πρακτικές ορθολογικής χρήσης των υδάτινων πόρων: α) Η επαναχρησιμοποίηση των υδάτων (πρακτική που ακολουθούν η Κύπρος και η Ισπανία και καλύπτουν το 25% των αρδευτικών αναγκών τους με νερό που έχει καθαριστεί και επαναχρησιμοποιηθεί). β) Η βελτίωση των πρακτικών άρδευσης, ώστε να μειωθούν οι απώλειες (αντικατάσταση ανοιχτών δικτύων άρδευσης με κλειστά δίκτυα που μηδενίζουν τις απώλειες υδάτων). γ) Η επιλογή καλλιεργειών με μικρότερη ανάγκη άρδευσης. Οι πρακτικές αυτές μπορούν να συμβάλουν θετικά στην αγροτική παραγωγή και να εξαλείψουν μελλοντικούς κινδύνους στην παραγωγή τροφίμων.
Καινοτόμες λύσεις για το αρδευτικό πρόβλημα
Λύσεις, μέσω της τεχνολογίας, προτείνει η Ομάδα Εστίασης της Ευρωπαϊκής Σύμπραξης Καινοτομίας για το Νερό και τη Γεωργία (EIP-AGRI), η οποία, σε συνεργασία με 19 εμπειρογνώμονες από την Ευρώπη, παρουσιάζει καλές πρακτικές, με στόχο την αύξηση της διαθεσιμότητας υδάτων για τις καλλιέργειες και το ζωικό κεφάλαιο, την αποδοτική χρήση του υδάτινων πόρων και την προσαρμοζόμενη διαχείριση των αγροοικοσυστημάτων σε συνθήκες έλλειψης νερού.
Στην Ισπανία, ένα εργαλείο, με την ονομασία SITAR TOOL, στέλνει μήνυμα στο κινητό του αγρότη με εβδομαδιαίες συστάσεις σχετικά με την άρδευση του χωραφιού, βασισμένες στον τύπο του εδάφους και στο είδος της καλλιέργειας.
Στην περιοχή Εμίλια Ρομάνα της Ιταλίας, το Κέντρο Ερευνών Ζωικής Παραγωγής (CRPA) βοήθησε στη δημιουργία ενός σταθμού επεξεργασίας υδάτινων λυμάτων μέσω ταχείας διήθησης άμμου. Το καθαρό πλέον νερό θα χρησιμοποιείται για την άρδευση μίας έκτασης περίπου 20.000 στρεμμάτων.
Τέλος, στη Γερμανία, τα μέλη μίας επιχειρησιακής ομάδας κατασκευάζουν, αυτήν τη στιγμή, μία διαδικτυακή πλατφόρμα υποστήριξης αγροτών. Το συγκεκριμένο εργαλείο, όπως εκτιμούν οι ίδιοι, θα διευκολύνει τους αγρότες, ώστε να δημιουργήσουν ένα βιώσιμο, αποδοτικό (από πλευράς πόρων) και χαμηλού κόστους πρόγραμμα άρδευσης για την παραγωγή υπαίθριων κηπευτικών. Επιπλέον, οι παραγωγοί θα μπορούν να ελέγχουν την κατάσταση άρδευσης των καλλιεργειών τους από οποιονδήποτε υπολογιστή ανά πάσα στιγμή.
Σε έκθεση της Ομάδας Εστίασης της EIP-AGRI παρουσιάζεται το παράδειγμα της γεωργίας συντήρησης (Conservation Agriculture), που εφαρμόζεται σε γεωργική εκμετάλλευση της Μεγάλης Βρετανίας και έχει στόχο τη βελτίωση της δομής του εδάφους, ώστε αυτό να απορροφά όσο το δυνατόν λιγότερο νερό. Η μέθοδος βασίζεται σε ένα απλουστευμένο σύστημα αισθητήρων εδάφους, που δείχνουν την υγρασία του χώματος και προειδοποιούν τον ιδιοκτήτη για το επόμενο πότισμα.
