Σε δούρειο ίππο για την είσοδο από την… μπροστινή πόρτα στην κοινοτική αγορά γενετικά τροποποιημένων οργανισμών αλλά και την αλλαγή επί τω χείρω σε ό,τι αφορά τους Ευρωπαίους -και, ειδικότερα, τους Έλληνες παραγωγούς- των όρων με τους οποίους διεξάγεται το εμπόριο αγροτικών προϊόντων μεταξύ της Ε.Ε. και των ΗΠΑ φαίνεται ότι εξελίσσεται η κυοφορούμενη Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου κι Επενδύσεων (γνωστή και ως ΤΤΙP).
Τα έγγραφα που διέρρευσε στη δημοσιότητα στις αρχές της εβδομάδας η Greenpeace, σπάζοντας το πέπλο της ασυνήθιστης μυστικότητας κάτω από την οποία διεξάγονται οι συζητήσεις, δεν αποτελούν φυσικά το πλήρες κείμενο των διαπραγματεύσεων, περιλαμβάνουν ωστόσο ένα πολύ σημαντικό μέρος τους. Έρχονται, δε, να επιβεβαιώσουν τους χειρότερους φόβους φορέων του αγροτικού κόσμου, περιβαλλοντικών οργανώσεων, καθώς και εκπροσώπων της τοπικής αυτοδιοίκησης και της κοινωνίας των πολιτών, αναδεικνύοντας ένα σκληρό μπρα-ντε-φερ, με την πλάστιγγα στο κρίσιμο πεδίο της γεωργίας να γέρνει, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, προς την πλευρά της Ουάσινγκτον.
Από τα κείμενα γίνεται φανερό ότι οι ΗΠΑ απειλούν την ΕΕ με μποϊκοτάζ στις εισαγωγές ευρωπαϊκών αυτοκινήτων, εφόσον η τελευταία δεν αποδεχτεί τη χαλάρωση των περιορισμών στις εισαγωγές αμερικανικών αγροτικών προϊόντων. Το σχετικό απόσπασμα αναφέρει ότι «η αμερικανική κυβέρνηση θα πρέπει να διαβουλευτεί με τη βιομηχανία της χώρας αναφορικά με ορισμένα προϊόντα και η πρόοδος στα σημεία που έχουν να κάνουν με την αυτοκίνηση θα είναι δυνατή μόνο αν η ΕΕ επιδείξει αντίστοιχη πρόοδο στις συζητήσεις γύρω από τους αγροτικούς δασμούς».
Τα ανοικτά θέματα της διαπραγμάτευσης που βρίσκονται στο τραπέζι κάτω από το κεφάλαιο «Γεωργία» και τα οποία αγγίζουν τόσο τις μεσογειακές χώρες όπως η Ελλάδα όσο και τις παραδοσιακές μεγάλες αγροτικές δυνάμεις της Γηραιάς Ηπείρου μπορούν να συμπυκνωθούν στα ακόλουθα τρία σημεία:
1) Την εξάλειψη ή τη δραστική μείωση των δασμών στις εισαγωγές μιας πολύ μεγάλης γκάμας αγροτικών προϊόντων από τις ΗΠΑ προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η λίστα είναι μακρά και, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει σχεδόν όλα τα οπωροκηπευτικά (πατάτες, ακτινίδια, ντομάτες, μήλα, αχλάδια, μανιτάρια, σπανάκι, πορτοκάλια, σύκα κ.ά.), τους ξηρούς καρπούς, τα ψάρια αλλά και το αιγοπρόβειο κρέας, προϊόντα, δηλαδή, με μεγάλο εμπορικό ενδιαφέρον για τη χώρα μας. Στο πεδίο αυτό, η ΕΕ φέρεται να εξαρτά τις δικές της κινήσεις (χρονοδιάγραμμα και ποσοστό μείωσης ή εξάλειψης των δασμών) από τη θέληση των Αμερικανών να προχωρήσουν σε αντίστοιχες παραχωρήσεις για προϊόντα όπως το βόειο κρέας και τα τυροκομικά. H πραγματική πηγή ανησυχίας εδώ έχει να κάνει με την αδυναμία των Ευρωπαίων παραγωγών, με τα υψηλότερα κόστη παραγωγής και τις μικρότερες σε μέγεθος εκμεταλλεύσεις, να ανταγωνιστούν «στα ίσια» τους συναδέλφους τους από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού και την πανίσχυρη αμερικανική αγροτική βιομηχανία.
Ανεξάρτητες μελέτες προειδοποιούν ότι η συμφωνία μπορεί να αποδειχθεί καταστροφική για την γεωργία της ΕΕ, οδηγώντας σε μείωση των τιμών καθώς και της προστιθέμενης αξίας που λαμβάνουν για τα προϊόντα τους οι Ευρωπαίοι παραγωγοί.
2) Την εναρμόνιση των ευρωπαϊκών κανονισμών για την ασφάλεια των τροφίμων και των φυτοπροστατευτικών με τους αντίστοιχους που ισχύουν στις ΗΠΑ. Ουσιαστικά, αυτό μεταφράζεται σε «εκπτώσεις» στις προδιαγραφές ασφαλείας της ΕΕ και των κρατών-μελών, οι οποίες αφήνουν το πεδίο ελεύθερο για την ανεμπόδιστη διακίνηση γενετικά τροποιημένων προϊόντων (π.χ. σπόροι) ή παχυνόμενων με ορμόνες βοοειδών. Ειδικότερα, κυρίαρχη θέση στην αμερικανική ατζέντα έχει η υιοθέτηση της «επιστημονικής αρχής» σε σχέση με το ρίσκο και την ασφάλεια των προϊόντων έναντι της «προληπτικής αρχής» που υιοθετεί η Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην πρώτη περίπτωση, ένα προϊόν θεωρείται ασφαλές μέχρι ότου αποδειχθεί επιστημονικά το αντίθετο. Στη δεύτερη προσέγγιση, οι αρχές έχουν το δικαίωμα να παρεμβαίνουν προληπτικά ενεργοποιώντας έναν απαγορευτικό κανονισμό σε περίπτωση που υπάρχει έστω και η παραμικρή αμφιβολία για την ποιότητα και την ασφάλεια ενός προϊόντος. Μάλιστα, η αμερικανική θέση είναι ότι τυχόν διαφωνίες σε ζητήματα ασφάλειας τροφίμων και φυτοπροστατευτικών θα πρέπει να διευθετούνται μέσω του Codex Alimentarius του FAO το οποίο, ωστόσο, πολλές αγροτικές και περιβαλλοντικές οργανώσεις θεωρούν «ευάλωτο» στις πιέσεις των μεγάλων πολυεθνικών.
3) Την προστασία των προϊόντων γεωγραφικής ένδειξης (ΠΟΠ και ΠΓΕ). Η ΕΕ ελπίζει ότι, υποχωρώντας σε ορισμένες από τις απαιτήσεις των ΗΠΑ, θα λάβει ως αντάλλαγμα την προστασία των προϊόντων ΠΟΠ και ΠΓΕ, οι κατοχυρωμένες ονομασίες των οποίων, σύμφωνα με την πάγια αμερικανική θέση, δεν είναι ουσιαστικά τίποτε άλλο παρά εμπορικοί φραγμοί. Ωστόσο, σύμφωνα με τον κατάλογο που έχει υποβάλει στις διαπραγματεύσεις η Κομισιόν, από τα συνολικά 1.300 αναγνωρισμένα με Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ) και Προστατευόμενη Γεωγραφική Ενδειξη (ΠΓΕ) ευρωπαϊκά προϊόντα, μόνο 201 εντάσσονται στη συμφωνία.
«Από τα κείμενα που έχουν δημοσιευθεί, είναι φανερό ότι δεν υπάρχει τρόπος να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ χωρίς να εγκαταλείψει η Ευρώπη τις κόκκινες γραμμές της για την προστασία του περιβάλλοντος, της δημόσιας υγείας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων πάνω στα οποία οικοδομήθηκε», αναφέρει στην «ΥΧ» ο Υπεύθυνος Εκστρατειών του ελληνικού γραφείου της Greenpeace, Δημήτρης Ιμπραήμ.
«Ανεπανόρθωτο πλήγμα για τη γεωργία της ΕΕ»
Μείζονα απειλή για τη μέλλον της ευρωπαϊκής αγροτικής παραγωγής συνιστά η TTIP, όπως επισημαίνει σε αποκλειστική δήλωσή του προς την «ΥΧ» ο Γιούργκεν Κιρς, σύμβουλος Εμπορικής Πολιτικής του γερμανικού γραφείου της Greenpeace και ο οποίος πρωτοστάτησε στη διαρροή των μυστικών εγγράφων της συμφωνίας.
«Η “μεταμφίεση” των μεταλλαγμένων προϊόντων σε “μοντέρνες αγροτικές τεχνολογίες” και η αντικατάσταση της προληπτικής αρχής από εκείνη του “προσδιορισμού του κινδύνου” αντιπροσωπεύουν ένα τεράστιο πλήγμα στην ποιότητα των ευρωπαϊκών αγροτικών προϊόντων, την υγεία αγροτών και καταναλωτών και, αναπόφευκτα, τη βιωσιμότητα του αγροτικού τομέα.
Επιπρόσθετα, παρά τα όσα περί του αντιθέτου διακινούνται, οι διαρροές επιβεβαιώνουν ότι δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι οι ΗΠΑ θα αποδεχτούν τις ευρωπαϊκές προτάσεις για τις γεωγραφικές ενδείξεις, ένα ζήτημα κεφαλαιώδους σημασίας για τους Έλληνες παραγωγούς. Αν επιθυμούμε να παλέψουμε για ένα καλύτερο, δικαιότερο και πράσινο ευρωπαϊκό αγροτικό σύστημα, τώρα είναι η στιγμή», καταλήγει.
Κερκόπορτα για την ελληνική οικονομία φοβάται η κυβέρνηση
Διατεθειμένη να εξαντλήσει τα ούτως ή άλλως λιγοστά περιθώρια παρέμβασής της, προκειμένου να προστατεύσει τα συμφέροντα της ελληνικής γεωργίας, στο πλαίσιο της νέας συμφωνίας, εμφανίζεται η κυβέρνηση.
Κύκλοι του υπουργείου Οικονομίας –στη δικαιοδοσία του οποίου τυπικά εμπίπτει η συμφωνία– σχολίαζαν στην «ΥΧ» ότι τα όσα έχουν συζητηθεί, τώρα κινούνται πράγματι πέρα κι έξω από τη λογική και την αρχιτεκτονική της Ευρώπης. «Φυσικά, τίθενται μια σειρά από ζητήματα. Το πρώτο είναι κατά πόσο θα έχουν δικαίωμα τα κράτη-μέλη να ασκήσουν βέτο. Το δεύτερο είναι ότι στην ουσία μιλάμε για συμφωνίες νέου τύπου, που ακολουθούν τις επιταγές της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας και πάνε πέρα από στενά εμπορικά ή δασμολογικά θέματα. Σε ό,τι αφορά τα αγροτικά μας προϊόντα, επειδή η δική μας παραγωγή είναι μικρότερης κλίμακας, προφανώς η στόχευση δεν μπορεί να είναι να πάμε σε μια αγορά ανοιχτή ευρέως χαρακτήρα. Δεν θα αντέξουμε», εξηγούσαν.
Β. Αποστόλου
Έμφαση στις γεωγραφικές ενδείξεις και τις ενδείξεις ποιότητας
«Πρόκειται για μια διαδικασία που βρίσκεται σε εξέλιξη και είναι περίπλοκη», δηλώνει στην «ΥΧ», ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, Βαγγέλης Αποστόλου, και προσθέτει:
«Η χώρα μας έχει σαφή θέση υπεράσπισης, στα πλαίσια αυτής της διαπραγμάτευσης, τόσο των πολιτικών ασφάλειας των τροφίμων και του περιβάλλοντος, όσο και των πολιτικών για την προστασία του καταναλωτή. Ειδική μέριμνά μας αποτελεί η προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων και των ενδείξεων ποιότητας των προϊόντων, θέματα που είχα την ευκαιρία να θίξω και ο ίδιος προσωπικά στα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε κάθε περίπτωση, παρακολουθούμε στενά τη διαπραγμάτευση και, σε συνεννόηση με άλλες χώρες που έχουν ισχυρό ενδιαφέρον για τον αγροτικό τομέα, είμαστε έτοιμοι να υπερασπιστούμε τα συμφέροντα και τις ιδιαιτερότητες της ευρωπαϊκής γεωργίας και κτηνοτροφίας».
Γ. Τσιρώνης
«Να σπάσουμε το νόμο το σιωπής»
Είναι καθήκον του πολιτικού κόσμου αλλά και των ίδιων των πολιτών να σπάσουν τον «νόμο της σιωπής» γύρω από την TTIP, επισημαίνει στην «ΥΧ» ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος, Γιάννης Τσιρώνης. «Η θέση μας πρέπει να είναι ενιαία και κρυστάλλινη», τονίζει και εξηγεί:
- «Δεν εμπιστευόμαστε κάποια “φθηνά” αμερικανικά τρόφιμα, που με απεριόριστες διαφημιστικές δυνατότητες θα κατακλύσουν την αγορά μας και θα σκοτώσουν τους Έλληνες παραγωγούς. Είναι προϊόντα που με τους σημερινούς ευρωπαϊκούς κανόνες για την υγεία απαγορεύεται να κυκλοφορήσουν! Έχουμε δικαίωμα να θεσπίζουμε αυστηρούς κανόνες για την προστασία των καταναλωτών και αυτό το δικαίωμα δεν είναι διαπραγματεύσιμο.
- Δεν εμπιστευόμαστε κανέναν “αξιωματούχο” χωρίς δημοκρατική νομιμοποίηση να διαπραγματεύεται το μέλλον της οικονομίας μας. Όσοι επιμένουμε ότι η Ευρώπη είναι το κοινό μας μεγάλο σπίτι, ξέρουμε ότι οι θεσμοί στις Βρυξέλλες χρειάζονται εκδημοκρατισμό και ριζικές αλλαγές. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υποχρέωση να υπερασπιστεί τα συμφέροντα των Ευρωπαίων παραγωγών και όχι τα συμφέροντα κάποιων οικονομικών λόμπι.
- Καμία συμφωνία δεν είναι δυνατόν να βάζει τα συμφέροντα επιχειρήσεων πάνω από τους νόμους μίας χώρας. Η TTIP θέτει σε αμφισβήτηση το δικαίωμα μίας κυβέρνησης να νομοθετεί προστατεύοντας τα συμφέροντα πολιτών, εάν αυτό “ζημιώνει” κάποια συμφέροντα!
Η TTIP, με μια θολή υπόσχεση “ανάπτυξης” (για ποιους άραγε;), ανοίγει κερκόπορτες στην προστασία της υγείας, στη βιωσιμότητα της οικονομίας και στο μέλλον της δημοκρατίας».
«Λάστιχο» νόμοι και θεσμοί
Οι επιπτώσεις της TTIP, ωστόσο, δεν περιορίζονται μόνο στον τομέα της γεωργίας, αλλά επεκτείνονται σε ολόκληρο το φάσμα της οικονομικής δραστηριότητας, ενώ παράλληλα εγείρουν και σοβαρά ζητήματα που σχετίζονται με τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών.
Στους κόλπους της ΕΕ έχει ήδη αναπτυχθεί ένα δίκτυο από εκπροσώπους της τοπικής αυτοδιοίκησης (περιφέρειες) και της κοινωνίας των πολιτών, οι οποίοι υπογραμμίζουν ότι η υπό διαμόρφωση συμφωνία ξεπερνά τα όρια ελέγχου του εθνικού και του ευρωπαϊκού δικαίου και πρακτικά δίνει «γη και ύδωρ» στις πολυεθνικές, παραμερίζοντας κανονιστικές ρυθμίσεις που έχουν να κάνουν με κεκτημένα δικαιώματα (εργασιακά ή περιβαλλοντικά). «Αντιδρούμε, γιατί πρώτα απ’ όλα υπάρχει ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα σε σχέση με το νομικό καθεστώς που εγκαθιδρύει. Ένα καθεστώς εκτός ευρωπαϊκών και εθνικών νομοθεσιών, που δίνει τη δυνατότητα στον επενδυτή ή σε μια κοινοπραξία ΣΔΙΤ (Σύμπραξη Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα) που έρχεται, να επενδύσει εντός της επικράτειας ενός κράτους και να “ιδιωτικοποιήσει” ένα κομμάτι από τις παρεχόμενους στους πολίτες υπηρεσίες. Δηλαδή, να μην μπορεί το εθνικό κράτος να ελέγξει τις λειτουργίες αυτής της διαδικασίας και οι όποιες αλλαγές να είναι υπέρ του επενδυτή», δήλωσε στη δημόσια τηλεόραση ο Δημήτρης Μπίρμπας, δήμαρχος Αιγάλεω, που, μαζί με τον Δήμο Κέρκυρας, συμμετέχει στο δίκτυο που συνεδρίασε πρόσφατα στη Βαρκελώνη.
των Γιάννη Τσατσάκη, Γεωργίας Μπόχτη, Χρήστου Διαμαντόπουλου, Βικτωρίας Αποστολοπούλου
