Της Νικολέτας Τζώρτζη
Βασική προτεραιότητα του νέου προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020, στην οποία θα διατεθεί ένα μεγάλο μέρος των πόρων και των ενισχύσεων, αποτελεί η αειφορική παραγωγή, η εξοικονόμηση του νερού και η εφαρμογή καινοτομικών μεθόδων στην παραγωγική διαδικασία.
Η σημασία που προσδίδεται στη συγκεκριμένη προτεραιότητα καταδεικνύεται από την κανονιστική υποχρέωση να κατευθυνθούν σε δράσεις για το περιβάλλον και το κλίμα πόροι της τάξης του 30% τουλάχιστον του συνόλου των πόρων του νέου ΠΑΑ.
Σε ό,τι αφορά το πρόγραμμα εγκατάστασης νέων αγροτών, ήδη αρκετές περιφέρειες της χώρας δίνουν τη μεγαλύτερη βαθμολογία σε όσους επιλέξουν να ασχοληθούν με τις θερμοκηπιακές καλλιέργειες, που θεωρείται βιώσιμη και ανταγωνιστική σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δίνοντας στην επένδυση εξαγωγικό χαρακτήρα.
Οι θερμοκηπιακές καλλιέργειες αποτελούν μια δυναμική έκφραση της πρωτογενούς παραγωγής. Οι πολύ καλές κλιματικές συνθήκες, η εύκολη πρόσβαση στις αγορές της Ευρώπης λόγω γεωγραφικής θέσης, οι σημαντικές ποσότητες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που μπορεί να υποκαταστήσει τα συμβατικά καύσιμα (βιομάζα, γεωθερμία), η τεχνογνωσία από εξειδικευμένα εργαστήρια, οι υποδομές, ο εξοπλισμός και το ανθρώπινο δυναμικό αποτελούν ενδεικτικά συγκριτικά πλεονεκτήματα των θερμοκηπιακών καλλιεργειών.
Όπως μας εξηγεί ο καθηγητής του ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας, Γιώργος Σαλάχας, σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΟΗΕ, ο παγκόσμιος πληθυσμός αναμένεται να αυξηθεί από τα 7,3 δισεκατομμύρια σήμερα σε 9,7 δισεκατομμύρια έως το 2050. Αυτό απαιτεί μια αύξηση της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων κατά 60% και της παγκόσμιας ζήτησης για νερό στη γεωργία κατά 30%. Και αυτό υπό την πίεση της κλιματικής αλλαγής που θα εντείνει την έλλειψη νερού και τη μείωση των καλλιεργούμενων εδαφών.
Η 7η Ευρωπαϊκή Διάσκεψη Κορυφής για την Καινοτομία μετά από έκκληση της μεγαλύτερης Ένωσης Βιομηχανιών Τροφίμων της Ευρώπης (της Food Drink Europe) επιβεβαίωσε την ανάγκη άμεσης μεταφοράς και εφαρμογής της επιστημονικής καινοτομίας στην παραγωγική διαδικασία, ώστε ο γεωργικός τομέας της ΕΕ να αντέξει τον παγκόσμιο ανταγωνισμό απέναντι κυρίως στις ΗΠΑ και την Κίνα.
Έτσι, ένα μεγάλο μέρος των πόρων και των ενισχύσεων, που θα διατεθούν στη γεωργία την περίοδο 2014-2020, θα κατευθυνθεί στην αειφορική παραγωγή, στην εξοικονόμηση του νερού και στην εφαρμογή καινοτόμων μεθόδων στην παραγωγική διαδικασία.
Εκρηκτική αύξηση εγκαταστάσεων
Η ανάγκη για εξοικονόμηση νερού και αύξηση της παραγωγικότητας, σε συνδυασμό με τις απαιτήσεις των διεθνών αγορών για υψηλή και σταθερή ποιότητα και υγιεινά τρόφιμα, οδηγεί στην εκρηκτική αύξηση των θερμοκηπιακών εγκαταστάσεων σε παγκόσμιο επίπεδο.
Στην περιοχή της Αλμερίας στην Ισπανία υπάρχει σήμερα η μεγαλύτερη συγκέντρωση θερμοκηπιακών εγκαταστάσεων, που ξεπερνούν τα 250.000 στρέμματα. Όμως, και η γειτονική Τουρκία έχει επενδύσει τεράστια κεφάλαια στην ανάπτυξη των θερμοκηπιακών καλλιεργειών την τελευταία δεκαετία, εκτοξεύοντάς τες στα 700.000 στρέμματα.
Στην περιοχή της Ηλείας, τα θερμοκήπια καλύπτουν συνολική έκταση 15.000 στρέμματα, με καλλιέργειες πρώιμων λαχανικών, φράουλας και πρόσφατα ροδάκινων, κυρίως με εξαγωγικό προσανατολισμό. Η περιοχή αναμένεται να γνωρίσει εκρηκτική ανάπτυξη των θερμοκηπιακών καλλιεργειών την επόμενη δεκαετία. Η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας έχει στοχεύσει αναπτυξιακά στην αγροδιατροφή και στη μεταφορά της επιστημονικής καινοτομίας στη γεωργική παραγωγή και στις θερμοκηπιακές καλλιέργειες.
Καλλιέργειες εκτός εδάφους
Οι καινοτόμες μέθοδοι που εφαρμόζονται στα θερμοκήπια σε παγκόσμιο επίπεδο είναι οι καλλιέργειες εκτός εδάφους (υδροπονία, NFT, μέθοδος επίπλευσης), που πετυχαίνουν οικονομία νερού 60%.
Τα τελευταία χρόνια, επίσης, η αεροπονία, που επιτυγχάνει οικονομία νερού 98%, εφαρμόζεται εμπορικά στις ΗΠΑ και στη νοτιανατολική Ασία σε μεγάλες αεροπονικές φάρμες. Ο καθηγητής του ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας, Γιώργος Σαλάχας, έχει αναπτύξει ένα καινοτόμο αεροπονικό σύστημα, προσαρμοσμένο στις μεσογειακές ξηροθερμικές συνθήκες, χωρίς φυτοφάρμακα. Τα φυτά αναπτύσσονται ταχύτατα στον αέρα, έχοντας παράλληλα τις μικρότερες απαιτήσεις σε νερό, θρεπτικά στοιχεία και κατανάλωση ενέργειας. Επίσης, θεωρείται οικολογικά ασφαλής μέθοδος, φιλική προς το περιβάλλον για την παραγωγή φυσικών και υγιεινών προϊόντων. Σύμφωνα με τον κ. Σαλάχα, τα αεροπονικά παραγόμενα προϊόντα είναι απαλλαγμένα από φυτοφάρμακα και ποιοτικά άριστα, ενώ είναι το ίδιο γευστικά σε σχέση με τα μέχρι σήμερα αντίστοιχα παραγόμενα υδροπονικά.
Ο κ. Σαλάχας εξηγεί ότι η βασική αρχή της αεροπονίας είναι η ανάπτυξη των φυτών απουσία εδάφους ή οποιουδήποτε άλλου υποστρώματος. Οι ρίζες αναπτύσσονται στον αέρα μέσα σε κλειστά συστήματα καλλιέργειας. Η διατροφή των φυτών γίνεται μέσω ψεκασμού υπό πίεση του ανόργανου θρεπτικού διαλύματος στις ρίζες. Το θρεπτικό διάλυμα είναι το ίδιο που χρησιμοποιείται σήμερα ευρύτατα στις υδροπονικές καλλιέργειες και αποτελείται από απλά ανόργανα άλατα. Η ρίζα αναπτύσσεται σε περιβάλλον πλούσιο σε οξυγόνο, με αποτέλεσμα να αυξάνει ο μεταβολισμός της στα όρια των γενετικών της δυνατοτήτων και να αναπτύσσεται 50% ταχύτερα σε σχέση με τα άλλα συστήματα καλλιέργειας. Παράλληλα, γίνεται «ευκολότερος ο έλεγχος των ασθενειών με σύγχρονες μεθόδους αποστείρωσης, χωρίς φυτοφάρμακα». Έτσι, η καλλιέργεια των φυτών μπορεί να επαναλαμβάνεται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, χωρίς διακοπή.
