Έγκυρα µέσα για τον εντοπισµό της νοθείας και την προάσπιση της ελληνικότητας των τροφίµων

Tεχνολογίες ανάλυσης DNA μπορούν να εντοπίσουν την νοθεία και να προασπίσουν τα ελληνικά τρόφιμα

athanasios-tsautarisγράφει ο Αθανάσιος Τσαυτάρης,
τ. υπουργού ΑΑΤ, ακαδηµαϊκού διευθυντή Perrotis College, Αµερικανική Γεωργική Σχολή

 

Η Ελλάδα µας είναι µικρή σε καλλιεργούµενη έκταση χώρα. Ο συνδυασµός, όµως, του εξαιρετικού και ποικίλου περιβάλλοντός της και του ήπιου κλίµατος, επιτρέπει να ευδοκιµούν στον τόπο µας πολλά είδη και ποικιλίες. Αυτή η ποικιλοµορφία και τα εξαιρετικής ποιότητας προϊόντα είναι στρατηγικά µας πλεονεκτήµατα.

Το µέγεθος της ποιότητας επαυξάνεται, βέβαια, και από τη µακροχρόνια εµπειρία τόσο των γεωργών όσο και των µεταποιητών στην καλλιέργεια, µεταποίηση και αξιοποίηση των προϊόντων αυτών. Η ενσωµάτωση, άρα και έµπειρη απόδειξη της ποιοτικής αξίας των προϊόντων µας στη µακροχρόνια παράδοση και πολιτισµό του τόπου µας, ανέβασε ακόµη περισσότερο αυτή την αξία.

Άλλωστε, η ποιότητα αυτή αποτυπώνεται στα διάφορα σήµατα ποιότητας, όπως ΠΟΠ (Προϊόν Ονοµασίας Προέλευσης), ΠΓΕ (Προϊόν Γεωγραφικής Ένδειξης), ΠΠ (Παραδοσιακό Προϊόν) κ.ά., που καθιέρωσε η ΕΕ. Την ποιότητα αυτή έχουµε χρέος να την τεκµηριώσουµε, να την πιστοποιήσουµε, να την ελέγχουµε, να την υποστηρίζουµε και να τη διασφαλίζουµε, γιατί δηµιουργεί προστιθέµενη αξία στις µικρές σχετικά ποσότητες των προϊόντων µας.

Εξελίξεις στις γονιδιωµατικές τεχνολογίες του DNA

Οι πρόσφατες εξελίξεις στις τεχνολογίες ανάλυσης του DNA των οργανισµών και ιδιαίτερα οι πρόσφατες δυνατότητες ανάγνωσης (αλληλούχισης) του DNA µεµονωµένων γονιδίων και τελευταία και ολόκληρων γονιδιωµάτων, του συνόλου δηλαδή της γενετικής ύλης ενός οργανισµού, δηµιούργησαν πρωτόγνωρες δυνατότητες για τον έλεγχο και την υποστήριξη της ποιότητας των προϊόντων µας και ιδιαίτερα των τροφίµων.
Επέτρεψαν, πλέον, την πλήρη αποτύπωση (µε αδιανόητη ως πρόσφατα ακρίβεια, ταχύτητα και φτηνό τρόπο) της γενετικής σύστασης όλων σχεδόν των καλλιεργούµενων ειδών, όλων των καλλιεργούµενων ποικιλιών, τόσο παλιών όσο και νέων βελτιωµένων ποικιλιών, καθώς και των άγριων συγγενικών γενοτύπων του είδους, µη εξηµερωµένων. Των πάντων δηλαδή! Αυτό επέτρεψε, για πρώτη φορά, την πλήρη αποτύπωση της πλούσιας βιοποικιλότητας σε κάθε τόπο. Άγριων ειδών, εξηµερωµένων, παλαιότερα χρησιµοποιούµενων καλλιεργούµενων ποικιλιών αλλά και σύγχρονων βελτιωµένων υψηλοπαραγωγικών ποικιλιών, όπως προανέφερα.

Διαβάστε ακόμη: Το γονιδίωμα της προγονικής άγριας ελιάς

Έχοντας σήµερα τις γενετικές πληροφορίες από τα φυτικά είδη (το ίδιο ισχύει και για τα ζώα εκτροφής των κτηνοτρόφων) µπορούµε να αναγνωρίζουµε πλέον την καλλιεργούµενη ποικιλία και τις τυχόν σκόπιµες προσµίξεις ή τυχαίες επιµολύνσεις. Κυρίως όµως µε βάση το DNA, έχουµε τη δυνατότητα να αναγνωρίζουµε και όλα τα προϊόντα µεταποίησης των συγκοµιζόµενων καρπών –ανεξαρτήτως του βαθµού τροποποίησης στη διάρκεια µεταποίησης- µέχρι το πιρούνι (Fork) του καταναλωτή. Αυτό το πνεύµα εµπεριέχεται και στο σύνθηµα της ΕΕ ότι θα ιχνηλατείται η αγροτική αλυσίδα, «from Farm to Fork»!

Λαµβάνοντας µάλιστα υπόψη ότι, παράλληλα, τέτοιες αλληλουχίσεις DNA γίνονται πλέον ένεκα του πολύ χαµηλού κόστους και στο γονιδίωµα των καταναλωτών, η διασύνδεση των δύο δίνει ακόµη µεγαλύτερη αξία στα προϊόντα µας. Οι καταναλωτές συν τω χρόνω αποζητούν πιο κατάλληλα τρόφιµα για το άτοµο ή την οµάδας τους, όπως π.χ. οι διαβητικοί, νεφροπαθείς, παχύσαρκοι, φυτοφάγοι, ενήλικες, αθλητές, εγκυµονούσες µητέρες, δυσανεκτικοί στη γλουτένη, κ.ά.

Η δυνατότητα ιχνηλασιµότητας και διασφάλισης τόσο της γνησιότητας όσο και της καθαρότητας των τελικών τροφών καθίσταται καθοριστική για τις προτιµήσεις τους. Προτιµήσεις που ουσιαστικά προσδίδουν έξτρα προστιθέµενη αξία στα παραγόµενα αγροτικά προϊόντα. Αφού καλούνται σήµερα, χάρις στην ποιότητα τους, να συµβάλουν στην προστασία της υγείας των καταναλωτών, την πρόληψη προβληµάτων υγείας και τελικά στην αναβάθµιση της ποιότητας της ζωής τους. Συµβάλλοντας κι αυτά σηµαντικά στην αλλαγή ρότας στην ιατρική: από τη διαγνωστική θεραπεία ασθενειών µε φάρµακα, στην αναβάθµιση και ενίσχυση της υγείας υγειών ανθρώπων, στην πρόληψη προβληµάτων υγείας και στην όσο το δυνατόν καθυστέρησή τους. Η σπουδαιότητα εποµένως της πιστοποίησης, της ιχνηλασιµότητας ή των ελέγχων νοθείας των τροφίµων έως τον τελικό καταναλωτή γίνεται πλέον καθοριστική. Για τις ελεγκτικές υπηρεσίες, την προστασία της υγείας και τα δικαιώµατα του καταναλωτή, την εφαρµογή της εκάστοτε νοµοθεσίας, τη βιοµηχανία, τη διακίνηση και το εµπόριο, κ.ά.

Οι βασισµένες στο DNA, µάλιστα, µεθοδολογίες, επιτρέπουν πέραν του ελέγχου παρουσίας ή απουσίας της ποικιλίας ή των ποικιλιών την ποσοτικοποίηση του βαθµού νοθείας ή πρόσµιξης. Αυτό είναι καθοριστικό. Αφού σε ορισµένες περιπτώσεις π.χ. δυσανεξία στη γλουτένη, το όριο ανοχής είναι µηδενικό. Ενώ σε άλλες τίθενται από το νόµο όρια, τα οποία δεν επιτρέπεται να ξεπερασθούν.

Η δυνατότητα ακριβούς ποσοτικοποίησης –πέραν δηλ. της παρουσίας- απουσίας και ποιων συστατικών– είναι σ’ αυτές τις περιπτώσεις καθοριστική για τους ελεγκτικούς µηχανισµούς, τις υπηρεσίες, τη διακίνηση και φυσικά τους τελικούς χρήστες.