Το πρόβλημα της λειψυδρίας και οι συνέπειές της στον πρωτογενή τομέα περιγράφονται ανάγλυφα από την περιήγηση της «ΥΧ» στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας. Από την Κρήτη μέχρι τη Θράκη και από την Πελοπόννησο μέχρι τη Μακεδονία, η αγωνία για το μέλλον της γεωργίας είναι εμφανής και προκύπτει από τα όσα κατέθεσαν στην «ΥΧ» τόσο οι αυτοδιοικητικοί, που ασχολούνται με τον πρωτογενή τομέα, όσο και οι ίδιοι οι παραγωγοί. Παράλληλα, όμως, προκύπτει και κάτι ακόμη. Οι υπάρχουσες υποδομές αποδεικνύονται ανεπαρκείς για να καλύψουν το υδάτινο έλλειμμα, το οποίο μέρα με τη μέρα διογκώνεται εξαιτίας και της κλιματικής αλλαγής.
Στεγνώνει όλη η Πελοπόννησος
Αντιμέτωποι με τα προβλήματα που δημιουργεί η λειψυδρία στα περισσότερα μέρη της Πελοποννήσου είναι οι παραγωγοί της και πιέζουν να δοθούν λύσεις ώστε να μην υπάρξουν επιπτώσεις στην παραγωγή. Στην Αρκαδία, τα προβλήματα που υπάρχουν είναι δεδομένα, αφού όπως έχει αναφερθεί σε παλαιότερο ρεπορτάζ, έργα όπως αυτό της Λίμνης Τάκα δεν έχουν ολοκληρωθεί και έτσι η άρδευση γίνεται προβληματική υπόθεση. Ήδη, τα πιο έντονα προβλήματα καταγράφονται στην περιοχή της Βόρειας Κυνουρίας.
Στη γειτονική περιφερειακή ενότητα της Αργολίδας, τα προβλήματα στην άρδευση λόγω λειψυδρίας κάνουν την εμφάνισή τους στην περιοχή της Ερμιονίδας, όπου οι ελαιοπαραγωγοί είδαν να μειώνεται η παραγωγή τους, και ο Ανάβαλος ακόμα δεν έχει φθάσει στην περιοχή. Στη Μεσσηνία, οι πλέον σκληρά δοκιμαζόμενες περιοχές σε ό,τι αφορά την άρδευσή τους είναι η περιοχή της Μάνης, της Πυλίας αλλά και της Μεσσήνης, με εξαίρεση κάποιες εκτάσεις που έχει ο ΓΟΕΒ. Γενικότερα, όμως, η Μεσσηνία, με την παρατεταμένη ξηρασία, αντιμετωπίζει προβλήματα, αφού οι υπάρχουσες γεωτρήσεις δεν είναι δυνατόν να καλύψουν τις υπάρχουσες ανάγκες.
Στην Κορινθία, η Στίμαγκα Κορινθίας, το Καλέντζι και γενικότερα οι ημιορεινές περιοχές έχουν τα μεγαλύτερα προβλήματα φέτος ενώ, όπως λένε, αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση, τότε η πεδινή Κορινθία θα μπει στον κύκλο των προβλημάτων. Τέλος, στη Λακωνία, φέτος, τα προβλήματα είναι μεγάλα, αφού σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των παραγόντων το ποσοστό των βροχοπτώσεων είναι στο 20-25% σε σχέση με τις προηγούμενες χρονιές και το χαμηλότερο της τελευταίας 25ετίας, ενώ ο Δήμαρχος Μονεμβασιάς, Ηρακλής Τριχείλης, με σχετική ανακοίνωση, κατέγραψε το πρόβλημα της λειψυδρίας, καλώντας τους παραγωγούς να περιορίσουν την άρδευση.
Στερεύουν και οι γεωτρήσεις στην Κρήτη
Σήμα κινδύνου εκπέμπουν οι δήμαρχοι της Κρήτης, που με φόντο τη λειψυδρία έχουν περιορίσει την παροχή νερού για άρδευση, διευκρινίζοντας ότι η στάθμη στις γεωτρήσεις έχει πέσει δραματικά. Την ίδια ώρα, βάσει μετρήσιμων στοιχείων του Συνδέσμου Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης, η καταστροφή από τις καιρικές συνθήκες μόνο στα ελαιόδεντρα ξεπερνά τα 75 εκατομμύρια ευρώ καθώς έχει προκαλέσει προβλήματα σε 19 εκατομμύρια ελαιόδεντρα. «Στην περιοχή μας, οι μετρήσεις της Διεύθυνσης Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης έδειξαν μείωση στις γεωτρήσεις μέχρι και 27 μέτρα», εξήγησε ο Δήμαρχος Μινώα Πεδιάδας, Ζαχαρίας Καλογεράκης, που, όπως και οι υπόλοιποι δήμαρχοι της ενδοχώρας, έχει λάβει μέτρα, περιορίζοντας την παροχή νερού. Από τα Χανιά μέχρι και τη Σητεία, οι συνθήκες είναι πρωτόγνωρες, όπως εξηγούν οι παραγωγοί που σε μεγάλο ποσοστό έχουν αποφασίσει να καθυστερήσουν την νέα καλλιεργητική περίοδο. «Τόσο εκτεταμένο πρόβλημα δεν είχαμε ποτέ. Το γνωρίζουμε ότι πρέπει να είμαστε συνετοί με τη χρήση του νερού, αλλά η γη διψάει. Αυτό πώς το διαχειρίζεσαι;», επισήμανε ο πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου του Δήμου Φαιστού, Γιώργος Ντισπυράκης, με τον πρόεδρο του Ενιαίου Αγροτικού Συλλόγου Ιεράπετρας, Μιχάλη Μαλιωτάκη, να σημειώνει ότι το πρόβλημα δεν επηρεάζει μόνο τη φετινή χρονιά, αφού οι συνέπειες θα αποτυπωθούν και στην επόμενη.
Με έργα του ’50 ποτίζει η Θεσσαλονίκη
Απαρχαιωμένο είναι το αρδευτικό δίκτυο, αλλά και τα αντλιοστάσια, στην περιοχή ευθύνης του ΓΟΕΒ πεδιάδων Θεσσαλονίκης-Λαγκαδά και χρειάζονται συντήρηση, καθώς έχουν κατασκευαστεί από το κράτος τη δεκαετία του 1950 και πολλά από αυτά χρήζουν ανακατασκευής.
Όπως τονίζει ο Διευθυντής του ΓΟΕΒ Θεσσαλονίκης-Λαγκαδά, Βασίλης Χατζηπαππάς, τα αντλιοστάσια, αρδευτικά και στραγγιστικά από το Καλοχώρι και έως τον Αξιό χρήζουν επισκευής, ενώ τα κτήρια από την υγρασία και τις φθορές του χρόνου πρέπει να επισκευαστούν. Ένα ακόμη πρόβλημα εντοπίζεται στην περιοχή της τέως λίμνης Γιαννιτσών, όπου υπάρχουν 46 αρδευτικά και στραγγιστικά αντλιοστάσια που έχουν κατασκευαστεί τη δεκαετία του 1980. Όπως σημειώνει ο κ. Χατζηπαππάς, ειδικότερα σε αυτήν την περιοχή, έχουν σημειωθεί αλλεπάλληλες κλοπές μετασχηματιστών για να πουληθεί ο χαλκός. Αν και τοποθετήθηκαν ειδικά αντικλεπτικά συστήματα, ωστόσο οι φθορές από τις κλοπές στις τηλεμετρίες αγγίζουν τις 20.000 ευρώ η καθεμιά ξεχωριστά.
Ο ετήσιος προϋπολογισμός του ΓΟΕΒ Θεσσαλονίκης-Λαγκαδά είναι περίπου 3 εκατ. ευρώ ετησίως και το κόστος συντήρησης ξεπερνά το 1 εκατ. ευρώ, φτάνει δηλαδή στο 1/3 του προϋπολογισμού. Όπως αντιλαμβάνεστε, προσθέτει ο κ. Χατζηπαππάς, όταν ένα έργο πχ της διώρυγας της Πέλλας στοίχισε 10 εκατ. ευρώ, ο ΓΟΕΒ δεν μπορεί να ανταποκριθεί στον ρόλο του αλλά ούτε και να αυξήσει τις εισφορές των αγροτών στις δύσκολες αυτές εποχές.
Μεγάλες διαρροές και υφαλμύρωση πνίγουν την Δυτική Ελλάδα
Μπορεί η περιοχή της Δυτικής Ελλάδας να διαθέτει πλούσιο υδάτινο δυναμικό, λόγω και της γεωγραφικής της θέσης, εντούτοις η έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού εξοικονόμησης υδάτινων πόρων, η μη ορθολογική διαχείριση των υδάτινων αποθεμάτων και τα πεπαλαιωμένα συστήματα άρδευσης, δημιουργούν τεράστια προβλήματα στην άρδευση των αγροτικών εκτάσεων της περιοχής.
Εδώ και χρόνια, δεν έχει υπάρξει ένα οργανωμένο σχέδιο βιώσιμης διαχείρισης, με αποτέλεσμα οι υπόγειοι υδροφορείς να εξαντλούνται καθημερινά και οι παραγωγοί να βρίσκονται αντιμέτωποι με ζητήματα όπως η λειψυδρία και η υφαλμύρωση, σε όλο και περισσότερες περιοχές.
Σύμφωνα με την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, τα αρδευτικά δίκτυα των Οργανισμών Εγγείων Βελτιώσεων (ΟΕΒ), παρουσιάζουν τεράστια προβλήματα λειτουργίας, λόγω των πεπαλαιωμένων κλειστών αγωγών (σε πολλά αμιαντοσωλήνες και χαλυβδοσωλήνες) και των προβληματικών ανοικτών διωρύγων. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η μεγάλη σπατάλη πολύτιμου αρδευτικού νερού (μεγάλες διαρροές δικτύων), το οποίο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για επέκταση της άρδευσης σε πλημμελώς σήμερα αρδευόμενες εκτάσεις. Στις μελέτες της Περιφέρειας, προτείνονται λύσεις για τη διευθέτηση των τεράστιων προβλημάτων απωλειών ύδατος και ενέργειας, όπως αντικατάσταση παλαιών αμιαντοσωλήνων και χαλυβδοσωλήνων και ανοικτών αυλάκων με κλειστό δίκτυο αγωγών, αλλά και αντικατάσταση των παλαιού τύπου κεφαλών υδροληψίας των δικτύων με νέες, σύγχρονες καρτοκινητές ηλεκτρονικές κεφαλές.
Η κατασκευή εγγειοβελτιωτικών έργων, που αφορούν την αποτελεσματική αξιοποίηση των υδάτινων πόρων με ταμιευτήρες και φράγματα, θα βοηθήσει στην επίλυση των έντονων προβλημάτων υφαλμύρωσης των παράκτιων περιοχών, λόγω υπεράντλησης του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα.
Στο τομεακό Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020, μπορούν να ενταχθούν τόσο μικρομεσαία εγγειοβελτιωτικά έργα, προϋπολογισμού μέχρι 2,2 εκατ. ευρώ (πλέον ΦΠΑ), για τα οποία η αρμοδιότητα διαχείρισης και εφαρμογής θα ανήκει στην Περιφέρεια, όσο και μεγάλα εγγειοβελτιωτικά έργα, η αρμοδιότητα υλοποίησης των οποίων θα ανήκει στο ΥΠΑΑΤ.
Κρατάει καλά η Περιφέρεια ΑΜ-Θ
Τα τελευταία χρόνια, η Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης δεν αντιμετωπίζει προβλήματα λειψυδρίας, σύμφωνα με τον αντιπεριφερειάρχη Πρωτογενούς Τομέα, Σωτήρη Παπαδόπουλο, που εξηγεί ότι έχει να εμφανιστεί πρόβλημα από το 1990. Προσθέτει ότι τόσο η λειψυδρία όσο και η περιοδική ύπαρξη νερού, παρουσιάζουν περιοδικότητα. «Με τα υπάρχοντα φράγματα, στην περιφέρεια δεν έχουμε πρόβλημα έλλειψης νερού. Στον Έβρο, μάλιστα, το πρόβλημα είναι οι πλημμύρες. Με τη δημιουργία φράγματος που ελέγχει το νερό στον Νέστο, έχουμε επαρκή ποσότητα νερού να την διαθέσουμε στις υπόλοιπες περιοχές».
Το ζήτημα που είναι στο τραπέζι είναι αυτό της υφαλμύρωσης. «Σε κάποιες περιοχές, η υπεράντληση νερού έχει προκαλέσει την είσοδο θαλασσινού νερού στα υπόγεια ύδατα, λόγω της γειτνίασης αυτών με την θάλασσα, με αποτέλεσμα να μειώνεται η δυνατότητα αρδευτικής χρήσης του».
Το φαινόμενο της υφαλμύρωσης παρατηρείται στον πρώην Δήμο Αιγείρου Ροδόπης και τον πρώην Δήμο Ορφανού Καβάλας, όπως και στη νότια περιοχή των Φερών. Ο κ. Παπαδόπουλος σημειώνει ότι ιδιαίτερα προβλήματα αντιμετωπίζουν οι αγρότες που έχουν υδροβόρες καλλιέργειες, όπως είναι οι ελιές Χαλκιδικής και το βαμβάκι. Προσθέτει ότι υπάρχουν φίλτρα που δίνουν δυνατότητα βελτίωσης του υφάλμυρου νερού, ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί για άρδευση, και σε επίπεδο Περιφέρειας έχουν εφαρμοστεί σε Ορφάνι και Τούζλα.
Με συνετή διαχείριση νερού θα ποτίσουν όλοι στον θεσσαλικό κάμπο
Διανύουμε το πιο δύσκολο και καυτό χρονικό διάστημα (15 Ιουλίου-15 Αυγούστου), αναφορικά με την άρδευση των εκτάσεων του θεσσαλικού κάμπου, καθώς από τη μία σημειώνονται υψηλές θερμοκρασίες και ελάχιστες βροχοπτώσεις και από την άλλη αυξάνονται οι ανάγκες για νερό, κυρίως στη βαμβακοκαλλιέργεια.
Για να μην διψάσει κανένα χωράφι, η Περιφέρεια Θεσσαλίας, σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς (ΤΟΕΒ), έχει καταρτίσει πρόγραμμα άρδευσης, το οποίο στηρίζεται στη συνετή διαχείριση και στα έργα υποδομής (πρόχειρα φράγματα, ταμιευτήρες κ.λπ.). Υιοθετώντας παλιότερες πρακτικές που απέδωσαν, το πρόγραμμα που ακολουθείται χωρίζεται σε τρία στάδια. Καταρχήν, αρχές Ιουλίου, οι Τοπικοί Οργανισμοί εφαρμόζουν πρόγραμμα εναλλάξ ποτίσματος, ενώ φέτος βοήθησαν και οι βροχοπτώσεις που σημειώθηκαν και απάλλαξαν τους παραγωγούς από τα έξοδα των γεωτρήσεων.
Στις 10 Ιουλίου ξεκίνησε η β΄φάση του σχεδίου, που προέβλεπε αξιοποίηση του υδάτινου δυναμικού των Ταμιευτήρων (ο νομός Λάρισας διαθέτει 12 μεγάλους), ενώ προ ημερών μπήκε σε εφαρμογή το γ΄ και τελικό στάδιο, που προβλέπει τη μεταφορά συγκεκριμένης ποσότητας νερού από τη λίμνη Πλαστήρα της Καρδίτσας στον Πηνειό ποταμό, ώστε η στάθμη του νερού να μην υποχωρήσει κάτω από τα 1,70 μέτρα και να μπορούν να λειτουργήσουν τα αντλιοστάσια, παίρνοντας νερό από τους επιφανειακούς αγωγούς και τους Ταμιευτήρες. Η εκτίμηση των υπευθύνων είναι ότι και φέτος όλα θα κυλήσουν ομαλά και δεν θα υπάρξει πρόβλημα νερού στον κάμπο.
Σώζεται και η φετινή περίοδος στην Περιφέρεια Στερεάς
Ομαλά ξεκίνησε -και κυλά- η αρδευτική περίοδος για τη Στερεά Ελλάδα. Οι αρδευτικές ανάγκες των καλλιεργειών φαίνεται να έχουν καλυφθεί και σιγά-σιγά η φετινή προσπάθεια φτάνει στο τέλος της. Στη Βοιωτία, η οποία αποτελεί και την κρίσιμη περιοχή για τη διαχείριση του νερού της Κωπαΐδας, η κατάσταση έχει ως έξης:
Στο βαμβάκι, το οποίο αντιπροσωπεύει και το μεγαλύτερο ποσοστό των καλλιεργούμενων εκτάσεων, το πότισμα σταματά μετά τις 15 Αυγούστου. Η εξοικονόμηση του νερού θα είναι αρκετά σημαντική, καθώς πρέπει να υπολογιστεί η μείωση των καλλιεργούμενων εκτάσεων βαμβακιού κατά 25% και η αντικατάστασή τους με σιτηρά. Για τα καλαμπόκια, τα όποια αποτελούν και αυτά μια αρκετά υδροβόρα καλλιέργεια, οι παραγωγοί βρίσκονται πλέον στο στάδιο της ενσήρωσης και, κατά συνέπεια, δεν θα έχουν επιπλέον αρδευτικές ανάγκες.
Στην περιοχή της Φθιώτιδας, δεν έχει παρουσιαστεί κανένα πρόβλημα στο πότισμα και η άρδευση διεξάγεται με κανονικούς ρυθμούς. Η στάθμη του Σπερχειού δεν δείχνει να ανησυχεί τους αγρότες. Η ίδια κατάσταση φαίνεται να επικρατεί και στον Δομοκό.
Τέλος, στην Εύβοια, η διαχείριση του νερού φαίνεται να γίνεται μέχρι στιγμής με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο. Το συνολικό αποτέλεσμα, βέβαια, θα φανεί προς τα τέλη Αυγούστου. Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος εμφάνισης αυξημένων ποσοστών αλατότητας στον υδροφόρο ορίζοντα, εξαιτίας των μεγάλων αρδευτικών απαιτήσεων των νέων καλλιεργειών και των εξαιρετικά χαμηλών φετινών ποσοστών βροχόπτωσης.
Ρεπορτάζ: Γιώργος Αργυρίου, Κάλια Πετσαλάκη, Αφροδίτη Χρυσοχόου, Νικολέτα Τζώρτζη, Μαρία Αμπατζή, Γ. Ρούστας, Γιάννης Σάρρος
Διαβάστε ακόμη: Οι Ανάγκες νερού για την παραγωγή ενός κιλού τελικού προϊόντος
