Υπό αμφισβήτηση το «πρασίνισμα» των άμεσων ενισχύσεων

Αναποτελεσματική η ευρωπαϊκή πολιτική, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο

Σέρρες: Οστά και ρούχα βρέθηκαν κοντά στο τρακτέρ αγνοούμενου αγρότη

Την επί της ουσίας αναθεώρηση του περιβαλλοντικού προσανατολισµού στη νέα ΚΑΠ και την επιβολή ενιαίων κανόνων στους Ευρωπαίους αγρότες προτείνει το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, καθώς «µε τον τρόπο που εφαρµόζεται επί του παρόντος η εν λόγω πολιτική δεν είναι πιθανό να αποφέρει περιβαλλοντικά και κλιµατικά οφέλη».

Στην πρόσφατη ειδική έκθεσή του, µε τίτλο «Οικολογικός προσανατολισµός: ένα πολύπλοκο καθεστώς εισοδηµατικής στήριξης, χωρίς αποτελέσµατα για το περιβάλλον µέχρι τώρα», το ΕΕΣ εκτιµά ότι ο οικολογικός προσανατολισµός οδήγησε σε µεταβολές της γεωργικής πρακτικής σε ποσοστό µόλις 5% επί του συνόλου της γεωργικής γης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για τον λόγο αυτό, διατυπώνει σειρά συστάσεων για τον σχεδιασµό αποτελεσµατικότερων περιβαλλοντικών µέσων για την κοινή γεωργική πολιτική µετά το 2020.

Οι ελεγκτές στην έκθεσή τους είναι ξεκάθαροι: «Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν ανέπτυξε ολοκληρωµένη λογική παρέµβασης για την πράσινη ενίσχυση, ούτε έθεσε σαφείς και φιλόδοξους στόχους για το περιβάλλον». Επιπλέον, όπως εξηγούν, ο προϋπολογισµός του δεν συνδέεται άµεσα µε την επίτευξη των περιβαλλοντικών και κλιµατικών στόχων της πολιτικής αυτής.

Ενισχύσεις σε ασυνεπείς

Πιο αναλυτικά, και όπως καταγράφεται στην έκθεση, ο οικολογικός προσανατολισµός είναι απίθανο να αποφέρει σηµαντικά οφέλη για το περιβάλλον και το κλίµα, κυρίως λόγω της συχνής εµφάνισης του φαινοµένου µη αποδοτικής δαπάνης στο πλαίσιο της συγκεκριµένης πολιτικής.

Ο κύριος λόγος εµφάνισης αυτού του φαινοµένου είναι ότι οι απαιτήσεις του οικολογικού προσανατολισµού είναι κατά κανόνα ήπιου χαρακτήρα και αντανακλούν σε µεγάλο βαθµό τη συνήθη γεωργική πρακτική. Επιπλέον, λόγω εκτεταµένων εξαιρέσεων, οι περισσότεροι γεωργοί, σε ποσοστό 65%, µπορούν να επωφελούνται από την πράσινη ενίσχυση χωρίς στην πραγµατικότητα να υπόκεινται στις υποχρεώσεις του οικολογικού προσανατολισµού.

Αποτέλεσµα; «Ο οικολογικός προσανατολισµός να επιφέρει θετικές αλλαγές στις γεωργικές πρακτικές σε πολύ µικρό µόνο ποσοστό της γεωργικής γης της ΕΕ». Όπως εξηγούν οι ελεγκτές, οι γεωργοί δηµιούργησαν νέες Περιοχές Οικολογικής Εστίασης (ΠΟΕ) και αύξησαν τη διαφοροποίηση των καλλιεργειών µόνο σε ποσοστό 3,5% της αρόσιµης γης, δηλαδή στο 2% περίπου του συνόλου της γεωργικής γης της ΕΕ. Επίσης, σχετικά µε τις µόνιµες χορτολιβαδικές εκτάσεις, οι αλλαγές στις γεωργικές πρακτικές ήταν µόνο στο 1,5%.

Ο έλεγχος που πραγµατοποίησε το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο κάλυψε τον σχεδιασµό του οικολογικού προσανατολισµού, τα δύο πρώτα έτη υλοποίησής του (έτη υποβολής αιτήσεων 2015 και 2016), και τη συνοχή του συγκεκριµένου καθεστώτος µε τα άλλα περιβαλλοντικά µέσα της ΚΑΠ. Μεταξύ άλλων, προχώρησε και σε συνεντεύξεις (µέσω ερωτηµατολογίων, επισκέψεων ή τηλεοπτικών συνεδριάσεων) µε τις αρχές πέντε κρατών-µελών, της Ελλάδας, της Ισπανίας (Καστίλη και Λεόν), της Γαλλίας (Ακουιτανία και Νορ Πα Ντε Καλέ), των Κάτω Χωρών και της Πολωνίας.

Καθεστώς εισοδηµατικής στήριξης

Όπως επισηµαίνεται στην έκθεση, η αρχική πρόταση της Επιτροπής όσον αφορά τον οικολογικό προσανατολισµό ήταν περισσότερο φιλόδοξη ως προς την περιβαλλοντική πτυχή του. Αν και µεταγενέστερα αποδυναµώθηκε το περιβαλλοντικό περιεχόµενο της πολιτικής, δεν µεταβλήθηκε το ύψος της προτεινόµενης χρηµατοδότησης. Κατά µέσο όρο, λένε οι ελεγκτές, οι επιδοτήσεις υπερβαίνουν σηµαντικά τις δαπάνες που πραγµατοποιούν οι γεωργοί (συµπεριλαµβανοµένης της απώλειας του εισοδήµατος) για την εκπλήρωση των απαιτήσεων του οικολογικού προσανατολισµού. Και αυτό επειδή ο προϋπολογισµός καθορίστηκε χωρίς να γίνει οποιαδήποτε σύνδεση µε το επίπεδο της περιβαλλοντικής φιλοδοξίας που ήθελε να επιτύχει η πολιτική αυτή. «Επί της ουσίας, ο οικολογικός προσανατολισµός παραµένει ένα καθεστώς εισοδηµατικής στήριξης», σηµειώνουν χαρακτηριστικά.

Αλληλοεπικαλύψεις στην Ελλάδα

Οι ελεγκτές τονίζουν, ακόµη, ότι το µέτρο αυτό επιβαρύνει την ΚΑΠ µε µεγάλη πολυπλοκότητα, καθώς αλληλοεπικαλύπτεται µε τα άλλα µέσα της ΚΑΠ (πολλαπλή συµµόρφωση και περιβαλλοντικά µέσα του δεύτερου Πυλώνα), δηµιουργώντας έτσι τον κίνδυνο εµφάνισης του φαινοµένου της µη αποδοτικής δαπάνης, αλλά και της διπλής χρηµατοδότησης.

Στην Ελλάδα, για παράδειγµα, στις περιοχές οικολογικής εστίασης (ΠΟΕ) διαπιστώθηκαν αλληλοεπικαλύψεις που αφορούν πρακτικές που απαιτούνται βάσει των προτύπων Καλής Γεωργικής και Περιβαλλοντικής Κατάστασης (ΚΓΠΚ), κυρίως σε δενδρώδεις καλλιέργειες και ζώνες ανάσχεσης. Πάντως, σύµφωνα µε το ΕΕΣ, ορισµένες αποφάσεις και δράσεις της Επιτροπής και των κρατών-µελών µετριάζουν τους κινδύνους αυτούς. Με λίγα λόγια, εξηγούν οι ελεγκτές, ο οικολογικός προσανατολισµός λειτουργεί σχεδόν το ίδιο µε την πολλαπλή συµµόρφωση.

Η πράσινη ενίσχυση παρουσιάζεται ως µλια µορφή αµοιβής για τα δηµόσια αγαθά που παρέχουν οι γεωργοί, σε σχέση µε το περιβάλλον και το κλίµα. «Το καθεστώς µπορεί επίσης να εκληφθεί και ως ένας µηχανισµός ποινικοποίησης της µη συµµόρφωσης, µε σύνολο βασικών περιβαλλοντικών και κλιµατικών όρων (παρόµοιων µε τα πρότυπα ΚΓΠΚ) που συνδέονται µε καθεστώς εισοδηµατικής στήριξης», σηµειώνουν. Η µόνη σηµαντική διαφορά µε την πολλαπλή συµµόρφωση είναι ότι, στο πλαίσιο του οικολογικού προσανατολισµού, οι κυρώσεις για σηµαντικές παραβιάσεις είναι, κατά κανόνα, υψηλότερες.