Οι στρατηγικές και τα σχέδια της ΕΕ
Πρόσφατα, και πιο συγκεκριμένα στις 20/05/2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε και δημοσίευσε δυο νέες αλληλοσυνδεόμενες στρατηγικές. Η πρώτη για ένα δίκαιο, υγιές και φιλικό προς το περιβάλλον σύστημα τροφίμων («Από το αγρόκτημα στο πιάτο») και η έτερη για τη βιοποικιλότητα, με στόχο την αποκατάσταση του πλούτου του φυσικού κόσμου.
Οι δύο στρατηγικές είναι σχεδιασμένες έτσι ώστε να ενισχύουν η μία την άλλη και έχουν ως στόχο να φέρουν σε επαφή τους αγρότες, τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές προκειμένου να συνεργαστούν για ένα βιώσιμο και ανταγωνιστικό μέλλον.
Σε συνέχεια της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, οι νέες αυτές στρατηγικές γίνονται πιο αναλυτικές και περιγράφουν συγκεκριμένες πρακτικές, προτείνοντας δράσεις και δεσμεύσεις κατά της απώλειας της βιοποικιλότητας στην Ευρώπη, καθώς και για την αναδιοργάνωση των αγροδιατροφικών συστημάτων σε παγκόσμια πρότυπα για την ανταγωνιστική βιωσιμότητα, την προστασία της υγείας και του πλανήτη, με γνώμονα την ανάπτυξη των μέσων βιοπορισμού όλων των εμπλεκόμενων μερών στην αξιακή αλυσίδα του αγροδιατροφικού τομέα. Απώτερος στόχος είναι τα ευρωπαϊκά τρόφιμα να καταστούν το παγκόσμιο πρότυπο βιωσιμότητας έχοντας υπόψη τις σχετικές προκλήσεις των υφιστάμενων αγροδιατροφικών συστημάτων που απορρέουν από τις ανάγκες επισιτισμού ενός ταχέως αυξανόμενου παγκόσμιου πληθυσμού.
Oι μέθοδοι παραγωγής που ασκούνται σήμερα ρυπαίνουν τον αέρα, το νερό και το έδαφος, ευθύνονται εν μέρει για την απώλεια της βιοποικιλότητας και την κλιματική αλλαγή και καταναλώνουν σημαντικές ποσότητες φυσικών πόρων.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι επί του παρόντος ασκούμενες μέθοδοι παραγωγής ρυπαίνουν τον αέρα, τα ύδατα και το έδαφος, ευθύνονται εν μέρει για την απώλεια της βιοποικιλότητας και την κλιματική αλλαγή και καταναλώνουν σημαντικές ποσότητες φυσικών πόρων. Παράλληλα, αναφέρεται ότι η διατροφή χαμηλής ποιότητας προκαλεί παχυσαρκία και ασθένειες. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εν λόγω στρατηγικές δείχνουν το αυξημένο επίπεδο φιλοδοξίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη μείωση της χρήσης και των κινδύνων των χημικών φυτοφαρμάκων, της χρήσης λιπασμάτων και αντιβιοτικών και γενικά των εισροών.
Αναμένεται δε ότι τα εν λόγω μέτρα που απαιτούνται για την επίτευξη αυτών των μειώσεων, αλλά και μέτρα/σχήματα επιβράβευσης των αγροτών που βελτιώνουν αποδεδειγμένα τις πρακτικές τους όσον αφορά το περιβάλλον, τη διαχείριση και την αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα, τη διαχείριση των θρεπτικών συστατικών για τη βελτίωση της ποιότητας των υδάτων κ.λπ. προωθούνται, ή θα προωθηθούν σύμφωνα με τις αρχές για τη βελτίωση της νομοθεσίας.
Ο ελληνικός αγροδιατροφικός τομέας αναμένεται να έχει βασικό ρόλο στην επίτευξη των παραπάνω στόχων της ΕΕ, οι οποίοι επαναπροσδιορίζουν το περιβάλλον μέσα στο οποίο λειτουργούσαν παραδοσιακά οι έλληνες παραγωγοί, οι γεωργικοί σύμβουλοι, οι ερευνητές και οι λοιποί φορείς της αγροδιατροφής και αναπόφευκτα θα οδηγήσουν στη χρήση βιώσιμων πρακτικών και εργαλείων, όπως η ευφυής γεωργία και η ευφυής συμβουλευτική.
Οι τεχνολογικές εξελίξεις και οι τάσεις στον κόσμο
Η Ευρώπη εισέρχεται στην εποχή της ευφυούς γεωργίας με τον γεωργικό τομέα να έχει μεταβεί για τα καλά στην ψηφιακή εποχή, προσπαθώντας να προσαρμοστεί στις παγκόσμιες διατροφικές ανάγκες, αλλά και στην αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης. Αναλυτές από όλο τον κόσμο αναφέρουν πως απαιτείται «γεωργική επανάσταση», με την ευφυή γεωργία να εμφανίζεται σαν μία πρωτοποριακή λύση βασισμένη στην καινοτομία.
Σκοπός της ευφυούς γεωργίας είναι να βελτιστοποιήσει τη διαχείριση των εισροών, σύμφωνα πάντα με τις πραγματικές ανάγκες της καλλιέργειας, μειώνοντας τη χρήση λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων και νερού. Τα δεδομένα που συλλέγει βασίζονται στις τεχνολογίες που χρησιμοποιεί από Δορυφορικά Συστήματα Εντοπισμού Θέσης όπως το GPS, η Τηλεπισκόπηση και το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (ΙΟΤ).
H χρήση της τεχνολογίας δίνει τη δυνατότητα στον παραγωγό να διαχειρίζεται την καλλιέργειά του με βιώσιμο τρόπο, παρέχοντας λεπτομερείς πληροφορίες για την καλλιέργεια σε καθημερινή βάση. Τα αποτελέσματα εντυπωσιάζουν, αφού αποδεικνύεται στην πράξη η παραγωγή ποιοτικότερων προϊόντων, αυξάνοντας ταυτόχρονα την παραγόμενη ποσότητα.
Ολόκληρη η παγκόσμια τροφική αλυσίδα, συμπεριλαμβανομένων των εισροών, της παραγωγής, της επεξεργασίας, της διανομής και της προετοιμασίας των τροφίμων, εκτιμήθηκε ότι ευθύνεται για το 21% έως το 37% όλων των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου
Οι αισθητήρες που χρησιμοποιούνται για την άντληση δεδομένων, επιτρέπουν στον παραγωγό να εστιάζει σε συγκεκριμένες περιοχές του πεδίου και να κάνει παρεμβάσεις (ψεκασμούς, λίπανση, άρδευση), εστιάζοντας σε συγκεκριμένα σημεία του χωραφιού, μειώνοντας κατακόρυφα τις περιττές εισροές. Η νέα αυτή πρακτική με τη χρήση της τεχνολογίας έρχεται για να αντικαταστήσει τις παραδοσιακές πρακτικές άρδευσης, λίπανσης και φυτοπροστασίας εφαρμόζοντας ομοιόμορφα σε ολόκληρο το χωράφι, αγνοώντας οποιαδήποτε μεταβλητότητα.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι ΗΠΑ είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη διείσδυση στην ευφυή γεωργία με την υιοθέτηση τεχνολογιών για τον αγροτικό τομέα να είναι σχεδόν καθολική. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση και στην Ευρώπη με αρκετές χώρες να εφαρμόζουν ανάλογες πρακτικές. Ενδεικτικά, αναφέρουμε ότι το 2016 στη Γαλλία 150.000 εκτάρια καλλιεργήσιμης γης παράγουν γεωργικά προϊόντα με την υποστήριξη συστημάτων ευφυούς γεωργίας.
Να επιβεβαιώσει όλα τα παραπάνω έρχεται το Κοινό Κέντρο Ερευνών (Joint Research Center) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που, σε συνέχεια σχετικής πολυετούς έρευνας, κατέληξε ότι η ευφυής γεωργία μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην αύξηση της ζήτησης τροφίμων, διασφαλίζοντας παράλληλα την αειφόρο χρήση των φυσικών πόρων και του περιβάλλοντος. Η χρήση των τεχνολογιών θα μπορούσε να αποτελέσει μέρος της λύσης για το κλίμα και τη βιοποικιλότητα. Το 2019 η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) εκτίμησε ότι η γεωργία αντιπροσώπευε το 13% των εκπομπών CO2, το 44% των εκπομπών μεθανίου και το 82% των εκπομπών αζώτου από το 2007 έως το 2016.
Ολόκληρη η παγκόσμια τροφική αλυσίδα, συμπεριλαμβανομένων των εισροών, της παραγωγής, της επεξεργασίας, της διανομής και της προετοιμασίας των τροφίμων, εκτιμήθηκε ότι ευθύνεται για το 21% έως το 37% όλων των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Δεδομένων των παραπάνω, η ευφυής γεωργία φαίνεται να είναι η βέλτιστη λύση για τη μείωση των επιβλαβών για το περιβάλλον εκπομπών, προερχομένων από τη γεωργική δραστηριότητα.
Σε γενικές γραμμές, οι λύσεις που χρησιμοποιούνται στο εξωτερικό είναι λύσεις σχετικά υψηλού κόστους, οι οποίες είναι προσιτές σε μεγαλοκαλλιεργητές του εξωτερικού και καλύπτουν τις ανάγκες γεωργικών συστημάτων με σημαντικά διαφορετικά χαρακτηριστικά, όπως μεγάλες και ενιαίες καλλιεργήσιμες εκτάσεις, μονοκαλλιέργειες, ελάχιστες διαφοροποιήσεις στο γεωγραφικό ανάγλυφο και το μικροκλίμα ακόμη και σε μεγάλες περιοχές, αλλά και υψηλότερο εισόδημα των παραγωγών.
Αυτά τα χαρακτηριστικά, που απέχουν σημαντικά από τα χαρακτηριστικά του αγροτικού τομέα στην Ελλάδα, διευκολύνουν την υιοθέτηση τέτοιων τεχνολογικών λύσεων, στο εξωτερικό και αναδεικνύουν τα πλεονεκτήματά τους. Για παράδειγμα, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, το μέσο μέγεθος της αγροτικής εκμετάλλευσης στην Ελλάδα είναι υποπολλαπλάσιο σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρώπης (τριπλάσιο στην Ισπανία, οχταπλάσιο στην Γερμανία και τη Γαλλία και εικοσαπλάσιο και πάνω στη Δανία και στην Τσεχία) με αποτέλεσμα να διαφοροποιούνται σημαντικά τα αντίστοιχα οικονομικά μεγέθη.
Ως εκ τούτου, φαίνεται ότι απαιτείται ειδική προσέγγιση για την υλοποίηση λύσεων ευφυούς γεωργίας σύμφωνα με τα ελληνικά δεδομένα. Παράδειγμα αποτελεί η λύση ευφυούς γεωργίας gaiasense της NEUROPUBLIC, η οποία έχει εξελιχθεί με τέτοιον τρόπο έτσι ώστε να καθίσταται λειτουργική και βιώσιμη μέσα στο ελληνικό περιβάλλον και τις ιδιαιτερότητές του.
gaiasense
H ευφυής γεωργία στην Ελλάδα
Ο ελληνικός αγροτικός τομέας παρουσιάζει αρκετές ιδιαιτερότητες σε σχέση με τους αγροτικούς τομείς άλλων χωρών. Χαρακτηριστικά όπως ο μικρός και κατακερματισμένος κλήρος, το έντονο γεωμορφολογικό ανάγλυφο, ο μεγάλος αριθμός διαφορετικών καλλιεργειών σε σχετικά μικρές περιοχές κ.λπ. δυσχεραίνουν το έργο του Έλληνα παραγωγού και μειώνουν την κερδοφορία του.
Παράλληλα, δεν επιτρέπουν την αξιοποίηση εργαλείων γεωργίας ακριβείας, τα οποία θα μπορούσαν να συμβάλουν στη βελτίωση της παραγωγής και στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας. Με αυτά τα δεδομένα, πώς μπορεί ο Έλληνας παραγωγός να συναγωνιστεί τους Ευρωπαίους συναδέλφους του;
Τη λύση έρχεται να δώσει η ευφυής γεωργία, η οποία επιτρέπει στους παραγωγούς να ωφεληθούν από τις νέες τεχνολογίες χωρίς να χρειάζεται να επενδύσουν σε ακριβό τεχνολογικό εξοπλισμό. Πρόκειται για ένα σύστημα διαχείρισης της αγροτικής παραγωγής που βασίζεται σε δεδομένα, στην επιστημονική γνώση των ερευνητών και στην πρακτική εμπειρία των γεωργικών συμβούλων για την παροχή συμβουλών που έχουν ως σκοπό τη βελτιστοποίηση της παραγωγής.
Η ευφυής γεωργία συμβάλλει στην οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική αειφορία της γεωργίας, καθώς συμβάλλει στην αύξηση της κερδοφορίας του παραγωγού, τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της παραγωγής, αλλά και την ενίσχυση της απασχόλησης στη γεωργία. Αυτά έρχονται σε συμφωνία με τις σχετικές στρατηγικές της ΕΕ που ανακοινώθηκαν πρόσφατα στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, όπως η στρατηγική «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο» και στρατηγική για τη «Βιοποικιλότητα».
Η ευφυής γεωργία στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα η ευφυής γεωργία βρίσκει εφαρμογή στο σύστημα gaiasense της NEUROPUBLIC ΑΕ, μια καινοτόμο σε επίπεδο ΕΕ υλοποίηση, η οποία παρέχει ευφυείς συμβουλές στους παραγωγούς για την άρδευση, τη λίπανση, τη φυτοπροστασία, ακόμη και ειδοποιήσεις για ακραία καιρικά φαινόμενα στην περιοχή τους. Όλα αυτά με σκοπό την καλύτερη δυνατή διαχείριση της παραγωγής τους, την αύξηση της κερδοφορίας τους, τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς τους και τη μείωση των επιπτώσεων της παραγωγής στο περιβάλλον.
Πρόκειται για μια ολιστική προσέγγιση, η οποία σχεδιάστηκε και εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα χρόνια πριν από τις πρόσφατες ανακοινώσεις της ΕΕ για την αειφορία στον αγροδιατροφικό τομέα. Αυτό που διαφοροποιεί το gaiasense από άλλες λύσεις ευφυούς γεωργίας είναι ότι έχει σχεδιαστεί εξ ολοκλήρου στην Ελλάδα με βάση τις ανάγκες των Ελλήνων παραγωγών και δεν αποτελεί απλώς μια «εισαγόμενη» λύση που έχει αναπτυχθεί για να καλύψει διαφορετικές ανάγκες σε σημαντικά διαφορετικές συνθήκες.
Χάρη στον σχεδιασμό του, το gaiasense μπορεί να εφαρμοστεί σε διαφορετικές καλλιέργειες και να προσαρμοστεί σε σημαντικά διαφορετικές εδαφοκλιματικές συνθήκες. Αυτήν τη στιγμή υποστηρίζει 30 διαφορετικές καλλιέργειες, μεταξύ των οποίων το αμπέλι, την ελιά, το βαμβάκι, τον καπνό, το ροδάκινο, την πατάτα κ.ο.κ. στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Μέσω του gaiasense, εκατοντάδες παραγωγοί μπορούν να επωφεληθούν από την ευφυή γεωργία χωρίς να χρειαστεί να επενδύσουν σε ακριβό τεχνολογικό εξοπλισμό ή να εκπαιδευτούν στη χρήση πολύπλοκων εφαρμογών. Αρκεί ένα κινητό τηλέφωνο και, σε συνεργασία με τον γεωργικό του σύμβουλο, ο παραγωγός μπορεί να γνωρίζει ανά πάσα στιγμή τις ανάγκες της καλλιέργειάς του σε θρεπτικά στοιχεία, αρδευτικό νερό και μέτρα για την αντιμετώπιση εχθρών και ασθενειών.
Τα οφέλη της εφαρμογής του gaiasenseΜε το gaiasense ο παραγωγός εξασφαλίζει καλύτερη διαχείριση των εισροών του και εξοικονομεί χρήματα, ενώ μπορεί να οργανώσει καλύτερα τις καλλιεργητικές του εργασίες και να μειώσει τον χρόνο που χρειάζεται για αυτές. Η παραγωγή του βελτιώνεται, καθώς τα φυτά έχουν στη διάθεσή τους το νερό και τα θρεπτικά στοιχεία που χρειάζονται και οι δαπανηροί ψεκασμοί μειώνονται στους απολύτως απαραίτητους. Έτσι, το κόστος παραγωγής μειώνεται σημαντικά, όπως και η κατανάλωση φυσικών πόρων με σημαντικά οφέλη για το περιβάλλον. Η ψηφιακή καταγραφή όλων των σταδίων παραγωγής μέσω των απλών στη χρήση εφαρμογών του gaiasense τροφοδοτεί τα συστήματα ιχνηλασιμότητας και αποτελεί το “ψηφιακό διαβατήριο” των προϊόντων για τις αγορές του εξωτερικού, βελτιώνοντας την ανταγωνιστικότητά τους. Για τον γεωργικό σύμβουλο, το gaiasense αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο που του επιτρέπει να κάνει καλύτερα και πιο αποδοτικά τη δουλειά του, αναδεικνύοντας τον ρόλο του στη διαδικασία: Ο γεωργικός σύμβουλος είναι αυτός που θα λάβει τη συμβουλή ευφυούς γεωργίας, θα την αξιολογήσει, θα την προσαρμόσει και θα καθοδηγήσει τον παραγωγό στην εφαρμογή της στο χωράφι. Με αυτόν τον τρόπο, το gaiasense συμβάλλει στην οικονομική, στην περιβαλλοντική και στην κοινωνική αειφορία της γεωργίας, σύμφωνα με τις στρατηγικές της ΕΕ και με γνώμονα τις ιδιαιτερότητες του ελληνικού αγροτικού τομέα. |
Μαρτυρίες για το gaiasense
Μάρκος Λέγγας
Παραγωγός σταφυλιού & πρόεδρος Α.Σ. Πήγασος Αγροδιατροφή / 7 Grapes
Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στην παραγωγή σταφυλιού στην περιοχή του Κιάτου Κορινθίας είναι η άρδευση, καθώς το αρδευτικό νερό είναι περιορισμένο και ακριβό. Από την άλλη πλευρά, η άρδευση είναι εξαιρετικά σημαντική για την καλλιέργειά μας, γιατί καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα, αλλά και την ποσότητα της παραγωγής.
Με το gaiasense γνωρίζουμε ανά πάσα στιγμή αν χρειάζεται νερό ο αμπελώνας μας και πόσο, οπότε χρησιμοποιούμε ακριβώς όσο χρειάζεται σε κάθε πότισμα, αποφεύγοντας τη σπατάλη νερού και μειώνοντας τα έξοδά μας. Επίσης, είδαμε σημαντική διαφορά στο κόστος παραγωγής χάρη στη μείωση των ψεκασμών για εχθρούς και ασθένειες της καλλιέργειας που επιτυγχάνουμε με το gaiasense. Πλέον ψεκάζουμε όταν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος και αποφεύγουμε τους ψεκασμούς που δεν χρειάζονται. Έτσι, μειώνουμε σημαντικά και την υπολειμματικότητα των φυτοπροστατευτικών στο σταφύλι μας, κάτι που αποτελεί προϋπόθεση για την πρόσβαση στις αγορές της ΕΕ όπου βρίσκονται και οι μεγαλύτεροι πελάτες μας.
Γιάννης Τσίρκας
Ελαιοπαραγωγός, Καινούργιο Αγρινίου Αιτωλοακαρνανίας
Δύο είναι τα σημαντικά προβλήματα της ελαιοκαλλιέργειας στην περιοχή μας: η φυτοπροστασία και η άρδευση. Ως προς τη φυτοπροστασία, χρειαζόμαστε υποστήριξη για τον δάκο και το γλοιοσπόριο που ζημιώνουν κατά πολύ τους ελαιώνες μας. Η δακοκτονία γίνεται σε λάθος χρονική στιγμή, με αποτέλεσμα να ζημιώνεται ο καθένας από μας χάνοντας σε ποιότητα και εισόδημα. Για την αντιμετώπιση του γλοιοσπορίου, υπάρχει ελλιπής γνώση από εμάς τους παραγωγούς.
Αυτό που περιμένω από την ευφυή γεωργία είναι να με βοηθήσει στην άρδευση ώστε να έχω λιγότερα ποτίσματα, χαμηλότερα κόστη για εμένα και προς τον ΤΟΕΒ. Αυτό σημαίνει ότι η μείωση της υπεράρδευσης θα ωφελήσει και τον υδροφόρο ορίζοντα.
Επίσης, έχοντας έγκαιρη και ακριβή ενημέρωση για την πρόγνωση των καιρικών φαινομένων στην περιοχή, προσδοκώ να κερδίσω αποφεύγοντας τις άσκοπες επεμβάσεις για ποτίσματα, ενώ η προειδοποίηση που λαμβάνω για εχθρούς και ασθένειες θα με βοηθήσει να μειώσω τους ψεκασμούς, αφού θα επεμβαίνω μόνο όταν χρειάζεται και στον κατάλληλο χρόνο. Τέλος, εφαρμόζοντας τις συμβουλές θρέψης, θα μπορέσω να μειώσω το κόστος της λίπανσης.
