Το έδαφος είναι ένας από τους σημαντικότερους πόρους για τη γεωργία παγκοσμίως και η διατήρησή της ποιότητάς του είναι κρίσιμη για τη συνέχιση της αγροτικής παραγωγής και την επισιτιστική ασφάλεια.
Η σημασία που χρειάζεται να δοθεί σε αυτό, καθώς και οι διάφορες προεκτάσεις που μπορούν να δώσουν λύσεις για τη βελτίωση της ποιότητας και της γονιμότητάς του, παρουσιάστηκαν στο 16ο Πανελλήνιο Εδαφολογικό Συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών από τις 4 έως τις 6 Δεκεμβρίου.
Με ενότητες όπως η υγεία, η βιολογία, η γονιμότητα, η φυσική και η χαρτογράφηση των εδαφών, το συνέδριο περιλάμβανε πλήθος ερευνητικών εργασιών με απτά αποτελέσματα, τα οποία μπορούν να μετατραπούν σε συστάσεις και πολιτικές για τη διαχείριση του εδάφους.
Την έναρξη των εργασιών κήρυξε ο πρόεδρος του Συνεδρίου και καθηγητής εδαφολογίας Γιάννης Μάσσας, καλώντας στο βήμα τον Γενικό Γραμματέα Αγροτικής Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Κωνσταντίνο Μπαγινέτα, ο οποίος τόνισε ότι «τα αποτελέσματα της έρευνας είναι χειροπιαστά στον αγροτικό τομέα και τους αγρότες και πολλές από τις εργασίες που θα παρουσιαστούν θα φανούν ιδιαίτερα χρήσιμες στο ΥΠΑΑΤ».
Με τη σειρά του, ο πρύτανης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Σπυρίδων Κίντζιος, ανέφερε ότι «το έδαφος είναι ένας ζωντανός οργανισμός και είναι επιτακτική όσο ποτέ η ανάγκη να σκύψουμε πάνω από τα προβλήματα που μπορεί να προκαλέσει η κλιματική αλλαγή, με το συνέδριο μετά και τις επιπτώσεις του Daniel να αποκτά άλλη βαρύτητα».
Στη σημασία του εδάφους αναφέρθηκε και ο Γεώργιος Δημόπουλος, πρόεδρος του Περιφερειακού Συμβουλίου Αττικής, τονίζοντας ότι «υπάρχουν πολλές προοπτικές ανάπτυξης στον τομέα του εδάφους και των τροφίμων μέσα από τα βιολογικά και λειτουργικά τρόφιμα και η Περιφέρεια Αττικής στηρίζει τις επιχειρήσεις που έχουν την έδρα τους στην Αττική, χρηματοδοτώντας τη συμμετοχή τους σε εκθέσεις για την προώθηση των εδώδιμων προϊόντων».
Κοινό Κέντρο Ερευνών: Γιατί πρέπει να αναλάβουμε δράση για το έδαφος
Στην υποβάθμιση του εδάφους και τις προτάσεις για τη βελτίωσή του αναφέρθηκε ο προσκεκλημένος ομιλητής Δρ Παναγιώτης Πανάγος, από το Κοινό Κέντρο Ερευνών (JRC) της Κομισιόν. Ο ίδιος παρουσίασε ανησυχητικά στοιχεία για την κατάσταση του εδάφους στην ΕΕ, σύμφωνα με τα οποία:
✱ Το 60-70% του εδάφους δεν είναι υγιές.
✱ Το 13% των εδαφών της ΕΕ υποφέρουν από υψηλή διάβρωση, με ετήσιες απώλειες 1,25 δισ. ευρώ στην απόδοση των καλλιεργειών.
✱ 7,4 εκατ. τόνοι διοξειδίου του άνθρακα χάνονται ετησίως στα εδάφη.
✱ 200-800 χιλιάδες θάνατοι καταγράφονται σε ετήσια βάση λόγω ρύπανσης των εδαφών.
Ο Δρ Πανάγος εξήγησε ότι υπάρχει πρόταση νόμου για την παρακολούθηση του εδάφους, με βασικά χαρακτηριστικά την επίτευξη υγιών εδαφών έως το 2050 και την πιστοποίηση της υγείας του εδάφους. Συγκεκριμένα, τόνισε ότι στους πρωταρχικούς στόχους είναι να δημιουργηθεί ένα συνεκτικό πλαίσιο παρακολούθησης για όλα τα εδάφη (συμπεριλαμβανομένων των ρυπαινόμενων περιοχών), που θα παρέχει δεδομένα για την υγεία του εδάφους σε όλα τα κράτη-μέλη. Επίσης, στις προτεραιότητες συμπεριλαμβάνεται η συνεχής βελτίωση της υγείας των εδαφών, ώστε αυτά να μπορούν να παρέχουν πολλαπλές υπηρεσίες, σε επαρκή κλίμακα για την κάλυψη περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών αναγκών.
Κατόπιν, ο ίδιος αναφέρθηκε στο Παρατηρητήριο Εδαφών της ΕΕ (EUSO), τους στόχους του οποίου ανέλυσε ο δεύτερος προσκεκλημένος ομιλητής, Δρ Λεωνίδας Λιάκος, του JRC.
Πιο αναλυτικά, οι στόχοι του EUSO, όπως προσδιορίσθηκαν, είναι οι εξής:
✱ Να αποτελέσει ένα εργαλείο υποστήριξης των επιμέρους περιβαλλοντικών, κλιματικών και αγροτικών πολιτικών που σχετίζονται με το έδαφος και την ποιότητά του στην ΕΕ.
✱ Η συνεχής και συνεπής παρακολούθηση των εδαφών στην ΕΕ.
✱ Η λειτουργία ενός επιστημονικού φόρουμ καθολικής συμμετοχής.
✱ Η ενθάρρυνση περιφερειακών δράσεων αναφορικά με την έρευνα και την ανάπτυξη σε θέματα που σχετίζονται με το έδαφος.
✱ Η δημιουργία ενός πίνακα ελέγχου της ποιότητας των εδαφών της ΕΕ, συμβατού με τις δεσμεύσεις της Οδηγίας για την Παρακολούθηση και την Ανθεκτικότητα του Εδάφους (Soil Monitoring Law).
Υγεία εδάφους
Την έναρξη της πρώτης ενότητας του Συνεδρίου, με θέμα «Υγεία Εδάφους», σηματοδότησε η ομιλία της γενικής διευθύντριας του ΣΠΕΛ, Φωτεινής Γιαννακοπούλου. Η ίδια κατονόμασε τις παρακάτω προκλήσεις σε ό,τι αφορά τη χρήση προϊόντων λίπανσης στην Ελλάδα:
✱ Επισιτιστική Ασφάλεια.
✱ Νέες καταναλωτικές συνήθειες.
✱ Γεωπολιτικές ανακατατάξεις.
✱ Ευρωπαϊκές πολιτικές.
✱ Κλιματική κρίση.
✱ Κόστος αγροτικής παραγωγής.
✱ Εφαρμογή φιλικών προς το περιβάλλον συστημάτων παραγωγής.
Παρουσίασε, επίσης, την κατανάλωση λιπασμάτων στην Ελλάδα, η οποία το 2022 κατέγραψε μείωση κατά 21%. Αναφέρθηκε, δε, στη νέα γενιά λιπασμάτων, τους βιοδιεγέρτες, που, όπως εξήγησε, διεγείρουν τις διαδικασίες θρέψης των φυτών ανεξάρτητα από την περιεκτικότητα του προϊόντος σε θρεπτικά στοιχεία, με τον μέσο ρυθμό αύξησης της χρήσης να φθάνει στο 20%.
Όσον αφορά τις προοπτικές στη χρήση προϊόντων λίπανσης στην Ελλάδα, η κα Γιαννακοπούλου ανέφερε ότι ο κλάδος των λιπασμάτων μετασχηματίζεται μέσω των ολοκληρωμένων προγραμμάτων διαχείρισης των θρεπτικών συστατικών που αφορούν στη λίπανση με βάση τα 4R, δηλαδή τη χρήση του κατάλληλου λιπάσματος, την κατάλληλη στιγμή, στην κατάλληλη ποσότητα και με τον κατάλληλο τρόπο, που μπορεί να επιτευχθεί μέσω της ευφυούς γεωργίας.
Αφορά, ακόμη, την ενίσχυση χρήσης προϊόντων λίπανσης με ειδικές τεχνολογίες και τη χρήση ψηφιακών εργαλείων. Η ίδια τόνισε ότι όλα τα παραπάνω οδηγούν σε περιβαλλοντικά οφέλη, όπως η προστασία της βιοποικιλότητας, η βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους και η προστασία της ποιότητας των υδάτων.
Οι εργασίες του Συνεδρίου ολοκληρώθηκαν την Τετάρτη 6 Δεκεμβρίου, με την ενότητα «Χαρτογράφηση και Αξιολόγηση εδαφών», στην οποία παρουσιάστηκαν εργασίες για την εφαρμογή τεχνολογιών στη δημιουργία βάσης δεδομένων εδάφους.
Δήλωσαν στην «ΥΧ»:
Σπυρίδων Κίντζιος, πρύτανης ΓΠΑ
«Για τον υπόλοιπο κόσμο, το έδαφος είναι απλά ένα σύστημα. Για εμάς τους γεωπόνους είναι ένας ζωντανός οργανισμός και είναι πολύ σημαντικός.
Πρέπει να καταλάβουμε ότι η διατήρηση της ποιότητας των εδαφών είναι κρίσιμη για τη συνέχιση της γεωργικής παραγωγής και τη διατροφή του πληθυσμού σε όλο τον κόσμο. Είναι, λοιπόν, επιτακτική όσο ποτέ η ανάγκη να σκύψουμε πάνω από τα προβλήματα που μπορεί να προκαλέσει η κλιματική αλλαγή, αλλά και οι διάφορες παρεμβάσεις τις οποίες κάνουμε στην ποιότητα των εδαφών. Πρέπει να τα διαφυλάξουμε ως κληρονομιά για τις επόμενες γενιές.
Χαιρετίζουμε το σημερινό συνέδριο, το οποίο συγκεντρώνει όλη την επιστημονική γνώση και τις εξελίξεις σε αυτόν τον χώρο, ενώ είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι για τη μεγάλη προσέλευση».
Γιάννης Μάσσας, καθηγητής Εδαφολογίας, ΓΠΑ, πρόεδρος του Συνεδρίου
«Η σημασία της πραγματοποίησης του 16ου Εδαφολογικού Συνεδρίου, που δεν είχε πραγματοποιηθεί τα τελευταία εννέα χρόνια, είναι ότι, πλέον, σαν φυσικός και παραγωγικός πόρος, το έδαφος βρίσκεται στην αιχμή του δόρατος της επιστημονικής έρευνας.
Η έννοια της υγείας του εδάφους έχει αναδειχθεί και θα φανεί και μέσα από τις εργασίες του Συνεδρίου. Όταν λέμε υγεία του εδάφους, εννοούμε να μπορεί να υποστηρίζει τις καλλιέργειες, τη ζωή στον πλανήτη και να επιτελεί όλες τις υπηρεσίες του οικοσυστήματος.
Υπό αυτή την έννοια, πιστεύω ότι το συνέδριο και τα πρακτικά του θα έχουν πολύ ενδιαφέρον για όλους όσους θα ήθελαν να έρθουν σε επαφή με το έδαφος και την υγεία του. Οι περισσότερες εργασίες που θα παρουσιαστούν εδώ έχουν πρακτικά αποτελέσματα και θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως κατευθυντήριες γραμμές από ομάδες παραγωγών».
Δημήτρης Ρουσσέας, πρόεδρος ΣΠΕΛ
«Έχει έρθει η στιγμή και στην ΕΕ και σε επίπεδο κρατών να δοθεί στο έδαφος η σημασία που πρέπει. Όπως ακούσαμε και στο συνέδριο, ένα μεγάλο μέρος των εδαφών στην Ευρώπη έχουν υποστεί υποβάθμιση λόγω διαφόρων παραγόντων, άρα η πρόκληση αυτή, μαζί με τα καιρικά φαινόμενα, όπως αυτά που αντιμετωπίσαμε στη Θεσσαλία, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι είναι πολύ σημαντικό το έδαφος να αντιμετωπιστεί ως ένα υπόβαθρο ανάπτυξης της γεωργίας και να του δοθεί η πρέπουσα σημασία.
Ταυτόχρονα, ο επιχειρηματικός κόσμος και οι εταιρείες να αναπτύξουν προτάσεις και προϊόντα που να ανταποκρίνονται στη στόχευση αυτή. Στη διατήρηση, δηλαδή, της γονιμότητας, στη βελτίωση της υγείας του εδάφους και στην αναγέννηση της γεωργίας γενικότερα».
Φωτεινή Γιαννακοπούλου, γενική διευθύντρια ΣΠΕΛ
«Είναι ιδιαίτερα σημαντικό το ότι λαμβάνει χώρα αυτό το συνέδριο, γιατί ουσιαστικά είναι η σύνδεση της έρευνας και της ακαδημαϊκής κοινότητας με τη βιομηχανία. Φυσικά, ο ΣΠΕΛ αγκάλιασε αυτό το συνέδριο από την πρώτη στιγμή και το υποστηρίζει με όλες του τις δυνάμεις. Όπως θα δείτε, το σύνολο των μελών του ΣΠΕΛ είναι χορηγοί σε αυτό το συνέδριο και συμμετέχουν ενεργά στις εργασίες του. Είναι γεγονός ότι ο κλάδος των λιπασμάτων βρίσκεται αυτήν τη στιγμή σε μία καμπή μετασχηματισμού από όλες τις πλευρές.
Οι προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει ο κλάδος των λιπασμάτων και κατ’ επέκταση ο αγροδιατροφικός τομέας, είναι συνοπτικά οι εξής: Ένα πολύ σύνθετο νομοθετικό περιβάλλον, η κλιματική αλλαγή αλλά και οι γεωπολιτικές ανακατατάξεις.
Σε όλα αυτά πρέπει να συμπεριλάβουμε και τις ανάγκες του σύγχρονου καταναλωτή, που έχει αλλάξει. Πλέον, μας ενδιαφέρει η ιχνηλασιμότητα και τα βιώσιμα παραγωγικά συστήματα και εδώ ο κλάδος των λιπασμάτων έρχεται να δώσει μία απάντηση. Να είναι, δηλαδή, ενεργός ο ρόλος που έχει, με την ανάπτυξη νέων προϊόντων, νέων λύσεων θρέψης που έχουν ως σκοπό να διαχειριστούν το άζωτο.
Είναι η πρώτη φορά που όλες οι αρχές της επιστήμης και η βιομηχανία είναι απαραίτητο να συνεργαστούν για να έχουμε το βέλτιστο αποτέλεσμα, ώστε να μειώσουμε τις απώλειες των θρεπτικών στοιχείων, αλλά και να αυξήσουμε την αξία της παραγωγής».
Διονύσης Καλύβας, διευθυντής τομέα Εδαφολογίας και Γεωργικής Χημείας, ΓΠΑ
«Η σημασία της πραγματοποίησης ενός τέτοιου Συνεδρίου είναι μεγάλη, καθώς το έδαφος είναι ο βασικός πόρος στον οποίο στηρίζεται όλη η γεωργική παραγωγή.
Το δικό μου αντικείμενο αφορά στην αντιμετώπιση του προβλήματος της έλλειψης ενιαίων εδαφολογικών δεδομένων για τη χώρα.
Δουλεύουμε με τα γεωγραφικά πληροφοριακά συστήματα στον τομέα εδαφολογίας και έχουμε αναλάβει το έργο να συνενώσουμε τους εδαφολογικούς χάρτες που υπάρχουν αυτήν τη στιγμή σκόρπιοι στα υπουργεία και σε κάποιους οργανισμούς, ώστε να δημιουργηθεί μία ενιαία βάση εδαφολογικών δεδομένων για τη χώρα μας».
Παντελής Μπαρούχας, αναπληρωτής καθηγητής, Τμήμα Γεωπονίας, Πανεπιστήμιο Πατρών
«Βρισκόμαστε στο Εδαφολογικό Συνέδριο προκειμένου να συζητήσουμε για έναν πολύ σημαντικό πόρο: Το έδαφος. Σήμερα, το συγκεκριμένο θέμα βρίσκεται στο επίκεντρο της πολιτικής της Ευρώπης.
Εμείς, ως Πανεπιστήμιο Πατρών και εργαστήριο Εδαφολογίας του Τμήματος Γεωπονίας, έχουμε μία πολύ σημαντική δράση στη Δυτική Ελλάδα, την οποία υποστηρίζει η περιφέρεια και ο Δήμος Ήλιδας, χάρη στην οποία αυτήν τη στιγμή παρακολουθούμε την ποιότητα και την υγεία των εδαφών».
