Διαφοροποιήσεις καταγράφονται στα γεωργικά εδάφη της ΕΕ όσον αφορά τα αποθέματα άνθρακα, όπως επιβεβαιώνει νέα επιστημονική μελέτη που διενεργήθηκε για λογαριασμό της Επιτροπής Γεωργίας του Ευρωκοινοβουλίου, με τις χώρες του Νότου να παρουσιάζουν χαμηλότερο ποσοστό οργανικού άνθρακα στα εδάφη τους σε σχέση με τις χώρες του Βορρά. Οι επιστήμονες που διενήργησαν την έρευνα καλούν τα κράτη-μέλη του Νότου και της Μεσογείου να λάβουν μέτρα για την αναγέννηση των εδαφών τους, ενώ συνιστούν στα κράτη βόρεια και βορειοανατολικά της ηπείρου να αποκαταστήσουν και να προστατεύσουν τους τυρφώνες τους, προκειμένου να αποτραπεί η απώλεια μεγάλων αποθεμάτων άνθρακα.
Σύμφωνα με την έκθεση «Γεωργικό δυναμικό στη δέσμευση άνθρακα», τα γεωργικά εδάφη περιέχουν το 31% του συνολικού οργανικού άνθρακα του εδάφους της ΕΕ (9,3% σε βοσκότοπους και 21,4% σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις) και περίπου 25% σε τυρφώνες, παρόλο που οι τελευταίες καλύπτουν μόλις το 6% της έκτασης της ΕΕ.
Τα εδάφη της βόρειας και βορειοανατολικής Ευρώπης είναι τα πλουσιότερα σε άνθρακα, με τα εδάφη της Ιρλανδίας, της Φινλανδίας, της Σουηδίας και του Ηνωμένου Βασιλείου να αντιπροσωπεύουν περίπου το 50% του οργανικού άνθρακα του εδάφους της περιοχής. Αντίθετα, τα εδάφη των νότιων χωρών τείνουν να είναι και τα φτωχότερα, με την Πορτογαλία, την Ιταλία, την Ισπανία και την Ελλάδα, μαζί με την Πολωνία και την Ουγγαρία, να έχουν τις χαμηλότερες μέσες συγκεντρώσεις οργανικού άνθρακα στο έδαφός τους. Η περιεκτικότητα του εδάφους σε οργανικό άνθρακα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό και από την κάλυψη της γης. Η χαμηλότερη περιεκτικότητα βρίσκεται σε μόνιμες καλλιέργειες (1,9%) και αρόσιμες εκτάσεις (2,0%), και η υψηλότερη σε υγροτόπους (13,5%-36,5%) και δασικές εκτάσεις (7,5% έως 10,0%), με ενδιάμεσες τιμές σε θάμνους, βοσκοτόπια και χορτολιβαδικές εκτάσεις (5,9%, 5,2% και 4,2% αντίστοιχα).
Αν και οι επιστήμονες δεν μπορούν να απαντήσουν με ακρίβεια πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση στο μέλλον, καθώς όλα θα εξαρτηθούν από την κλιματική αλλαγή και τη χρήση της γης, με βάση προσομοιώσεις, προβλέπεται ότι τα αποθέματα άνθρακα στα πλουσιότερα εδάφη θα αυξηθούν, ενώ τα εδάφη που είναι σήμερα φτωχότερα θα υποστούν περαιτέρω εξάντληση. Ωστόσο, οι επιστήμονες εξηγούν ότι υπάρχει περιθώριο για αποθήκευση περισσότερου άνθρακα, κυρίως στα εδάφη της Μεσογείου.
Βιώσιμες γεωργικές πρακτικές
Ορισμένες βιώσιμες γεωργικές πρακτικές είναι ιδιαίτερα ευνοϊκές για τη δέσμευση του άνθρακα, όπως για παράδειγμα οι εμβόλιμες καλλιέργειες και οι καλλιέργειες εδαφοκάλυψης, η μειωμένη άροση αλλά με την προϋπόθεση ότι συνδυάζεται με συγκεκριμένες γεωργικές πρακτικές, οι μικτές καλλιέργειες, κ.ά.
Τυρφώνες
Οι τυρφώνες είναι ένα είδος υγροτόπων με παχύ στρώμα οργανικού εδάφους, ιδιαιτέρως πλούσιο σε οργανική ύλη. Στο επίπεδο της ΕΕ των 27, οι τυρφώνες καλύπτουν περίπου 24 εκατ. εκτάρια και αποθηκεύουν περίπου το 20%-25% του συνολικού άνθρακα στα εδάφη της ΕΕ (κατά μέσο όρο 63 δισ. τόνοι ισοδυνάμου CO2). Όσο παραμένουν παρθένοι, λειτουργούν ως καταβόθρες άνθρακα.
Ωστόσο, όταν αποστραγγίζονται, καθίστανται πηγή εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Οι επιστήμονες ζητούν οι τυρφώνες της Βόρειας Ευρώπης να επιστρέψουν στην αρχική τους μορφή, ώστε να αποφευχθεί η αποξήρανση και η υποβάθμισή τους.
Νέα ΚΑΠ
Όπως υπογραμμίζεται, στο πλαίσιο της νέας ΚΑΠ, υπάρχουν σημαντικά εργαλεία για την αειφόρο διαχείριση των γεωργικών εδαφών που θα μπορούσαν να συνδυαστούν με την αύξηση της δέσμευσης άνθρακα. Οι επιστήμονες υπογραμμίζουν ότι όσοι αγρότες υιοθετήσουν πρακτικές φιλικές προς το περιβάλλον και το κλίμα, εφαρμόζοντας μία σειρά από δεσμεύσεις, θα πρέπει να λαμβάνουν άμεσες ενισχύσεις. Μεταξύ αυτών των πρακτικών είναι η προστασία των μόνιμων βοσκοτόπων, που διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη δέσμευση άνθρακα. Στο πλαίσιο του Πρώτου Πυλώνα υπάρχουν και τα Οικολογικά Προγράμματα (eco-schemes) μαζί με αγροπεριβαλλοντικά μέτρα του Β΄ Πυλώνα.
Εκτός από ένα συγκεκριμένο πακέτο πρακτικών ειδικά αφιερωμένο στη γεωργία δέσμευσης άνθρακα, οι επιστήμονες εξηγούν ότι η αγροδασοκομία, η αγροοικολογία και η βελτιωμένη διαχείριση των θρεπτικών συστατικών έχουν επίσης ιδιαίτερα θετικά αποτελέσματα.
Σε κάθε περίπτωση, όπως υπογραμμίζεται στην έκθεση, για να πετύχει η προσπάθεια, θα πρέπει αφενός να την αγκαλιάσουν οι ίδιοι οι αγρότες, αφετέρου θα πρέπει να εφαρμόζεται ένα αξιόπιστο σύστημα μέτρησης και επαλήθευσης των αποθεμάτων, προκειμένου να αποζημιώνονται δίκαια οι παραγωγοί. Στο πλαίσιο αυτό, οι επιστήμονες υπογραμμίζουν την ανάγκη περισσότερης έρευνας για να βελτιωθούν τα μοντέλα μέτρησης και παρακολούθησης. Επιπλέον, οι αγρότες χρειάζονται συμβουλευτική υποστήριξη, πρόσβαση στη γνώση, στις νέες τεχνολογίες κ.ά.
