του Θανάση Κούντρια, γεωπόνου MSc, αντιπροέδρου Γεωπονικού Συλλόγου Μαγνησίας
Η καλλιέργεια του βαμβακιού είναι μια από τις σημαντικότερες καλλιέργειες με εξέχουσα σημασία για τον Έλληνα αγρότη, αλλά και την εθνική μας οικονομία. Για την επιτυχία της καλλιέργειας του βαμβακιού, ως βασικός στόχος τίθεται η επίτευξη, τόσο υψηλής παραγωγής, όσο και ιδιαίτερων ποιοτικών χαρακτηριστικών του παραγόμενου τελικού προϊόντος. Προς αυτή την κατεύθυνση, οι παραγωγοί οφείλουν να ακολουθούν κάποια συγκεκριμένα βήματα:
Καλλιέργεια – λίπανση
Ξεκινώντας από την προετοιμασία του εδάφους πριν από τη σπορά, θα πρέπει να είναι πολύ καλά ισοπεδωμένο και ψιλοχωματισμένο. Αυτό επιτυγχάνεται με ένα χειμερινό όργωμα και δύο έως τρεις καλλιεργητές και, πάντα, όταν το έδαφος βρίσκεται στο «ρώγο» του.
Κατόπιν, επιλέγεται η ποικιλία σύμφωνα με τα δεδομένα της περιοχής και την πρότερη εμπειρία του κάθε παραγωγού και ετοιμάζεται το αγροτεμάχιο για τη σπορά. Εφαρμόζουμε βασική λίπανση με κατά προτίμηση ισορροπημένο λίπασμα (15-15-15) για να προσφέρουμε στη σποροκλίνη από έξι μονάδες άζωτο, φώσφορο και κάλιο για τις πρώτες ανάγκες του νεαρού φυταρίου.
Το βαμβάκι σπέρνεται με σπαρτικές μηχανές ακριβείας σε αποστάσεις γραμμών 96 εκατοστών, ανά 5-6 εκατοστά (περίπου 20 σπόροι ανά μέτρο) επί της γραμμής και σε βάθος 3 εκατοστών. Απαιτούνται περίπου 2 κιλά βαμβακόσπορου ανά στρέμμα. Σημαντικό πλεονέκτημα αποκτά η βαμβακοκαλλιέργεια όταν σπαρθεί πρώιμα, αρκεί να εκπληρώνονται ορισμένες προϋποθέσεις, όπως η θερμοκρασία του εδάφους τις πρωινές ώρες να έχει σταθεροποιηθεί στους 15 βαθμούς Κελσίου και να υπάρχει μετεωρολογική πρόβλεψη για αύξηση της θερμοκρασίας την εβδομάδα μετά τη σπορά του βαμβακιού.
Κατά τη σπορά, εφαρμόζεται ταυτόχρονα και ειδικό κοκκώδες εντομοκτόνο εδάφους, για προστασία από τα σιδηροσκούληκα. Τα πρώτα στάδια της βαμβακοκαλλιέργειας βοηθιούνται επιπρόσθετα αν το κοκκώδες εντομοκτόνο εμπεριέχει και «εκκινητές» (Starters) για την ευκολότερη και αμεσότερη ανάπτυξή της.
Η καταπολέμηση των ζιζανίων είναι σημαντικό κριτήριο για την καλύτερη και ανεμπόδιστη ανάπτυξη του φυτού. Εφαρμόζονται είτε προσπαρτικά, είτε μετασπαρτικά και πρέπει να ψεκάζονται απόγευμα για αποφυγή της φωτοδιάσπασής τους από τον ήλιο. Αφού γίνει ο ψεκασμός μετά τη σπορά του βαμβακιού, πρέπει να υπάρξει διαβροχή του χώματος (βροχή ή ελαφρύ πότισμα) εντός 4-7 ημερών, για την ενσωμάτωση και την ενεργοποίηση των ζιζανιοκτόνων. Υπάρχουν, βέβαια, και μεταφυτρωτικά ζιζανιοκτόνα (Envoke, Staple) για έλεγχο πλατύφυλλων ζιζανίων που έχουν ξεφύγει από την προφυτρωτική ζιζανιοκτονία, τα οποία επιδιώκουμε, τουλάχιστον, να έχουν κάθε χρόνο άδειες 120 ημερών.
Όταν υπάρχει αρκετή υγρασία στα πρώτα στάδια, είναι πολύ πιθανή η ανάπτυξη σηψιρριζιών. Οι αρνητικές συνέπειες ξεπερνιούνται κάνοντας ένα «σκαλιστήρι» στο έδαφος για να σπάσει η κρούστα που σχηματίζεται και να αναπνεύσει το νεαρό φυτάριο. Στα πρώτα στάδια ανάπτυξής τους τα βαμβακόφυτα υποφέρουν συνήθως από μυζητικά έντομα (θρίπες, αλευρώδεις, ιασσίδες, λύγκος) τα οποία μυζούν τη νεαρή φυλλική επιφάνεια και καθυστερούν την ανάπτυξη του φυτού.
Ένα φυτό που ζορίζεται στα πρώτα στάδιά του, σχηματίζει μικρά μεσογονάτια διαστήματα στα πρώτα γόνατα με συνέπεια να μην καταφέρνει τελικά να πάρει την απαιτούμενη ανάπτυξη και αυτό έχει άμεσες συνέπειες στην τελική παραγωγή.
Με το στρώσιμο των σωλήνων άρδευσης χαμηλών πιέσεων, ξεκινούν και οι επιφανειακές λιπάνσεις. Σε αυτό το στάδιο, προσφέρουμε σε μικροδόσεις τις υπόλοιπες έξι μονάδες αζώτου (συνολικά περίπου 18 κιλά νιτρική αμμωνία ανά στρέμμα), με εξαίρεση το πρώτο πότισμα στο οποίο συνιστάται η χρήση νιτρικού ασβεστίου (15,5-0-0 + 26,5 CaO) για άμεση χρήση του ασβεστίου στο δέσιμο των κυτταρικών τοιχωμάτων και τη θωράκιση του φυτού.
Συνήθως, με τη χρήση αζωτούχων λιπασμάτων, το φυτό αρχίζει και αναπτύσσεται. Επειδή δεν θέλουμε να επικρατήσει υπερβολική βλαστική ανάπτυξη έναντι της καρποφορίας, να δημιουργηθούν μεγάλα μεσογονάτια διαστήματα (μεγαλύτερα των τριών δακτύλων) και λίγα καρύδια πρώτης θέσης, κάνουμε χρήση μικροδόσεων (από 50 έως 100 κυβικά εκατοστά ανά στρέμμα) Mepiquat Chloride ανάλογα με το μέγεθος του φυτού, για να στρέψουμε τα προϊόντα της φωτοσύνθεσης προς τα καρύδια. Ο συνδυασμός του με σκευάσματα φωσφόρου και βιοδιεγερτών ελέγχει ακόμα πιο αποτελεσματικά την ομοιόμορφη ανάπτυξη του φυτού και τον σχηματισμό περισσότερων και ποιοτικότερων καρυδιών.
ΦυτοπροστασίαΚαι ερχόμαστε, αισίως, στο σημαντικότερο κομμάτι της φυτοπροστασίας του βαμβακιού, που είναι ο έλεγχος του ρόδινου (Pectinophora gossypiella) και του πράσινου σκουληκιού (Helicoverpa armigera). Για τον έλεγχο των πληθυσμών, καθώς και των γενεών των δύο εντόμων, αναρτούμε παγίδες στα βαμβακοχώραφα ως μέσο πρόγνωσης και προσδιορισμού των περιόδων δραστηριότητας των δύο εντόμων. Επίσης, επιθεωρούμε συχνά την καλλιέργεια διασχίζοντας τα αγροτεμάχια διαγώνια και εξετάζοντας 100 βαμβακόφυτα σε τυχαία σημεία της διαγωνίου. Σε περίπτωση εντοπισμού του ρόδινου σκουληκιού γίνεται επέμβαση με εγκεκριμένα εντομοκτόνα μόνο στην περίπτωση που σε τυχαίο δείγμα ανθέων, από όλη την έκταση του χωραφιού, διαπιστωθούν προσβεβλημένα άνθη (ροζέτες) σε ποσοστό μεγαλύτερο του 20% ή σε τυχαία δειγματοληψία 100 καρυδιών βρεθεί προσβολή τουλάχιστον 5%. Αντίστοιχα, αν εντοπιστούν 4 έως 5 ζωντανές προνύμφες (σκουλήκια) πράσινου σκουληκιού σε 100 φυτά, μόνο τότε οι παραγωγοί θα πρέπει να επέμβουν με τις εγκεκριμένες δραστικές ουσίες για χρήση στο βαμβάκι. Οι εφαρμογές γίνονται πάντα στη λογική της διασφάλισης της διατήρησης των ωφέλιμων εντόμων. Τέλος, η χημική αποφύλλωση της καλλιέργειας είναι βασική εργασία για τη διασφάλιση της ποιότητας του τελικού προϊόντος και δεν πρέπει να αποφεύγεται από τους παραγωγούς. Τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται είναι συνήθως σκευάσματα με τη δραστική ουσία Ethephon ως προϊόν ωρίμανσης και τα spotlight και kabuki ως προϊόντα αποξήρανσης. Για σωστή και αποτελεσματική αποφύλλωση του βαμβακιού πρέπει: Να γίνεται ψεκασμός όταν το 60% τουλάχιστον των καρυδιών έχει ανοίξει. Ο ψεκασμός πρέπει να γίνεται τις ζεστές ώρες της ημέρας (10:00-16:00) για να είναι στεγνό το φύλλωμα. Τρεις έως τέσσερις ημέρες μετά την αποφύλλωση πρέπει να έχει ηλιοφάνεια και θερμοκρασίες πάνω από 15 βαθμούς Κελσίου. |
