EE: Εργαλεία καινοτομίας για την υποστήριξη της ψυχικής υγείας των αγροτών
Tο αγροτικό επάγγελμα βρίσκεται ανάμεσα σε αυτά που καταγράφουν υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης μέχρι και υψηλά ποσοστά αυτοκτονιών σε διάφορες χώρες της ΕΕ, καθιστώντας τους αγρότες ευάλωτους σε συνθήκες στρες, σύμφωνα με ευρωπαϊκές έρευνες. Πρόσφατες μελέτες, σε πολλές χώρες της ΕΕ, υπογραμμίζουν την επείγουσα ανάγκη για την ολοκληρωμένη υποστήριξη της ψυχικής υγείας για την αγροτική κοινότητα, η οποία λαμβάνει υπόψη τις μοναδικές προκλήσεις της αγροτικής ζωής και τα ειδικά ζητήματα που αντιμετωπίζουν όσοι απασχολούνται στον τομέα της γεωργίας. Από την άλλη πλευρά, οι κοινωνικές προκαταλήψεις συχνά εμποδίζουν τους αγρότες από το να έχουν πρόσβαση στην περίθαλψη ψυχικής υγείας ή ακόμη και να συζητήσουν ανοιχτά για τις ανάγκες τους.
Το διάστημα μεταξύ Φεβρουαρίου και Μαΐου 2024, η Θεματική Ομάδα (TG) για την Υποστήριξη της Ψυχικής Υγείας των Αγροτών και των Αγροτικών Κοινοτήτων του Ευρωπαϊκού Δικτύου για την ΚΑΠ (EU CAP Network), εργάστηκε για να εντοπίσει προσεγγίσεις που προάγουν την ψυχική υγεία και την ευημερία των αγροτικών κοινοτήτων, ιδιαίτερα των αγροτών, σε ολόκληρη την ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτό, εντόπισε 15 συστάσεις για την υποστήριξη της ψυχικής υγείας των αγροτών. Οι συστάσεις συγκεντρώνονται γύρω από πέντε τομείς παρέμβασης: Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση, ισχυρό πλαίσιο πολιτικής για την ενεργοποίηση πρωτοβουλιών σε τοπικό επίπεδο, υπηρεσίες υποστήριξης και υποδομές σε αγροτικές περιοχές, έρευνα και δεδομένα και θεσμικές προσεγγίσεις.
Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση
Η εκπαίδευση και η ευαισθητοποίηση αφορούν σε πρώτο επίπεδο τους αγρότες, καθώς η θεματική ομάδα υποστηρίζει ότι η εκπαίδευση για την ψυχική υγεία θα πρέπει να γίνει υποχρεωτική. Πιο συγκεκριμένα, προτείνει την εφαρμογή υποχρεωτικών μαθημάτων ψυχικής και επαγγελματικής υγείας σε γεωργικούς, κτηνιατρικούς, γεωπονικούς και συναφείς τομείς σε πανεπιστήμια, κολέγια και ιδρύματα επαγγελματικής κατάρτισης για να εξοπλίσουν τους εργαζόμενους στον τομέα της γεωργίας με βασικές γνώσεις και δεξιότητες για τη διαχείριση της ευημερίας τους. Η εκπαίδευση, όμως, σύμφωνα με τη θεματική ομάδα, αφορά και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και τους νομοθέτες τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, σχετικά με τη σημασία της ψυχικής υγείας των αγροτών, τους στρεσογόνους παράγοντες που τους επηρεάζουν και τις επιπτώσεις της νομοθεσίας στην ευημερία τους.
Ενεργοποίηση πρωτοβουλιών – Έργο Farmwell
Εκτός από τα παραπάνω, η θεματική ομάδα προτείνει την καθιέρωση στρατηγικού πλαισίου και συναφών εργαλείων που θα επιτρέψουν την ενεργοποίηση πρωτοβουλιών από την κοινότητα, στις οποίες θα εμπλέκονται αρκετά μέλη από διάφορους τομείς. Μία τέτοια πρωτοβουλία είναι και η κοινωνική καινοτομία, η οποία συμβάλλει στην άμβλυνση των προβλημάτων που επηρεάζουν την ευημερία των αγροτών ενισχύοντας την κοινωνική βιωσιμότητα. Ένα παράδειγμα κοινωνικής καινοτομίας εφαρμόζεται μέσω του ευρωπαϊκού έργου FARMWELL. Όπως είχε αναφέρει στην «ΥΧ» η Μαρία Παρταλίδου, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, που συμμετέχει στο έργο, το FARMWELL είναι ουσιαστικά ένα Ευρωπαϊκό Θεματικό Δίκτυο (European Thematic Network), στο οποίο «έχουμε θέσει ως στόχο να αναγνωρίσουμε τα κυρίαρχα προβλήματα που επηρεάζουν την ευημερία των γεωργών μας (τις ρίζες του προβλήματος και τις συνέπειες) μέσα από την υπάρχουσα γνώση – έρευνα και πρακτικές και, στη συνέχεια, να αναγνωρίσουμε καινοτόμες λύσεις (τις κοινωνικές καινοτομίες) και να τις κάνουμε προσιτές στους/στις γεωργούς και στις αγροτικές οικογένειες, προκειμένου να τους/τις βοηθήσουμε να βελτιώσουν την πνευματική, φυσική-σωματική και κοινωνική τους ευημερία».
Στο πλαίσιο του έργου έχουν δημιουργηθεί πρακτικά αποτελέσματα που μπορούν να βοηθήσουν τους αγρότες. Το πρώτο είναι η καταγραφή των βασικών προκλήσεων (σ.σ. Mapping Report on Challenges), ένα animation με τίτλο «Farm Well – A story about farm life today» και η δημιουργία ενός δωρεάν οδηγού χρήσης. Επίσης, έχει δημιουργηθεί μία βάση δεδομένων κοινωνικών καινοτομιών και έξι ιστορίες με πρωταγωνιστές τους/τις γεωργούς. Εκτός των άλλων, έχει δημιουργηθεί μία εργαλειοθήκη (tool box) με πρακτικές για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των αγροτών. Τέλος, έχουν σχεδιάσει συστάσεις για πολιτικούς και δημόσιους θεσμούς, κοινωνικές και συμβουλευτικές οργανώσεις.
Έρευνα και δεδομένα
Τέλος, η θεματική ομάδα εστιάζει και στη συμβολή της έρευνας σχετικά με την ψυχική υγεία των αγροτών. Πιο αναλυτικά, καταγράφει ότι χρειάζεται να αναπτυχθούν βάσεις δεδομένων και συστημάτων συλλογής δεδομένων –σε επίπεδο εθνικό και ΕΕ– για την παρακολούθηση και την ανάλυση της προστασίας της ψυχικής υγείας και της κοινωνικής ασφάλισης των αγροτών. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με όλες τις συστάσεις, αλλά και τους τρόπους υποστήριξης των αγροτών είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του EU CAP Network.
Η θεματική ομάδα προτείνει την εφαρμογή υποχρεωτικών μαθημάτων ψυχικής και επαγγελματικής υγείας σε γεωργικούς, κτηνιατρικούς, γεωπονικούς και συναφείς τομείς σε πανεπιστήμια, κολέγια και ιδρύματα επαγγελματικής κατάρτισης για να εξοπλίσουν τους εργαζόμενους στον τομέα της γεωργίας με βασικές γνώσεις και δεξιότητες για τη διαχείριση της ευημερίας τους