Eλεγκτικό Συνέδριο ΕΕ: Χρειάζονται πολλά περισσότερα για το έδαφος, παρά τα βήματα προόδου

Σε μελέτη που εκπονήθηκε από το Ελεγκτικό Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕCA) και δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο, το θέμα προς διερεύνηση ήταν αν η ΕΕ μέσω της ΚΑΠ έχει κάνει αρκετά και αν κινείται σε σωστή τροχιά για τη βελτίωση και τη διαφύλαξη της καλής κατάστασης των εδαφών.

Όπως αναφέρεται στην αρχή της μελέτης «η υγεία των εδαφών είναι θεμελιώδους σημασίας για τη βιώσιμη γεωργία. Παρ’ όλα αυτά, το 60%-70% των ευρωπαϊκών εδαφών δεν είναι υγιή, εν μέρει εξαιτίας των υφιστάμενων πρακτικών διαχείρισης του εδάφους και της κοπριάς. Επιπλέον, υπάρχουν επιπτώσεις στην ποιότητα του νερού και στη βιοποικιλότητα».

Όπως προκύπτει από τη μελέτη, οι νομοθετικές πρωτοβουλίες που προετοιμάζονται κατά τη διάρκεια του τρέχοντος έτους αποτελούν σαφώς ένα ορόσημο για να τοποθετηθεί ψηλότερα ο πήχης και να επιλυθούν διάφορα ζητήματα, όπως για παράδειγμα η διαδικασία συλλογής στοιχείων για την παρατήρηση και αξιολόγηση της υγείας του εδάφους.

Το πολυσύνθετο ζήτημα και τα 85 δισ. ευρώ

Η πρόσφατα θεσπισμένη «Ευρωπαϊκή Πολιτική για τα Έδαφος 2030» ξεκινά με την εξής διαπίστωση: «Δεν υπάρχει κάποιος κοινά συμφωνημένος όρος της Βιώσιμης Διαχείρισης του Εδάφους που να είναι ταυτόχρονα στέρεος και πλήρης, ώστε να είναι εφαρμόσιμος». Με αυτή την αρχική παραδοχή γίνεται αντιληπτή η πολυσύνθετη φύση του συγκεκριμένου ζητήματος. Επιπλέον, σύμφωνα με όσα αναφέρει το Ελεγκτικό Συνέδριο ακόμα και η ίδια η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της ΚΑΠ της περιόδου 2014-2020 προσκρούει κατ’ αρχήν στο ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει διαθέσιμη κάποια εκτίμηση για τα ακριβή ποσά που έχουν διατεθεί για τη διαχείρισης του εδάφους και των αποβλήτων (κοπριά).

Παρ’ όλα αυτά, το ECA υπολογίζει ότι κατά την προηγούμενη προγραμματική περίοδο διατέθηκαν περίπου 85 δισ. ευρώ, ένα διόλου ευκαταφρόνητο δηλαδή κονδύλι. Κατά πόσο αυτό «έπιασε τόπο;». Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει η μελέτη, αυτό είναι δύσκολο να απαντηθεί, καθώς δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία, ιδιαίτερα σε επίπεδο κρατών-μελών. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι η αποτελεσματικότητα των δράσεων επιδέχεται σημαντικής βελτίωσης.

Επιπλέον, δεν φαίνεται να έχουν γίνει αλλαγές σε αρκετά ικανοποιητικό βαθμό για την τρέχουσα προγραμματική περίοδο, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι φιλοδοξίες της ΕΕ που εκφράζονται από τη νέα πολιτική της για το έδαφος θα ανταποκριθούν πολύ πιο αποτελεσματικά σε σύγκριση. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα στελέχη του Ελεγκτικού Συνεδρίου πραγματοποίησαν συνεντεύξεις στελεχών της Κομισιόν, αλλά και υπηρεσιακών των εθνικών αρχών σε πέντε χώρες (Γαλλία, Ισπανία, Ιρλανδία, Γερμανία, Ολλανδία), σε μια προσπάθεια να αναλύσουν την αποτελεσματικότητα των μέτρων που είχαν ληφθεί για το έδαφος.

Επίσης, απέστειλαν ερωτηματολόγιο στις υπόλοιπες 22 χώρες, από τις οποίες ανταποκρίθηκαν οι 19 (δυστυχώς δεν παρέχονται πληροφορίες συγκεκριμένα για την Ελλάδα).

Τα εδάφη χρειάζονται περισσότερα από τα κράτη-μέλη

Αναφορικά με την προηγούμενη ΚΑΠ, το ECA συμπέρανε ότι: 1) Οι προϋποθέσεις για τη λήψη των Άμεσων Ενισχύσεων δεν ήταν αρκετά απαιτητικές σε ό,τι αφορά τη βιώσιμη διαχείριση του εδάφους. 2) Οι απαιτήσεις της πολλαπλής συμμόρφωσης πιθανόν να συνέβαλαν στην υγεία του εδάφους, αλλά συχνά είχαν περιορισμένο αντίκτυπο στη βελτίωση των αγροτικών πρακτικών. 3) Ακόμη δεν έχει εκτιμηθεί σε ικανοποιητικό βαθμό η φιλοδοξία και η αποτελεσματικότητα της πολλαπλής συμμόρφωσης στη βιώσιμη διαχείριση του εδάφους. 4) Για τη νέα προγραμματική περίοδο 2023 – 2027 οι αλλαγές που έχουν γίνει δεν είναι επαρκείς. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε σχετικό ερώτημα του ECA προς τα κράτη μέλη πάνω από το 50% απάντησαν ότι δεν έχουν ενσωματωθεί σημαντικές αλλαγές σε ό,τι αφορά την πολλαπλή συμμόρφωση για την προστασία του εδάφους. Μόλις το 13% αναφέρθηκε σε αλλαγές στα πρότυπα Καλών Γεωργικών και Περιβαλλοντικών Συνθηκών (GAEC) για την προστασία των αγροτικών εδαφών και τη διαχείριση της κοπριάς.