γράφει ο Άγγελος Πατάκας, καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών,
Διευθυντής του εργαστηρίου Φυτικής Παραγωγής
Ε
ίναι σήμερα γενικά αποδεκτό ότι η βελτίωση της ποιότητας των ελληνικών αγροτικών προϊόντων αποτελεί ίσως τη μοναδική διέξοδο για την επιβίωση της πρωτογενούς παραγωγής στη χώρα μας. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η παραγωγή υψηλής ποιότητας προϊόντων είναι στενά συνδεδεμένη με μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή, λόγω ιδιαίτερων χαρακτήρων στο γενετικό υλικό (τοπικές ποικιλίες κ.λπ.), τις επικρατούσες εδαφοκλιματικές συνθήκες ή/και την αναπτυχθείσα, από πλευράς παραγωγών, τεχνογνωσίας κατά την παραγωγική διαδικασία. Τα προϊόντα αυτά φέρονται στο εμπόριο ως Προϊόντα Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ), Προϊόντα Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ), Προϊόντα Βιολογικής Γεωργίας ή και Παραδοσιακά Προϊόντα, έχοντας αποκτήσει αναγνωρισιμότητα και συνεπώς υψηλότερη προστιθέμενη αξία σε σχέση με τα υπόλοιπα ομοειδή προϊόντα.
Η διατήρηση, όμως, και η ενδυνάμωση της παραγωγής τέτοιων ποιοτικών προϊόντων απαιτεί, πέρα από την ανάληψη πρωτοβουλιών ανάδειξής τους, την προστασία τους από αθέμιτο ανταγωνισμό. Είναι γνωστό σε όλους το πρόβλημα των ανεξέλεγκτων εισαγωγών ποιοτικά υποδεέστερων ή συχνά υποβαθμισμένων αγροτικών προϊόντων, τα οποία βαπτίζονται και διατίθενται στην αγορά αφενός ως ελληνικά, αφετέρου δε ως προερχόμενα από συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές της χώρας.
Καθίσταται επομένως φανερό ότι ο έλεγχος αυθεντικότητας και η πιστοποίηση της γεωγραφικής προέλευσης αγροτικών προϊόντων αποτελεί χρήσιμο εργαλείο προς την κατεύθυνση της προστασίας των ποιοτικών ελληνικών προϊόντων. Ήδη από τις αρχές του 1980 βρίσκονται σε εξέλιξη διεθνώς ερευνητικές προσπάθειες για την ανάπτυξη νέων τεχνικών και μεθοδολογιών που στοχεύουν στον ακριβή προσδιορισμό και εντοπισμό της γεωγραφικής προέλευσης των αγροτικών προϊόντων.
Η σημαντική τεχνολογική πρόοδος που έχει σημειωθεί την τελευταία δεκαετία επέτρεψε την αύξηση της ακρίβειας, της ταχύτητας και της αξιοπιστίας αυτών των τεχνικών. Ανάμεσα στις πολυάριθμες τεχνικές που αναπτύχθηκαν, ο διαχωρισμός ομοειδών αγροτικών προϊόντων με βάση την περιεκτικότητά τους σε διαφορετικά σταθερά ισότοπα (π.χ. C, N, O, H και S) εμφανίζει τα περισσότερα -συγκριτικώς- πλεονεκτήματα, έχοντας επιτυχώς εφαρμοστεί για τη διακρίβωση της γεωγραφικής προέλευσης διαφορετικών γεωργικών προϊόντων. Η εν λόγω μέθοδος βασίζεται στον προσδιορισμό της αναλογίας των σταθερών ισοτόπων που αποτελούν βασικά δομικά συστατικά των βιολογικών ενώσεων, όπως τα 13C/12C, 15N/14N, 18O/16O και 2Η/1Η. Συμπληρωματικά, άλλα στοιχεία, όπως 34S/32S μπορούν να συμπεριληφθούν για να αυξήσουν τη διακριτική ικανότητα της μεθόδου.
Το εργαστήριο Φυτικής Παραγωγής του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων (ΔΕΑΠΤ) του Πανεπιστήμιου Πατρών, εδώ και αρκετά χρόνια ασχολείται ενεργά με την αξιολόγηση αυτής της νέας, πολλά υποσχόμενης μεθοδολογίας. Προς τούτο διαθέτει την κρίσιμη μάζα απασχολούμενων ερευνητών αλλά και τον απαιτούμενο σύγχρονο εξοπλισμό (Σύστημα προσδιορισμού ισοτοπικού λόγου με φασματοσκοπία μάζας «IRMS») (Εικόνα 1).
Ήδη τα πρώτα αποτελέσματα αυτής της ερευνητικής προσπάθειας, εφαρμοζόμενης σε φασόλια «Γίγαντες Πρεσπών» αλλά και σε άλλα ψυχανθή (ρεβίθια) αποδεικνύουν τα σημαντικά πλεονεκτήματα της μεθοδολογίας και την υψηλή διακριτική ικανότητα όσον αφορά τον προσδιορισμό της γεωγραφικής προέλευσης των εξεταζόμενων προϊόντων (Σχήμα 1).
Εξίσου ενθαρρυντικά είναι και τα πρώτα αποτελέσματα που αφορούν τον έλεγχο και την ταυτοποίηση της γεωγραφικής προέλευσης υγρών αγροτικών προϊόντων όπως το ελαιόλαδο, ο οίνος κ.ά, καθώς και της ύπαρξης νοθείας στο μέλι.
Απομένει στην πολιτεία να ενισχύσει έμπρακτα τέτοιες ερευνητικές προσπάθειες που στοχεύουν στην μείωση-εξάλειψη του προβλήματος των ελληνοποιήσεων, συμβάλλοντας έτσι στην αύξηση της προστιθέμενης αξίας των ελληνικών προϊόντων και διασφαλίζοντας τη βιωσιμότητα και την ανταγωνιστικότητα της πρωτογενούς μας αγροτικής παραγωγής.
