Τη δημιουργία βιώσιμων θέσεων απασχόλησης έχει στο επίκεντρό του το νέο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Δυτική Μακεδονία» του ΕΣΠΑ 2021-2027, που έχει ως αναπτυξιακό όραμα τη «διαμόρφωση ενός νέου, ενισχυμένου και διακριτού ρόλου της Δυτικής Μακεδονίας στο εθνικό και διεθνές περιβάλλον μέσω του οικονομικού μετασχηματισμού της περιφερειακής οικονομίας με όρους βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας, της στήριξης της καθαρής ενέργειας και της πράσινης βιώσιμης ανάπτυξης και ολοκληρωμένης ανάπτυξης των αστικών περιοχών και των περιοχών υπαίθρου και της δημιουργίας υψηλού επιπέδου κοινωνικής συνοχής».
Ο συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος ανέρχεται σε 394.110.958 ευρώ, εκ των οποίων τα 334.994.311 ευρώ αποτελούν κοινοτική στήριξη (ΕΤΠΑ, ΕΚΤ+).
Σύμφωνα με την περιφέρεια, το πρόγραμμα καλείται να συνδράμει καθοριστικά: Αφενός, στην αντιμετώπιση των αναγκών της Δυτικής Μακεδονίας για την ανάκαμψη τόσο από τις επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 όσο και από τις επιπτώσεις της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης, καθώς και των αναγκών της μετάβασης στη μεταλιγνιτική περίοδο. Αφετέρου, στην ανάδειξη των ιδιαίτερων αναπτυξιακών της χαρακτηριστικών με έμφαση στην αντιμετώπιση της ανεργίας, μέσα από στοχευμένες και προσεκτικά επιλεγμένες παρεμβάσεις που θα αποφέρουν σημαντική προστιθέμενη αξία και θα συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων του ΕΣΠΑ 2021-2027 και των στόχων πολιτικής της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027.
Προτεραιότητα 1: Ενίσχυση του παραγωγικού και οικονομικού μετασχηματισμού της περιφέρειας, ύψους 40 εκατ. ευρώ.
Στο πλαίσιο της προτεραιότητας αναμένονται δράσεις, όπως:
✱ Ενίσχυση των υποδομών και δομών στήριξης της ΕΤΑΚ.
✱ Ενίσχυση έρευνας επιχειρήσεων – ερευνητικών φορέων, με έμφαση σε τομείς προτεραιότητας της στρατηγικής έξυπνης εξειδίκευσης: Επιδιώκεται η ενίσχυση παραγωγικών κλάδων για ενσωμάτωση της έρευνας και καινοτομίας σε επίπεδο προϊόντων/υπηρεσιών ή/και σε επίπεδο οργάνωσης/παραγωγικής διαδικασίας, στους τομείς προτεραιότητας της περιφερειακής στρατηγικής έξυπνης εξειδίκευσης και της περιφερειακής διάστασης της Εθνικής Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης, όπως αγροδιατροφική αλυσίδα, ψηφιακές τεχνολογίες (ως οριζόντιος τομέας προτεραιότητας), ενέργεια (συμπεριλαμβανομένου του υδρογόνου), περιβάλλον – βιώσιμη ανάπτυξη – κυκλική οικονομία, βιομηχανική παραγωγή, υλικά και κατασκευές, δημιουργικές, πολιτιστικές βιομηχανίες – έξυπνος και βιώσιμος τουρισμός, γούνα. Οι τομείς αυτοί θα ενισχυθούν κατά προτεραιότητα και με το μεγαλύτερο ποσοστό των διαθέσιμων πόρων.
✱ Ενίσχυση ανάπτυξης εφαρμογών και υπηρεσιών προς πολίτες και επιχειρήσεις.
✱ Ενίσχυση της βιώσιμης ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων (ενίσχυση υφιστάμενων και ίδρυση επιχειρήσεων, ενίσχυση της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων και στήριξη των εξαγωγών, δράσεις ολοκληρωμένης ενίσχυσης των μικρών επιχειρήσεων σε απομακρυσμένες περιοχές κ.ά.).
Προτεραιότητα 2: Στήριξη της καθαρής ενέργειας και της πράσινης αειφόρου ανάπτυξης, ύψους 79,5 εκατ. ευρώ.
Περιλαμβάνονται δράσεις, όπως:
✱ Δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας των δημόσιων υποδομών.
✱ Δράσεις και έργα για την πρόληψη των κινδύνων (π.χ. αντιπλημμυρικά και αντιδιαβρωτικά έργα κ.λπ.), προωθώντας και υιοθετώντας, όπου είναι εφικτό, προσεγγίσεις με βάση το οικοσύστημα (ecosystem based approaches). Επιπλέον, θα χρηματοδοτήσουν προμήθειες εξοπλισμού, κυρίως μηχανημάτων για τον εκχιονισμό και χωματουργικών μηχανημάτων για την αντιμετώπιση ή τον περιορισμό των επιπτώσεων των σχετιζόμενων με το κλίμα φυσικών κινδύνων (π.χ. πυρκαγιές, πλημμύρες, ακραία καιρικά φαινόμενα).
✱ Κατασκευή, αναβάθμιση και ορθολογική διαχείριση των υποδομών ύδρευσης.
✱ Δράσεις των μέτρων του Σχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής του Υδατικού Διαμερίσματος Δυτικής Μακεδονίας.
✱ Δράσεις υποδομών διαχείρισης υγρών αποβλήτων.
✱ Προώθηση δράσεων πρόληψης, ελαχιστοποίησης, διαλογής και ανακύκλωσης των απορριμμάτων, δημιουργίας και διαχείρισης πράσινων σημείων.
Προτεραιότητα 3: Βελτίωση της διασυνδεσιμότητας της περιφέρειας, ύψους 39 εκατ. ευρώ.
Πρόκειται να δοθεί έμφαση στην αναβάθμιση του ενδοπεριφερειακού δικτύου και στην προώθηση της συνδεσιμότητας με την Εγνατία και τους κάθετους άξονες. Ενδεικτικά:
✱ Κατασκευή/αναβάθμιση υποδομών εθνικού, επαρχιακού και τοπικού οδικού δικτύου για την αναβάθμιση της ενδοπεριφερειακής κινητικότητας.
✱ Δράσεις ενίσχυσης της ασφάλειας του ενδοπεριφερειακού οδικού δικτύου.
✱ Προβλέπεται η υλοποίηση του τμηματοποιημένου (phasing) έργου από την ΠΠ 2014-2020: «Κατασκευή Επαρχιακής Οδού Καστοριάς –Πτολεμαΐδας, Τμήμα ρέμα Κώτουρη – όρια Νομού Κοζάνης, με σήραγγα στην Κλεισούρα».
Προτεραιότητα 4: Ενίσχυση της κοινωνικής ανάπτυξης της περιφέρειας, ύψους 157,8 εκατ. ευρώ.
Προβλέπεται μία σειρά δράσεων, όπως:
✱ Ανάπτυξη/αναβάθμιση υποδομών σχολικής εκπαίδευσης.
✱ Βελτίωση της προσβασιμότητας και της ισότιμης πρόσβασης στη σχολική εκπαίδευση μαθητών με αναπηρίες και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.
✱ Ανάπτυξη/αναβάθμιση υποδομών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
✱ Βελτίωση της προσβασιμότητας και της ισότιμης πρόσβασης στην εκπαίδευση φοιτητών με αναπηρίες και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.
✱ Ανάπτυξη/αναβάθμιση υποδομών υγείας.
✱ Ενίσχυση/αναβάθμιση του υγειονομικού εξοπλισμού των υποδομών υγείας.
✱ Ανάπτυξη/αναβάθμιση υποδομών κοινωνικής μέριμνας.
✱ Προστασία, ανάδειξη και προβολή της φυσικής κληρονομιάς και του οικοτουρισμού.
✱ Προστασία και ανάδειξη πολιτιστικής κληρονομιάς και λειτουργικής τους δικτύωσης.
✱ Απασχόληση: Δράσεις προώθησης ανέργων στην απασχόληση (ΝΘΕ), με έμφαση σε τομείς της στρατηγικής έξυπνης εξειδίκευσης/κατάρτισης-αναβάθμισης δεξιοτήτων ανέργων με έμφαση σε τομείς της στρατηγικής έξυπνης εξειδίκευσης/ενίσχυσης της αυτοαπασχόλησης και έναρξης επαγγελματικής δραστηριότητας (ΝΕΕ)/στήριξης υφιστάμενων και νέων κοινωνικών επιχειρήσεων (ΚΑλΟ). Αξίζει να σημειωθεί ότι οι δράσεις Νέων Θέσεων Εργασίας (ΝΘΕ) αφορούν κρατικές ενισχύσεις με δικαιούχους επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα στις οποίες τοποθετούνται οι ωφελούμενοι άνεργοι, ενώ το ΕΚΤ+ δύναται να επιχορηγήσει είτε το σύνολο της μισθολογικής τους δαπάνης είτε μέρος αυτής. Οι δράσεις Νέων Ελεύθερων Επαγγελματιών (ΝΕΕ) ενισχύουν τους ανέργους να δημιουργήσουν δική τους επιχείρηση.
Για τις νέες και τις υφιστάμενες ΚΑλΟ προβλέπεται οικονομική υποστήριξη για επενδύσεις όπως σε άυλα στοιχεία ενεργητικού, μισθολογικό κόστος, εκπαίδευση προσωπικού και άλλες υποστηρικτικές υπηρεσίες, ενώ για τις νέες ΚΑλΟ επιπλέον στήριξη για την έναρξη της δραστηριότητας.
✱ Δράσεις αναβάθμισης δεξιοτήτων εργαζομένων σε μικρές επιχειρήσεις και επαγγελματιών με έμφαση σε τομείς τής στρατηγικής έξυπνης εξειδίκευσης.
✱ Δράσεις για τη συμμετοχή μειονεκτουσών ομάδων (ηλικιωμένοι, ΑμεΑ, παιδιά κ.ά.) στην ενεργή κοινωνική ζωή χωρίς αποκλεισμούς.
✱ Ολοκληρωμένες δράσεις ένταξης υπηκόων τρίτων χωρών στην αγορά εργασίας.
✱ Δράσεις που θα συμβάλουν στην κοινωνική ενσωμάτωση και προώθηση στην απασχόληση των Ρομά.
✱ Προώθηση και υποστήριξη παιδιών για την ένταξή τους στην προσχολική εκπαίδευση για παιδιά σε ανάγκη.
✱ Ενίσχυση δομών παροχής κοινωνικών υπηρεσιών.
✱ Ενίσχυση δομών καταπολέμησης της βίας κατά των γυναικών.
✱ Ενίσχυση δομών παροχής υπηρεσιών φροντίδας σε τοπικό επίπεδο (ΚΗΦΗ κ.ά.).
✱ Ενίσχυση ΚΟΜΥ και ΤΟΜΥ.
✱ Ενίσχυση υπηρεσιών ψυχικής υγείας.
✱ Ανάπτυξη υπηρεσιών για την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων.
✱ Υπηρεσίες μακροχρόνιας φροντίδας.
Προτεραιότητα 5: Ολοκληρωμένη χωρική ανάπτυξη των αστικών περιοχών και της υπαίθρου, ύψους 70,5 εκατ. ευρώ.
Ενδεικτικοί τύποι δράσεων των ΕΣΣΒΑΑ:
✱ Ενίσχυση ανάπτυξης ψηφιακών εφαρμογών και υπηρεσιών που συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ή στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης.
✱ Δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας των δημόσιων υποδομών.
✱ Δράσεις διαλογής και ανακύκλωσης των απορριμμάτων, δημιουργίας και διαχείρισης πράσινων σημείων.
✱ Δράσεις για τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας των οχημάτων των μέσων μαζικής μεταφοράς.
✱ Αναβάθμιση ενδοπεριφερειακού δικτύου και προώθηση της προσβασιμότητας.
✱ Προστασία και ανάδειξη πολιτιστικής κληρονομιάς και λειτουργικής τους δικτύωσης.
✱ Δράσεις αναπλάσεων και δημιουργίας λειτουργικών κοινόχρηστων χώρων, συμπεριλαμβανομένης της ισότιμης πρόσβασης για τα ΑμεΑ.
Ενδεικτικοί τύποι δράσεων, που θα υλοποιηθούν στο πλαίσιο των ΟΧΕ και συνάδουν με τον ολοκληρωμένο χαρακτήρα τους, μπορεί να είναι οι εξής:
✱ Κατασκευή, αναβάθμιση και ορθολογική διαχείριση των υποδομών ύδρευσης.
✱ Υποδομές διαχείρισης αστικών λυμάτων για την προστασία των υδάτινων αποδεκτών.
✱ Προστασία, ανάδειξη και διαχείριση των περιοχών Natura 2000.
✱ Προστασία, ανάδειξη και διαχείριση της φύσης και της βιοποικιλότητας.
✱ Αναβάθμιση ενδοπεριφερειακού δικτύου και προώθηση της προσβασιμότητας.
✱ Δράσεις προστασίας, ανάπτυξης και προβολής της δημόσιας τουριστικής περιουσίας.
✱ Προστασία και ανάδειξη πολιτιστικής κληρονομιάς και λειτουργικής τους δικτύωσης.
✱ Προστασία και ανάδειξη της φυσικής κληρονομιάς και του οικοτουρισμού.
