Παρά τη διάθεση ποσού ύψους 1,2 δισ. ευρώ κατά την περίοδο 2014-2020, η συνολική παραγωγή της υδατοκαλλιέργειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση παρέμεινε στάσιμη. Μάλιστα, στις περιπτώσεις της Ιταλίας και της Γαλλίας, δύο από τις χώρες με τη μεγαλύτερη παραγωγή στην ΕΕ, καταγράφηκε μείωση. Αυτά αποφαίνονται, μεταξύ άλλων, στην ειδική έκθεση που εκπόνησε το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο σχετικά με την «Πολιτική της ΕΕ για την υδατοκαλλιέργεια».
Δυστυχώς, οι ελεγκτές διαπιστώνουν ότι ούτε τα νέα από το μέτωπο των κοινωνικο-οικονομικών δεικτών είναι ενθαρρυντικά. «Ο αριθμός των επιχειρήσεων του κλάδου φθίνει, ενώ και αυτός των απασχολούμενων μειώθηκε από περίπου 40.000 σε 35.000 μεταξύ 2014 και 2020», σημειώνουν.
Ο έλεγχος κάλυψε την περίοδο 2014-2020, καθώς και τις διατάξεις και τα προγράμματα που είχαν ήδη θεσπιστεί κατά τον χρόνο του ελέγχου για την περίοδο 2021-2027.
Χρηματοδοτικοί πόροι
Το ποσό της χρηματοδότησης που διατέθηκε αποκλειστικά για την υδατοκαλλιέργεια την περίοδο 2014-2020 ήταν υπερτριπλάσιο του συνολικού ποσού που δαπανήθηκε κατά την περίοδο 2007-2013. Ωστόσο, όπως σημειώνουν οι ελεγκτές, ούτε η Επιτροπή ούτε τα κράτη-μέλη απέδειξαν επαρκώς την ανάγκη για τόσο θεαματική αύξηση και πιστεύουν ότι η χρηματοδότηση που προσφέρθηκε υπερβαίνει κατά πολύ τις ανάγκες.
Όπως προκύπτει από την ειδική έκθεση, λόγω των χαμηλών ποσοστών απορρόφησης, τα κράτη-μέλη σε αρκετές περιπτώσεις κατέφυγαν στην ανακατανομή χρηματοδοτικών πόρων στα μέτρα που προσέλκυαν μεγαλύτερο ενδιαφέρον από τον κλάδο και χρηματοδότησαν σχεδόν όλα τα επιλέξιμα έργα, ανεξάρτητα από την προσδοκώμενη συμβολή τους στην επίτευξη των στόχων της ενωσιακής στήριξης.
Μεγάλο μέρος της χρηματοδότησης δεν έχει χρησιμοποιηθεί και τα κράτη-μέλη ενδεχομένως να μην μπορέσουν να απορροφήσουν τα διαθέσιμα κονδύλια έως το 2023. Μετά την παρέλευση της εν λόγω προθεσμίας, οι δαπάνες δεν θεωρούνται επιλέξιμες.
Μάλιστα, οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι τα στοιχεία που υποβάλλονται σχετικά με τα όσα επιτυγχάνονται με τους ενωσιακούς πόρους «δεν είναι συνεπή ούτε αξιόπιστα, παρουσιάζουν αποτελέσματα σαφώς υπερεκτιμημένα, κάποια αριθμητικά στοιχεία προσμετρώνται έως και τρεις φορές και άλλα εμφανίζουν διακυμάνσεις, ανάλογα με το σύστημα αναφοράς στοιχείων που επιλέγεται».
Για τον λόγο αυτόν, το ΕΕΣ δεν μπόρεσε να προσδιορίσει τη συμβολή της ενωσιακής χρηματοδότησης στην περιβαλλοντική και κοινωνική βιωσιμότητα ή στην ανταγωνιστικότητα του κλάδου της υδατοκαλλιέργειας.
|
✱ Το 2020, η συνολική παραγωγή υδατοκαλλιέργειας της ΕΕ ανήλθε σε 1,1 εκατ. τόνους, ποσότητα που αντιστοιχεί σε λιγότερο από το 1% της παγκόσμιας παραγωγής. ✱ Περισσότερο από το 60% του εφοδιασμού της ΕΕ με θαλάσσια προϊόντα προερχόταν από εισαγωγές. ✱ Οι χώρες της ΕΕ με τη μεγαλύτερη παραγωγή είναι η Ισπανία, η Γαλλία, η Ελλάδα και η Ιταλία, οι οποίες αντιπροσωπεύουν τα 2/3 περίπου της συνολικής ενωσιακής παραγωγής (67%). ✱ Στη Γαλλία και στην Ιταλία, η παραγωγή υδατοκαλλιέργειας το 2020 ήταν μικρότερη από την παραγωγή κατά το έτος αναφοράς 2012/2013. ✱ Από το 2014, η παραγωγή προϊόντων υδατοκαλλιέργειας στην ΕΕ έχει μείνει στάσιμη ως προς τον όγκο και η απασχόληση στον κλάδο έχει μειωθεί. Ωστόσο, η αξία της παραγωγής έχει σημειώσει αύξηση. |
Βιωσιμότητα
Αν και οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι τα στρατηγικά έγγραφα της ΕΕ έχουν βελτιωθεί όσον αφορά την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης του κλάδου της υδατοκαλλιέργειας και, σε επίπεδο κρατών-μελών, τα πολυετή στρατηγικά σχέδια ήταν, σε γενικές γραμμές, ευθυγραμμισμένα με τις κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής, ορισμένες βασικές στρατηγικές για το περιβάλλον δεν λάμβαναν επαρκώς υπόψη την υδατοκαλλιέργεια.
«Επιπλέον, οι διαδικασίες χωροταξικού σχεδιασμού και αδειοδότησης εξακολουθούσαν να θέτουν προσκόμματα στην ανάπτυξη του κλάδου», αναφέρουν οι ελεγκτές και επισημαίνουν ότι αδυναμίες υπάρχουν και στο σύστημα παρακολούθησης. Το κλιμάκιο ελέγχου δεν εντόπισε ούτε ένα -έστω- σύνολο δεικτών που θα καθιστούσε δυνατή την αξιολόγηση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας του κλάδου, παρά το γεγονός ότι αυτή βρίσκεται στον πυρήνα της πολιτικής της ΕΕ για την υδατοκαλλιέργεια.
Ελλάδα
Στην έκθεση παρουσιάζονται ενδιαφέροντα στοιχεία για τα κράτη-μέλη που μπήκαν στο μικροσκόπιο του ΕΕΣ. Μεταξύ των έξι κρατών-μελών που κάλυψε ο έλεγχος είναι και η Ελλάδα. Οι ελεγκτές διαπίστωσαν τα εξής:
✱ Οι θαλάσσιες στρατηγικές της Ελλάδας, της Γαλλίας, της Πολωνίας και της Ρουμανίας δεν περιελάμβαναν δείκτες για την παρακολούθηση των διαρροών από εγκαταστάσεις υδατοκαλλιέργειας ή για την επαλήθευση της ύπαρξης προγραμμάτων ελέγχου.
✱ Κατά τον χρόνο του ελέγχου, η Ελλάδα και η Ρουμανία δεν διέθεταν ακόμη εγκεκριμένο σχέδιο δράσης για τις διαδρομές των χωροκατακτητικών ξένων ειδών.
✱ Μεταξύ των έξι κρατών-μελών, οι πιέσεις από τις δραστηριότητες υδατοκαλλιέργειας στα θαλάσσια ύδατα είναι δυνητικά μεγαλύτερες στην Ελλάδα, όπου η παραγωγή αφορά, κυρίως, θαλάσσια ψάρια. Ωστόσο, σύμφωνα με τις ελληνικές αρχές, οι επιπτώσεις των μονάδων υδατοκαλλιέργειας στο περιβάλλον εξακολουθούν να είναι αναστρέψιμες και περιορίζονται σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές.
✱ Τα κράτη-μέλη έχουν σημειώσει κάποια πρόοδο στον τομέα του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού, ο οποίος όμως εξακολουθεί να εμφανίζει αδυναμίες που δεν του επιτρέπουν να συμβάλει στην ανάπτυξη του κλάδου της υδατοκαλλιέργειας. Κατά τον χρόνο του ελέγχου, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ρουμανία δεν είχαν εγκρίνει θαλάσσια χωροταξικά σχέδια, μολονότι ήταν υποχρεωμένες να τα έχουν καταρτίσει έως τον Μάρτιο του 2021.
✱ Σε κανένα από τα έξι κράτη-μέλη δεν ήταν γνωστός ο συνολικός χώρος που ήταν ακόμη διαθέσιμος για νέες εγκαταστάσεις υδατοκαλλιέργειας.
