Αναπόσπαστο κομμάτι της κουζίνας του Βοΐου στη Δυτική Μακεδονία αποτελούν οι παραδοσιακές πίτες, αφού έχουν καταγραφεί εκατοντάδες συνταγές και ποικιλίες είτε αυτές είναι καθημερινές είτε για ειδικές περιστάσεις. Χορτόπιτες, πιτυρόπιτες, αρμόπιτες, τραχανόπιτες, μποντζόπιτες, ζυμαρόπιτες, γενωμένες, ουρδόπιτες, τσουκνιδόπιτες και πολλές άλλες συνταγές και παραλλαγές με υλικά που προσφέρει η φύση επιστράτευαν οι κάτοικοι της περιοχής για να καλύψουν τις διατροφικές, αλλά και τις βασικές βιοτικές ανάγκες τους.
Όπως περιγράφει η φιλόλογος και πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου «Μύριχος» Πελεκανιωτών Θεσσαλονίκης με δράσεις λαογραφικού και ιστορικού περιεχομένου για τη Δυτική Μακεδονία, Θεοδώρα Λειψιστινού, οι περισσότερες συνταγές του Βοΐου έχουν ως βάση το αλεύρι. «Κάθε σπίτι άλεθε το σιτάρι στον μύλο, για όλη τη χρονιά. Κάθε σπίτι είχε τον δικό του φούρνο, το δικό του σκαφίδι για το ζύμωμα, την πινακωτή με θήκες, τον πλάστη για το άπλωμα του φύλλου, τον κλώστη. Το καθάριο (αλεύρι από σιτάρι) ήταν για τις πίτες, για τα πρόσφορα-λειτουργιές για την εκκλησία, για τις κουλιαντίνες», σημειώνει η κα Λειψιστινού.
Πίτες και κουρκούτια
Όπως εξηγεί, την πιτουρόπιτα την έφτιαχναν την Πρωτοχρονιά. Έπλαθαν πολύ λεπτά φύλλα, τα έψηναν στη σόμπα ή στο πάνω μέρος της γάστρας, τα έβαζαν το ένα πάνω στο άλλο, αφού στο ενδιάμεσο έβαζαν βούτυρο, ξηρούς καρπούς ή τυρί. Τη «γεννημέν/γινμέν» την έφτιαχναν με προζύμι ή με μαγιά και με κρεμμύδια, ενώ η τραχανόπιτα ήταν μια γρήγορη πίτα. Έβραζαν τον τραχανά, τον άπλωναν στο ταψί και έβαζαν από πάνω τριμμένο τυρί ή τσιγαρίδες και μετά στο φούρνο. «Η γαλατόπιτα είναι μια άλλη περίφημη πίτα, που ξεχειλίζει από αρώματα και δεν μπορεί να σταματήσει κανείς στο ένα κομμάτι. Το γάλα, το σιμιγδάλι, το καλό βούτυρο και τα φρέσκα αβγά είναι τα βασικά κλειδιά της επιτυχίας αυτής της πίτας.
Η χορτόπιτα είναι πολύ αγαπημένη, όμως την πρωτοκαθεδρία την έχει η πρασόπιτα, με πράσα, αβγά και τυρί», λέει χαρακτηριστικά η κα Λειψιστινού. Σύμφωνα με την ίδια, οι πίτες και τα κουρκούτια ήταν από τα πιο συνηθισμένα εδέσματα στο καθημερινό τραπέζι των κατοίκων του Βοΐου. Τα κουρκούτια γίνονταν γρήγορα, γιατί χρόνο δεν είχαν λόγω γεωργικών και κτηνοτροφικών εργασιών, ενώ οι πίτες ήταν ένα ολοκληρωμένο γεύμα στα χωράφια.φαγητό
Το ψωμί, το ρουφτένιο και οι μπομπότες
Το υψηλό θρησκευτικό συναίσθημα που υπάρχει στην περιοχή του Βοΐου διακρίνεται σε πολλές καθημερινές δραστηριότητες, όπως στην παρασκευή ψωμιού ή μπουγάτσας και πιο συγκεκριμένα στο ρουφτένιο. Το ρουφτένιο, σύμφωνα με τη φιλόλογο και πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου, ήταν ένα ειδικό ψωμί που γινόταν χωρίς μαγιά και χωρίς προζύμι. Στη θέση τους έμπαινε ο βασιλικός από την ημέρα της γιορτής του Σταυρού, καθώς και το ρεβίθι τριμμένο. Δεν ήταν εύκολο στην επιτυχία του και οι νοικοκυρές έλεγαν πάντα πως γίνεται με την ευλογία του Θεού και τον βασιλικό του Σταυρού.
Το ρουφτένιο το έφτιαχναν κυρίως το Πάσχα, σε γάμους και σε επίσημες εκδηλώσεις. Έφτιαχναν, επίσης, τις κουλούρες για γάμους και βαφτίσια. «Με το καλαμπόκι έφτιαχναν την μπομπότα, τη λεγόμενη και κατσιαμάκα. Έφτιαχναν, τέλος, τις λαγγίτες στο τηγάνι, που θυμίζουν λουκουμάδες. Παρόλο που τα περιθώρια ήταν στενά ανάμεσα στην επιβίωση και στη φαντασία, οι νοικοκυρές επινοούσαν πάντα νόστιμες συνταγές για να κάνουν πιο ενδιαφέρον το καθημερινό τραπέζι», καταλήγει η κα Λειψιστινού.
