Το ελληνικό αγροτικό Σύστημα Γνώσης και Καινοτομίας είναι κατακερματισμένο και αναποτελεσματικό. Μέσα σε ένα τέτοιο αδύναμο σύστημα, δεν υπάρχει συνεκτική πολιτική και συνεπώς υποστήριξη για συμβουλευτικές υπηρεσίες. Αυτές είναι, μεταξύ άλλων, οι διαπιστώσεις που καταγράφονται σε έκθεση που δημοσίευσε στα τέλη του 2020 το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Η έκθεση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου i2connect, που εστιάζει στις αγροτικές συμβουλευτικές υπηρεσίες και στο οποίο συμμετέχει και η Ελλάδα. Σκοπός της έκθεσης είναι να παρουσιάσει το Σύστημα Γνώσης και Καινοτομίας στον αγροτικό τομέα με έμφαση στις γεωργικές υπηρεσίες συμβουλευτικής στην Ελλάδα.
Οι πάροχοι των αγροτικών συμβουλών στην Ελλάδα
Η έκθεση καταγράφει ότι σε τοπικό επίπεδο οι κύριοι πάροχοι συμβουλών προς τους αγρότες είναι τα καταστήματα εισροών, οι ιδιωτικές συμβουλευτικές εταιρείες και οι ανεξάρτητοι σύμβουλοι, με τον δημόσιο τομέα να απουσιάζει από την παροχή συμβουλών προς τους αγρότες.
Τα καταστήματα εισροών συνήθως είναι απομονωμένα από τους άλλους εμπλεκομένους του Συστήματος Γνώσης και Καινοτομίας και αυτά με τη μεγαλύτερη δυναμική επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους στην παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών, επιχειρηματικών σχεδίων και εφαρμογών για εκσυγχρονισμό των εκμεταλλεύσεων. Ανεξάρτητα από το μέγεθος, τα καταστήματα εισροών είναι πολύ κοντά στους αγρότες και ακόμη και τα μικρότερα καταστήματα ασκούν σημαντική επιρροή στη λήψη αποφάσεων των αγροτών, δεδομένου ότι οι αγρότες ζητούν καθοδήγηση και συμβουλές για όλα τα είδη τεχνικών ζητημάτων.
Ωστόσο, όπως καταγράφεται στην έκθεση, οι αγρότες θεωρούν ότι τα καταστήματα εισροών παρέχουν μεροληπτικές συμβουλές, δεσμευμένοι από τα δικά τους προϊόντα, ενώ η υπερπώληση είναι ο απώτερος στόχος τους για την αύξηση των κερδών. Από την άλλη πλευρά, μέσω της σύνδεσης με μεγάλο αριθμό καταστημάτων εισροών, η βιομηχανία εισροών είναι πολύ επιτυχής στη διάδοση των προϊόντων της (συμπεριλαμβανομένων των καινοτομιών) στους αγρότες.
Από την άλλη πλευρά, οι σύμβουλοι που εργάζονται σε εταιρείες συμβουλευτικής είτε ως ελεύθεροι επαγγελματίες μπορούν να διακριθούν από τα καταστήματα εισροών σε σχέση με την τεχνογνωσία τους, το εύρος των υπηρεσιών που προσφέρουν και την κλίμακα λειτουργίας τους (τοπική, εθνική). Η πλειονότητα των ανεξάρτητων συμβουλευτικών εταιρειών υποστηρίζει την πρόσβαση των αγροτών στη χρηματοδότηση επενδύσεων που διατίθεται μέσω των μέτρων του ΠΑΑ.
Σημαντικά μικρότερος αριθμός ανεξάρτητων συμβουλευτικών εταιρειών λειτουργεί σε εθνικό επίπεδο, παρέχοντας εξειδικευμένες υπηρεσίες σε θέματα όπως η πιστοποίηση και η εμπορία προϊόντων, η ολοκληρωμένη διαχείριση παραγωγής και η ευφυής γεωργία. Η έκθεση αναφέρεται επίσης και στη συμβολή των αγροτικών συνεταιρισμών, τονίζοντας ότι ένας μεγάλος αριθμός συνεταιρισμών είναι γενικά πολύ αδύναμος για να αναπτύξει ουσιαστική ανεξάρτητη δράση, ενώ άλλοι λειτουργούν ουσιαστικά ως μεσίτες που μεσολαβούν μεταξύ των αγροτών και των εμπόρων εισροών.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι συνεταιρισμοί λειτουργούν περισσότερο ως εκείνοι που ενημερώνουν τα μέλη τους για τις απαιτήσεις και τα πρότυπα της αγοράς, με ορισμένους από αυτούς να πραγματοποιούν, επίσης, διάφορες ενέργειες για να διευκολύνουν την πρόσβαση των αγροτών στη γνώση. Ανάμεσά τους ένας περιορισμένος αριθμός ομάδων παραγωγών και συνεταιρισμών φαίνεται να είναι πολύ δυναμικός και επιτυχημένος στην αντιμετώπιση των αναγκών των μελών τους, δημιουργώντας συνεργασίες κυρίως με ανεξάρτητες συμβουλευτικές εταιρείες, αλλά και με καταστήματα εισροών, βιομηχανίες και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.
Σύμφωνα με την έκθεση, η έλλειψη δημόσιου μηχανισμού που εστιάζει στην παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών στους αγρότες οδηγεί σε μια κατάσταση στην οποία οι αγρότες είτε πρέπει να πληρώσουν για τέτοιες υπηρεσίες είτε να αγοράσουν «δωρεάν» συμβουλές μέσω της αγοράς εισροών από ένα κατάστημα.
Οι τομείς συμβουλευτικής που αναζητούν οι αγρότες
Έρευνα μέσω ερωτηματολογίων πραγματοποίησε η ομάδα του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, στο πλαίσιο της έκθεσης, για να καταγράψει βασικές πτυχές της παροχής συμβουλών στην Ελλάδα. Σε αυτή συμμετείχαν εταιρείες συμβουλευτικής, ανεξάρτητοι σύμβουλοι, καταστήματα εισροών, συνεταιρισμοί, Οργανισμοί Ανάπτυξης και Διευθύνσεις Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής.
Σύμφωνα με τις απαντήσεις, τα θέματα για τα οποία ζητούν συμβουλευτικές υπηρεσίες οι αγρότες είναι τα εξής: επιχειρηματικότητα και διαχείριση των αγροτικών εκμεταλλεύσεων, υποστήριξη για την ανάπτυξη και την εξέλιξη, υποστήριξη για τη συμμόρφωση με τους κανονισμούς και τα πρότυπα της αγοράς, γεωργοπεριβαλλοντικά μέτρα επιτήρησης και διατήρηση του περιβάλλοντος, καθώς και τεχνολογίες για την παραγωγή.
Οι συγγραφείς της έρευνας τονίζουν ότι τόσο σε άλλες εκθέσεις όσο και σε διεθνή συνέδρια έχουν επισημανθεί οι αρνητικές επιπτώσεις στον ελληνικό αγροτικό τομέα από την έλλειψη του συστήματος συμβουλευτικής, αλλά και γενικότερα από το αδύναμο και κατακερματισμένο Σύστημα Γνώσης και Καινοτομίας.
