«Η γεωργία μπορεί να συνεχιστεί μόνο αν προστατευθούν οι φυσικοί πόροι»

Προειδοποιήσεις από την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) για τις επικείμενες αγροτικές προκλήσεις

γράφει ο Νίκος Τράγγαλος

Η ΕΕ πρέπει να δώσει μεγαλύτερη έμφαση στις μικρές αλυσίδες εφοδιασμού και στην αγρο-οικολογία στη γεωργία, προκειμένου να διατηρήσει τη γεωργία της και να την καταστήσει πιο ανθεκτική σε νέες προκλήσεις, όπως η κλιματική αλλαγή. Η αγροοικολογία είναι επίσης ένας τρόπος για να εξασφαλίσουμε τον εφοδιασμό με τρόφιμα, να κάνουμε το φαγητό μας υγιέστερο και ως εκ τούτου να αυξήσει την αξία του. Οι μικρές αλυσίδες εφοδιασμού θα βοηθήσουν τις μικρότερες γεωργικές εκμεταλλεύσεις να αυξήσουν το εισόδημά τους και να ζήσουν τις αγροτικές περιοχές.

Η απελευθέρωση των γεωργικών αγορών, η έντονη αστάθεια των τιμών και τα χαμηλά εισοδήματα που απολαμβάνουν οι παραγωγοί, καθώς και η αυξανόμενη συνειδητοποίηση και ανησυχία σχετικά με τα υγιεινά και καλής ποιότητας τρόφιμα από την πλευρά των καταναλωτών έχουν ήδη οδηγήσει ορισμένους αγρότες να αλλάξουν τις μεθόδους παραγωγής και εμπορίας.

Σε ολόκληρη την Ευρώπη αναπτύσσονται νέα καινοτόμα γεωργικά συστήματα που συνδέουν μεταξύ τους, τους καταναλωτές και τους παραγωγούς. Οι περισσότεροι από αυτούς τους παραγωγούς ασκούν βιολογική ή άλλη φιλική προς το περιβάλλον γεωργία χωρίς να καλύπτονται από μια ετικέτα.

Οι πωλήσεις μικρής αλυσίδας βοηθούν στην αναζωογόνηση των αγροτικών περιοχών

Οι πωλήσεις μικρής αλυσίδας προσφέρουν μια πραγματική ευκαιρία για τις μικρότερες γεωργικές εκμεταλλεύσεις να αυξήσουν τα οφέλη και την κερδοφορία και έτσι να καταστήσουν τις επιχειρήσεις τους βιώσιμες.

Επιπλέον, τα πλεονεκτήματα για τους καταναλωτές είναι προφανή δεδομένου ότι λαμβάνουν φρέσκα και υψηλής ποιότητας προϊόντα και βρίσκονται σε άμεση επαφή με τον παραγωγό. Αυτό αυξάνει το ενδιαφέρον αλλά και εκπαιδεύει τους ανθρώπους για την αξία του προϊόντος.

Οι πρωτοβουλίες των μικρών αλυσίδων εφοδιασμού έχουν τη δυνατότητα δημιουργίας θέσεων απασχόλησης και ανάπτυξης και κατά συνέπεια ευημερίας, ιδίως στις αγροτικές περιοχές. Ως εκ τούτου, η πρόκληση είναι να δοθεί στους φορείς εκμετάλλευσης η δυνατότητα να δημιουργήσουν τοπικά συστήματα τροφίμων βασισμένα στην τοπική διακυβέρνηση.

Η ψηφιοποίηση παίζει και στο μέλλον θα διαδραματίσει βασικό ρόλο τόσο στην παραγωγή και τη μεταποίηση όσο και στην αγορά και την πώληση, εξηγεί η Genevieve Savigny, εισηγήτρια της γνωμοδότησης «Προώθηση σύντομων και εναλλακτικών εφοδιαστικών αλυσίδων τροφίμων στην ΕΕ: Ο ρόλος της αγροοικολογίας».

Ένα νέο πρότυπο διατροφής, γεωργίας και ασφάλειας τροφίμων

Όταν δεν είναι δυνατές οι σύντομες αλυσίδες εφοδιασμού, η ευρωπαϊκή επισήμανση ποιότητας μπορεί να παράσχει ταυτοποίηση και να διευκολύνει τους καταναλωτές να επιλέξουν.

Από αυτή την άποψη, η αγροοικολογία μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο. Ακαδημαϊκές μελέτες και διάφορες οργανώσεις έχουν αποδείξει ότι τα πλεονεκτήματα είναι προφανή τόσο για τους αγρότες όσο και για τους καταναλωτές: Για τους αγρότες: μεγαλύτερη γονιμότητα του εδάφους, χαμηλότερο κόστος παραγωγής, μεγαλύτερη αυτονομία λήψης αποφάσεων, αύξηση της ανθεκτικότητας των γεωργικών συστημάτων για την αντιμετώπιση των κλιματικών κινδύνων και ενίσχυση του επαγγελματισμού.

Για τους καταναλωτές: η υγεία και η διατροφική ποιότητα των τροφίμων και των υδάτων, η διατήρηση της βιοποικιλότητας και των τοπίων και οι εγγυήσεις όσον αφορά τις αγροτικές πρακτικές (κτηνοτροφία ή καλλιέργειες).

«Η εφαρμογή της αγροοικολογίας στη γεωργία αντιπροσωπεύει μια μετατόπιση προς την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, την ανασυγκρότηση των ζωντανών οικοσυστημάτων και την προστασία του νερού, του εδάφους και όλων των πόρων από τα οποία εξαρτάται η γεωργική παραγωγή. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στις μικρές εφοδιαστικές αλυσίδες και στην αγροοικολογία», υπογράμμισε η κα Savigny.

Σχέδιο δράσης για την αγροοικολογία

Προκειμένου να αναπτυχθεί το πρόγραμμα της αγροοικολογίας σε ολόκληρη την Ευρώπη, η ΕΟΚΕ προτείνει ένα διαρθρωμένο πολύπλευρο σχέδιο δράσης στο οποίο να συμμετέχουν οι περιφέρειες, τα κράτη μέλη και η ΕΕ. Τα υφιστάμενα προγράμματα θα πρέπει επίσης να κατευθύνονται προς μέτρα στήριξης της αγροοικολογίας και των σύντομων αλυσίδων εφοδιασμού, και ιδίως στήριξης:

✱ Υπηρεσιών εκπαίδευσης και παροχής συμβουλών σε θέματα μετασχηματισμού, άμεσων πωλήσεων και αγροοικολογίας.

✱ Έρευνας και καινοτομίας σχετικά με τις ανάγκες των παραγωγών στις σύντομες αλυσίδες και την αγροοικολογία.

✱ Ανταλλαγή δικτύων μεταξύ αγροτών.

✱ Προσαρμογές της νομοθεσίας για τα τρόφιμα στους μικρούς αγρότες καθώς και απαιτήσεις σχετικά με την επισήμανση.

✱ Πρόσβαση στη χρηματοδότηση για τη δημιουργία των απαραίτητων δομών (δεύτερος πυλώνα της ΚΑΠ).

Η ασφάλεια του εφοδιασμού τροφίμων είναι ένα συχνά χρησιμοποιούμενο επιχείρημα κατά της αγροοικολογίας, ωστόσο η ΕΟΚΕ αναφέρθηκε σε πρόσφατη μελέτη του Ινστιτούτου Βιώσιμης Ανάπτυξης και Διεθνών Σχέσεων (IDDRI), η οποία δείχνει ότι είναι δυνατόν να τροφοδοτηθεί ολόκληρος ο πληθυσμός της Ευρώπης μέχρι το 2050 μέσω ενός σταδιακού αγροοικολογικού μετασχηματισμού, με στόχο μηδενικές εκπομπές άνθρακα.

Όπως τόνισε η Υπηρεσία Έρευνας για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (EPRS), ήδη το 2015 το 15% των αγροτών πούλησε το ήμισυ της παραγωγής τους μέσω σύντομων εφοδιαστικών αλυσίδων και μια έρευνα του Ευρωβαρομέτρου το 2016 σημείωσε πως τέσσερις στους πέντε Ευρωπαίους πολίτες θεωρούν ότι «η ενίσχυση του ρόλου των αγροτών στην τροφική αλυσίδα» ήταν σημαντική.