Η Μπλε Διάσταση της Πράσινης Οικονομίας

του Γεώργιου Ζακυνθινού, καθηγητή Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής

Είναι γνωστό ότι η οικονομική ανάπτυξη που βασίζεται σε πεπερασμένους πόρους, όπως ο άνθρακας, και οι σχετικές περιβαλλοντικά καταστροφικές δραστηριότητες είναι υπεύθυνες για τεράστια επίπεδα κλιματικής αλλαγής, που προκαλούν ατμοσφαιρική ρύπανση (εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου), ρύπανση των υδάτων και απώλεια βιοποικιλότητας.

Με αυτές τις περιβαλλοντικές ανησυχίες, η βιωσιμότητα αυτής της οικονομικής ανάπτυξης, γνωστής και ως «Brown-Καφέ Οικονομία», αμφισβητείται και επικρίνεται έντονα. Με την αναζήτηση πόρων για την επίτευξη του παγκόσμιου δεσμού τροφής-νερού-ενέργειας και την ταχεία μείωση των χερσαίων πηγών να αυξάνεται συνεχώς, οι θάλασσες αντιπροσωπεύουν ταυτόχρονα λύση και ώθηση για βιώσιμο περιβάλλον και οικονομία. Οι θάλασσες είναι υποτιμημένος αναγεννητικός σταθμός της Οικονομίας με υψηλή ακαθάριστη αξία θαλάσσιου προϊόντος. Με τη βιώσιμη διαχείριση των υφιστάμενων οικονομικών δραστηριοτήτων, όπως η ναυτιλία, οι μεταφορές, η μεταποίηση, η αλιεία, ο τουρισμός και η εξερεύνηση νέων επιχειρήσεων, όπως η θαλάσσια βιολογία και τεχνολογία και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η «Blue-Γαλάζια Οικονομία» των θαλασσών έχει δυνατότητες να εκπληρώσει τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης.

Τι εννοούμε Γαλάζια Οικονομία

Η Γαλάζια Οικονομία είναι ένας συστηματικός τρόπος χρήσης των θαλάσσιων πόρων μέσω της ενσωμάτωσης βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων οικονομικών δραστηριοτήτων που βασίζονται στις αρχές της κοινωνικής ένταξης, της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας και των καινοτομιών στη θάλασσα και γύρω από αυτήν. Συνειδητοποιώντας το τεράστιο δυναμικό των θαλασσών ως κύριας καταβόθρας ατμοσφαιρικού CO2, πλούσιας βιοποικιλότητας και πηγής ενέργειας (αιολική, κυματική, παλιρροϊκή, θερμική ενέργεια και ενέργεια από βιομάζα), η έννοια της Γαλάζιας Οικονομίας γίνεται αποδεκτή από πολλές νησιωτικές χώρες.

Οι ευκαιρίες της Γαλάζιας Οικονομίας διαφέρουν από χώρα σε χώρα, ανάλογα με το αν κυριαρχεί η ξηρά ή έχει περισσότερο θαλάσσιο περιβάλλον.

Τα θαλάσσια ύδατα έχουν σημαντικό ρόλο και αντίκτυπο στη συνολική υγεία του πλανήτη και στη βιώσιμη ανάπτυξή του. Υποστηρίζουν όλες τις ζωές δημιουργώντας οξυγόνο, απορροφώντας διοξείδιο του άνθρακα, ανακυκλώνοντας θρεπτικά συστατικά και ρυθμίζοντας το παγκόσμιο κλίμα και τη θερμοκρασία.

Ως πηγή τροφής και βιοπορισμού για το σημαντικό μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού, καθώς και για τις τουριστικές βιομηχανίες, οι θάλασσες έχουν τη δυνατότητα να επιτύχουν σημαντικούς βιώσιμους στόχους για την εξάλειψη της πείνας και της φτώχειας. Υπάρχουν πολλά συστατικά που συμβάλλουν στη Γαλάζια Οικονομία, τα οποία μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε βιολογικά και μη βιολογικά συστατικά. Στο πλαίσιο αυτής της αναφοράς θα σταθούμε στα βιολογικά συστατικά.

Τα βιολογικά συστατικά της Γαλάζιας Οικονομίας

Το θαλάσσιο οικοσύστημα περιλαμβάνει ευκαρυωτικούς φωτοσυνθετικούς οργανισμούς που ανήκουν στα μικροφύκη και τα μακροφύκη (με βάση το μέγεθος) και είναι οι κύριοι παραγωγοί, παρέχοντας το ενδιαίτημα για την ανάπτυξη της θαλάσσιας πανίδας.

Αυτοί οι οργανισμοί ζουν και φωτοσυνθέτουν από την προϊστορική έως την παρούσα ατμόσφαιρα, πλούσια σε άνθρακα, και έγιναν μάρτυρες πολλών κλιματικών αλλαγών. Έχουν ξεπεράσει πολλές προκλήσεις. Τα θαλάσσια φύκια και τα παράκτια οικοσυστήματα μπορούν να διορθώσουν τα ανησυχητικά αυξανόμενα αέρια θερμοκηπίου (CO2) μέσω της διαδικασίας φωτοσύνθεσης που ονομάζεται πλέον δέσμευση «μπλε άνθρακα». Η αποθηκευμένη ενέργεια μπορεί να μετατραπεί σε οικονομικά σημαντικά προϊόντα για πολλαπλές βιομηχανίες όπως τρόφιμα, ζωοτροφές, καύσιμα και λιπάσματα.

Μακροφύκη και μικροφύκη-άλγη

Όπως τα φυτά, τα μακροφύκη συντηρούν αρκετές ζωτικές κοινότητες ως πρωταρχικούς παραγωγούς της θαλάσσιας τροφικής αλυσίδας και έχουν επίσης οικολογικό ρόλο ως βιοδείκτες της ποιότητας του νερού για βιοαποκατάσταση. Η εμπορική καλλιέργεια φυκιών περιλαμβάνει είτε άμεση συγκομιδή φυσικώς διαθέσιμων άγριων φυκιών, είτε καλλιέργεια στην ξηρά και κοντά στην ακτή.

Τα μακροφύκη αντιπροσωπεύουν μια παγκόσμια παραγωγή περίπου 6 δισεκατομμυρίων αμερικανικών δολαρίων, ένα κύριο συστατικό της Οικονομίας των θαλασσών με εφαρμογές σε τρόφιμα, καύσιμα, ζωοτροφές, λιπάσματα, φαρμακευτικά προϊόντα, θρεπτικά προϊόντα, καλλυντικά κ.λπ..

Παρόμοια με τα μακροφύκη, οι θάλασσες καταλαμβάνονται από μικροσκοπικά μικροφύκια. Κατηγοριοποιούνται σε διαφορετικές κατηγορίες: Chlorophyta (πράσινα φύκια), Rhodophyta (κόκκινα φύκια), Bacillariophyta (διάτομα) και προκαρυωτικά Cyanophyta (μπλε και πράσινα φύκια) με βάση το χρώμα τους, τον κύκλο ζωής και την κυτταρική τους δομή. Ο υψηλότερος ρυθμός ανάπτυξης, η χρήση μη γεωργικής γης και η παραγωγή διαφορετικών εμπορικά σημαντικών ενώσεων είναι τα πλεονεκτήματα της καλλιέργειας μικροφυκών.

Η σύνθεση της βιομάζας των μικροφυκών εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως οι συγκεντρώσεις θρεπτικών ουσιών, το σύστημα καλλιέργειας, περιβαλλοντικές συνθήκες (θερμοκρασία και φως), ανάδευση και pH. Η βιομηχανία μικροφυκών χρησιμοποιεί δύο κύρια συστήματα καλλιέργειας, δηλαδή ανοιχτές λίμνες και κλειστούς φωτοβιοαντιδραστήρες, με τα κύρια είδη μικροφυκών που καλλιεργούνται να είναι η Chlorella και η Spirulina για υγιεινή διατροφή, η Dunaliella salina για β-καροτίνη, ο Haematococcus pluvialis για την ασταξανθίνη και πολλά άλλα είδη για βιοκαύσιμα και χημικά.

Με την παγκόσμια αγορά των 5,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ, περίπου 7.000 τόνοι ξηρών φυκών παράγονται ως πράσινη πρώτη ύλη για διάφορες εφαρμογές όπως η βιοενέργεια, τα βιολιπάσματα, οι ζωοτροφές, η ανθρώπινη διατροφή και τα βιοπλαστικά κ.λπ. Η οικονομία των θαλασσών είναι μια ταχέως αναπτυσσόμενη οικονομία και ο ΟΟΣΑ προβλέπει ότι θα ξεπεράσει την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη εντός 15 ετών.

Φυσικά, η χώρα μας, ως νησιωτική χώρα θα μπορούσε να επενδύσει στο «Μπλε» της Πράσινης Οικονομίας και να ενισχύσει στοχευμένες δραστηριότητες σε υγεία, διατροφή και τρόφιμα.