Τον σημαντικό και, σε μεγάλο βαθμό, αγνοημένο ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι δενδρώδεις καλλιέργειες στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής αναδεικνύει το ευρωπαϊκό έργο LIFE CLIMATREE, που τρέχει σε Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία.
Η «ΥΧ» συνομίλησε με τον συντονιστή του πρότζεκτ, Κώστα Μπίθα, καθηγητή Οικονομικής Περιβάλλοντος και Περιβαλλοντικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, ο οποίος συνοψίζει τα χρήσιμα συμπεράσματα που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη από τους παραγωγούς και τους υπευθύνους χάραξης πολιτικής.
Τα τελικά πορίσματα θα κοινοποιηθούν στο Διαδικτυακό Συνέδριο του έργου, με τίτλο «Τα καρποφόρα δέντρα στην υπηρεσία του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής», που διοργανώνεται υπό την αιγίδα του Πράσινου Ταμείου την Πέμπτη 22 Οκτωβρίου 2020. Σημείο αναφοράς του έργου LIFE CLIMATREE είναι η παγιωμένη διαπίστωση ότι η κλιματική αλλαγή δεν είναι μια αυριανή προοπτική, αλλά μια απτή πραγματικότητα που ήδη βιώνουμε τις επιπτώσεις της.
«Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής είναι δεδομένες και ορατές. Το βλέπουμε στις ξηρασίες, αλλά και στα υπόλοιπα ακραία φαινόμενα που πλήττουν τις καλλιέργειες. Για παράδειγμα, πριν από λίγους μήνες είχα μια συνομιλία με εκπροσώπους του Διεθνούς Οργανισμού Ελιάς, στην οποία αναφέρθηκε ένα από τα κεφαλαιώδους σημασίας γεγονότα που φέρουν την υπογραφή της κλιματικής αλλαγής. Όπως χαρακτηριστικά μου είπαν, παλαιότερα οι κακές χρονιές για την ελιά είχαν μια υποτυπώδη συγκομιδή. Πλέον, οι κακές χρονιές έχουν μηδενική συγκομιδή, δηλαδή δεν βγάζουν τίποτα. Αυτό δημιουργεί στους παραγωγούς πολλά προβλήματα, γιατί παλαιότερα στις κακές χρονιές έβγαζαν τουλάχιστον τα έξοδά τους», εξηγεί ο κ. Μπίθας.
Τα στάδια του έργου
Σε μια τέτοια συγκυρία, το ανωτέρω ευρωπαϊκό πρότζεκτ έρχεται να υποδείξει τον πρωτογενή τομέα και τις δενδρώδεις καλλιέργειες ως αναχώματα για την επιβράδυνση των κλιματικών επιπτώσεων.
«Αρχικά, ο ρόλος μας ήταν να δείξουμε πώς ο αγροτικός τομέας, και ιδιαίτερα οι δενδρώδεις καλλιέργειες, μπορούν να αξιοποιηθούν στο να μετριαστεί η κλιματική αλλαγή. Το πρώτο πράγμα που είχαμε να εξετάσουμε ήταν το κατά πόσο τα καρποφόρα δέντρα είχαν τη δυνατότητα καθαρής απορρόφησης CO2 από την ατμόσφαιρα. Εμβληματικά, επιλέξαμε πέντε αντιπροσωπευτικές δενδρώδεις καλλιέργειες για τις μελέτες μας: την ελιά, την αμυγδαλιά, τη ροδακινιά, τα εσπεριδοειδή και τη μηλιά. Αυτές αντικατοπτρίζουν το τι συμβαίνει γενικότερα σε αυτό το είδος καλλιεργειών. Τελικά, οι μετρήσεις μας έδειξαν ότι μπορούν όντως να συνεισφέρουν, παρακρατώντας άνθρακα», αποσαφηνίζει ο ίδιος.
Το επόμενο βήμα για τους ιθύνοντες του έργου LIFE CLIMATREE ήταν να εξετάσουν ορθές καλλιεργητικές πρακτικές και τρόπους διαχείρισης των δενδρώνων που συμβάλλουν στη δέσμευση άνθρακα για την οποία είναι αποδεδειγμένα ικανές οι συγκεκριμένες καλλιέργειες.
«Μία από τις πρακτικές με το καλύτερο δυνατό ισοζύγιο υπέρ της παρακράτησης είναι η καλή διαχείριση του εδάφους, δηλαδή το όργωμα να είναι επιφανειακό ή καθόλου, διότι η βαθιά άρωση μειώνει την οργανική ύλη του εδάφους και εκπέμπει ξανά τον άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Δεύτερον, οι κάπως πυκνότερες μέθοδοι φύτευσης συνεισφέρουν στη μεγαλύτερη απορρόφηση του άνθρακα, γιατί ο αγρός φωτοσυνθέτει περισσότερο σε σχέση με την έκτασή του. Μερικές επιπλέον μέθοδοι είναι η υδρολίπανση, η ορθά ελλειμματική άρδευση, η επιστροφή των κλαδευτικών στο χωράφι για την κάλυψη των λιπαντικών αναγκών ή την απομάκρυνση από τον αγρό για τη χρήση τους ως καύσιμης ύλης. Να μην καίγονται στο χωράφι δηλαδή, γιατί τότε εκπέμπουν όσον άνθρακα έχει μαζέψει η βιομάζα τους», επισημαίνει ο συντονιστής του πρότζεκτ.
Δημιουργία πλαισίου αξιοποίησης των ορθών πρακτικών
Βασικός στόχος, στο πλαίσιο της μελλοντικής ΚΑΠ, είναι αυτή να ενσωματώνει ανταποδοτικά κίνητρα για την εκπλήρωση κλιματικών στόχων, μέσω των προαναφερθεισών ορθών πρακτικών. «Έχουμε ενημερώσει το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης για τις δενδρώδεις καλλιέργειες που μπορούν να συμβάλουν στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, υπό το σκεπτικό ότι αυτές θα μπορούσαν κάτω υπό συγκεκριμένες συνθήκες να πιστοποιηθούν. Έτσι, οι αγρότες που τις ακολουθούν θα μπορούν να λαμβάνουν κάποια επιδότηση για την οικοσυστημική υπηρεσία που παρέχουν», αναφέρει ο κ. Μπίθας, ξεκαθαρίζοντας ότι οι προοπτικές είναι ευοίωνες.
«Να είστε σίγουροι ότι υπάρχει μεγάλη προθυμία από πλευράς παραγωγών. Πρωτίστως, διότι αυτές οι μέθοδοι αφενός δεν αυξάνουν το κόστος παραγωγής, ενώ παράλληλα δεν μειώνουν σημαντικά την τελική συγκομιδή. Εμείς έχουμε εκτιμήσει το ακριβές ύψος του οφέλους αυτής της υπηρεσίας ανά στρέμμα και εργαζόμαστε για να οικοδομηθεί εντός της ΚΑΠ το απαιτούμενο σύστημα κινήτρων. Αυτή η διαδικασία θα μπορούσε να προβλέπει καινούργια πλαίσια, όπως η επισήμανση των πιστοποιημένων προϊόντων που προκύπτουν από τέτοιους αγρούς με κλιματικώς ορθές πρακτικές. Επιπλέον, η πιστοποιημένη απορρόφηση θα μπορούσε να πωλείται σε εθελούσιες αγορές άνθρακα, οι οποίες σήμερα είναι περιζήτητες. Υπό τις κατάλληλες συνθήκες, στο μέλλον, περιοχές ολόκληρες θα μπορούν να χαρακτηριστούν ως τόποι που προσφέρουν τέτοιες υπηρεσίες».
Όπως προαναφέραμε, το πρόγραμμα LIFE CLIMATREE, εκτός από την Ελλάδα, αφορά την Ιταλία και την Ισπανία, αναδεικνύοντας τις ιδιαίτερες συνθήκες των χωρών της Μεσογείου. Στο προσεχές συνέδριο του έργου, το οποίο θα λάβει χώρα σε εικονικό περιβάλλον, θα παρουσιαστούν αναλυτικότερα τα δεδομένα και οι προοπτικές των κλιματικά επωφελών καλλιεργειών.
Ο Κώστας Μπίθας είναι καθηγητής Οικονομικής Περιβάλλοντος και Περιβαλλοντικής Πολιτικής και συντονιστής του ευρωπαϊκού έργου LIFE CLIMATREE
Διαβάστε επίσης:
