Ιδιαίτερη επιτυχία είχε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα, με τίτλο «Με σιτάρι και πηλό καλότυχη να ’ναι η χρονιά», που υλοποιήθηκε στο Μουσείο Σιτηρών και Αλεύρων στον Μύλο του Παππά στη Λάρισα, και είχε στόχο να μάθουν τα μικρά παιδιά τους συμβολισμούς και ενδεικτικά έθιμα της Πρωτοχρονιάς, με έμφαση στο γούρι και στην επιδίωξη της καλοτυχίας. Στο τέλος της δράσης, κάθε παιδί κατασκεύασε και διακόσμησε το δικό του κεραμικό γούρι με το σύμβολο του σιταριού, ως επιστέγασμα της εθιμικής δράσης στο Μουσείο Σιτηρών και Αλεύρων.
Σύμφωνα με όσα ανέφερε στην «ΥΧ» η αρχαιολόγος και υπεύθυνη του Μουσείου Σιτηρών και Αλεύρων, Κωνσταντίνα Κόντσα, «τα έθιμα αυτά ονομάζονται ευετηρικά, γιατί αποσκοπούν στη διασφάλιση της ευετηρίας και της ευημερίας για κάθε νοικοκυριό. Με εργαλείο την αφήγηση και μια σειρά βιωματικών δράσεων, τα παιδιά μαθαίνουν ότι η έλευση του νέου χρόνου, η οποία αποτελεί κομβική στιγμή στο ημερολογιακό έτος, συνοδεύεται από μια σειρά τελετουργικών πράξεων, προκειμένου οι άνθρωποι να “καλοπιάσουν” τον καινούργιο χρόνο και να εξασφαλίσουν υγεία και ευημερία.
Τα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα, αγερμικά τραγούδια, αναγγέλλουν την έλευση του νέου χρόνου, συνοδεύονται από ευχές και παρουσιάζουν πολλές τοπικές παραλλαγές».
Έθιμα και ερμηνεία
Το πιο γνωστό έθιμο που αφορά το καλωσόρισμα του καινούργιου χρόνου είναι η βασιλόπιτα ή βασιλοκουλούρα ή αγιοβασιλόπιτα, η οποία στη Θεσσαλία έχει πολλές εκδοχές. Πολύ συχνά συναντάμε την πίτα που είναι καμωμένη με ζύμη τσουρεκιού, μυρωδικά και διακοσμημένη με ζυμαρένια στολίδια που συνδέονται συχνά με τις ασχολίες και τις επιδιώξεις κάθε οικογένειας, π.χ. ένα ζυμαρένιο αλέτρι στις οικογένειες των γεωργών ή μία στάνη στους κτηνοτρόφους κ.λπ.
Μαζί με το φλουρί στο εσωτερικό της πίτας, μπαίνει κι ένα στάχυ ή ένα κλήμα, τα οποία συμβολίζουν την επιδιωκόμενη ευημερία στο νοικοκυριό για τη νέα χρονιά. Η βασιλόπιτα, όμως, συχνά παρασκευάζεται και ως κρεατόπιτα με φύλλο, στην οποία σε πολλά μέρη προσθέτουν επίσης τραχανά στη γέμιση της πίτας. Ο τυχερός της χρονιάς είναι εκείνος που θα βρει το φλουρί, το οποίο είναι τυλιγμένο σε αλουμινόχαρτο και το οποίο πολλές φορές φυλασσόταν στο εικονοστάσι του σπιτιού.
Το σπάσιμο του ροδιού συναντάται σε όλο τον ελληνικό χώρο και συνδέεται με τη διαχρονική αντίληψη ότι τα σπόρια του ροδιού συμβολίζουν τη γονιμότητα και την αφθονία. Ανήμερα της Πρωτοχρονιάς, συνήθως μετά το πέρας της Λειτουργίας, οι νοικοκυραίοι σπάνε το ρόδι στο κατώφλι του σπιτιού ευχόμενοι συχνά «Όσα είναι τα σπόρια του ροδιού, τόσα να ’ναι και τα καλά στο σπίτι».
Το τάισμα της βρύσης στην πλατεία του χωριού συνιστά άλλη μια ευετηρική τελετουργία κατά την οποία οι γυναίκες του χωριού «κερνάνε» τη βρύση με διάφορα αγαθά, σιτάρι, μέλι κ.ά., με την ευχή, «όπως τρέχει το νερό, έτσι να τρέχει και το βιος στο σπιτικό μας».
