Παρά το γεγονός ότι η παραγωγικότητα του αγροτικού τομέα έχει αυξηθεί τα τελευταία 50 χρόνια, η κλιματική αλλαγή την έχει επιβραδύνει, σύμφωνα με την «Έκτη συνθετική μελέτη από το διακυβερνητικό πάνελ για την κλιματική αλλαγή» (IPCC), που δημοσιεύθηκε πρόσφατα.
Στο συγκεκριμένο πάνελ θεωρείται ότι συμμετέχουν ορισμένοι από τους κορυφαίους επιστήμονες που ειδικεύονται στα θέματα του κλίματος. Στην έκθεση παρουσιάζεται μια σύνοψη από προηγούμενες μελέτες, κατάλληλη για τους διαμορφωτές πολιτικών, καθώς συμπυκνώνει περιεχόμενο χιλιάδων σελίδων σε μερικές δεκάδες.
Eπιστημονικά δεδομένα από μελέτες για την κλιματική κρίση είχαν παρουσιαστεί από το πάνελ τον Αύγουστο του 2021, τον Φεβρουάριο και τον Απρίλιο του 2022. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει το IPCC, οι καλλιέργειες, η υγεία των ζώων, η παραγωγικότητα και η διαθεσιμότητα του νερού θα επηρεαστούν ιδιαίτερα στις πιο ευάλωτες περιοχές από την κλιματική αλλαγή.
Εκτός Ευρώπης οι πιο βαριές επιπτώσεις
Οι επιστήμονες σημειώνουν ότι ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως πλημμύρες και ξηρασίες, επηρεάζουν την παραγωγή καλλιεργειών και την προσβασιμότητα του νερού, αλλά αυτές οι επιπτώσεις είναι άνισα κατανεμημένες. Οι λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες και περιοχές επωμίζονται το μεγαλύτερο βάρος, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στην Αφρική, στην Ασία, στην Κεντρική και στη Νότια Αμερική.
Λόγω των αναπτυξιακών περιορισμών, αυτές οι περιοχές αγωνίζονται να επιτύχουν τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ. Οι αυτόχθονες πληθυσμοί, οι παραγωγοί τροφίμων μικρής κλίμακας και τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος παγκοσμίως επηρεάζονται επίσης σε μεγάλο βαθμό. Συνολικά, το IPCC εκτιμά ότι από 3,3 έως 3,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι «ζουν σε περιβάλλοντα που είναι εξαιρετικά ευάλωτα στην κλιματική αλλαγή». Πολλές από αυτές τις περιοχές είναι επίσης εκείνες όπου προβλέπεται πληθυσμιακή αύξηση, αυξάνοντας την ανάγκη για επισιτιστική ασφάλεια. Στη μελέτη περιλαμβάνεται και σειρά σεναρίων που προβλέπουν αύξηση της θερμοκρασίας στον πλανήτη και πώς αυτή θα επηρεάσει την παραγωγικότητα των καλλιεργειών, με πρώτο το καλαμπόκι (βλ. διάγραμμα).
«Ελάχιστα έχουν γίνει για την ανάσχεση και την ανθεκτικότητα»
Σύμφωνα με την έκθεση, όταν μέτρα για την προσαρμογή και την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής εφαρμόζονται μαζί και συνδυάζονται με ευρύτερους στόχους βιωσιμότητας, τα οφέλη αναμένεται να είναι πολλαπλά για τους ανθρώπους, τα οικοσυστήματα και εντέλει την υγεία του πλανήτη. Ένα από τα σημαντικότερα οφέλη είναι η επισιτιστική ασφάλεια και η προστασία της βιοποικιλότητας.
«Ως προς αυτό υπάρχει κάποια πρόοδος, όπως φανερώνουν οι πολιτικές δράσεις και η χρηματοδότηση ανά τις διάφορες περιοχές. Στη γεωργία αυτό μεταφράζεται μεταξύ άλλων σε διατήρηση της υγρασίας του εδάφους, σε αγροδασοπονία και σε διαχείριση του νερού στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Στο μέτωπο των πολιτικών τουλάχιστον 170 χώρες προβλέπουν μέτρα για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή», σημειώνουν οι συγγραφείς.
Παρ’ όλα αυτά, όπως επισημαίνουν, η χρηματοδότηση για τις εξελίξεις στο κλίμα δεν βρίσκεται σε καμία περίπτωση εκεί που θα έπρεπε. Όπως έχει τονιστεί σε πρόσφατη μελέτη από την «Πρωτοβουλία για την κλιματική πολιτική», για κάθε ένα δολάριο που δαπανάται για υποδομές στην ανθεκτικότητα για την κλιματική αλλαγή, 87 δολάρια ξοδεύονταν σε έργα υποδομών στα οποία δεν έχουν ληφθεί υπόψη οι αρχές της ανθεκτικότητας. Με άλλα λόγια, οι επενδύσεις για την ανθεκτικότητα βρίσκονται σε νηπιακό στάδιο.
Στο μέτωπο της προσαρμογής, το IPCC αναφέρει ότι έχουν επιτευχθεί θετικά βήματα ως προς τη χρηματοδότηση, κυρίως μετά την έκδοση της 5ης έκθεσης επιπτώσεων των Ηνωμένων Εθνών το 2014. Ωστόσο, σημειώνεται ότι η χρηματοδότηση για την ανθεκτικότητα αποτελεί ένα πολύ μικρό μέρος της συνολικής χρηματοδότησης για το κλίμα και είναι άνισα κατανεμημένη ανά τις διάφορες περιοχές.
Στο επίκεντρο των πρακτικών προσαρμογής η αγροδιατροφή
Παραδείγματα αποτελεσματικών πρακτικών προσαρμογής περιλαμβάνουν βελτιώσεις στις ποικιλίες των φυτών, διαχείριση και αποθήκευση νερού στις εκμεταλλεύσεις, βέλτιστη άρδευση, αγροδασοπονία, ποικιλομορφία των εδαφών, πρακτικές βιώσιμης διαχείρισης της γης, εφαρμογή αρχών της αγροοικολογίας και άλλες προσεγγίσεις. Επιπλέον μέτρα προσαρμογής που σχετίζονται με τη γη, όπως η βιώσιμη παραγωγή τροφίμων, η βελτιωμένη διαχείριση δασών, η διαχείριση του άνθρακα στα εδάφη, η διατήρηση των οικοσυστημάτων και η μείωση των απωλειών τροφίμων μπορούν να έχουν συμπληρωματικά οφέλη στην κατεύθυνση της ανάσχεσης της κλιματικής αλλαγής, σύμφωνα με τη μελέτη.
Μέτρα που βασίζονται στην προσαρμογή των οικοσυστημάτων όπως το αστικό πράσινο, η αποκατάσταση των υγροβιότοπων και των δασικών οικοσυστημάτων έχουν κριθεί αποτελεσματικά στη μείωση του κινδύνου για πλημμύρες και αστικό καύσωνα. Επιπλέον επιλογές, όπως είναι τα συστήματα ειδοποίησης, οι κλιματικές υπηρεσίες και τα μέτρα προστασίας για την κοινωνική ασφάλεια, έχουν επίσης εφαρμογή.
