Υπό τη στενή παρακολούθηση της Επιτροπής Ανταγωνισμού βρίσκονται εδώ και αρκετό καιρό ουκ ολίγοι κλάδοι από το ευρύτερο σύμπλεγμα της αγροδιατροφής, με την προσοχή της ανεξάρτητης Αρχής να έχει ενταθεί το τελευταίο διάστημα, λόγω και των ανατιμήσεων που καταγράφονται τόσο στις πρώτες ύλες, όσο και στα τελικά προϊόντα.
Το πρόσφατο «καμπανάκι» σε συγκεκριμένες ενώσεις επιχειρήσεων αρτοποιίας και εστίασης από τις περιοχές της Αθήνας, της Λάρισας και της Πάτρας, προκειμένου να «απέχουν από αντι-ανταγωνιστικές πρακτικές», ήταν μια πρώτη προειδοποιητική βολή, όμως οι συγκεκριμένοι κλάδοι δεν είναι οι μοναδικοί που έχουν μπει στο μικροσκόπιο της Αρχής.
«Είναι γεγονός ότι στον αγροδιατροφικό τομέα έχουν ανοίξει πάρα πολλές υποθέσεις, αρκετές από τις οποίες μάλιστα είναι δομικού χαρακτήρα.
Η Διεύθυνσή μας, που είναι επιφορτισμένη με τον τομέα αυτό, είναι από τις πλέον πολυάσχολες», δηλώνει αποκλειστικά στην «ΥΧ» ο πρόεδρος της Επιτροπής, Γιάννης Λιανός.
Ο ίδιος παραδέχεται ότι «ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν για εμάς οι κλάδοι που σχετίζονται με το κόστος παραγωγής των αγροτών». Για ευνοήτους λόγους, δεν υπεισέρχεται σε περισσότερες λεπτομέρειες, περιοριζόμενος να πει ότι κάποιες από τις ανοιχτές υποθέσεις «ενδεχομένως να αφορούν επιχειρήσεις που λειτουργούν ως one stop shop (σ.σ. υπηρεσίες μιας στάσης) για τους παραγωγούς». Επιβεβαιώνει, πάντως, ότι ο τομέας των ζωοτροφών βρίσκεται υπό εξέταση, με τη σχετική έρευνα να έχει προχωρήσει αρκετά.
Ο κ. Λιανός ξεκαθαρίζει ότι σε κάθε περίπτωση, η εναρμόνιση των τιμών από μόνη της δεν αρκεί για να στοιχειοθετηθεί η ύπαρξη κάποιου καρτέλ: «Σύμφωνα με την υφιστάμενη νομολογία, πρέπει να είμαστε σε θέση να αποδείξουμε ότι υπάρχει και σύμπραξη ή/και συνεννόηση ή, στη χειρότερη περίπτωση, ότι δεν υπάρχει κανένας άλλος λόγος για αυτή την εναρμόνιση πέρα από τη συνεννόηση. Αν δεν έχουμε το σχετικό αποδεικτικό υλικό, η υπόθεση δεν μπορεί να προχωρήσει».
Χειραγώγηση μέσω… δημόσιων ανακοινώσεων
Σε αυτό το πλαίσιο, και προκειμένου να ενισχύσει το οπλοστάσιο και να ενισχύσει την παρεμβατική της ικανότητα, η Επιτροπή έχει καταθέσει στο υπουργείο Ανάπτυξης πρόταση για μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα διάταξη, η οποία δεν αποκλείεται να συμπεριληφθεί στο νομοσχέδιο περί Ανταγωνισμού, που αναμένεται να κατατεθεί τις επόμενες εβδομάδες στη Βουλή.
Η διάταξη, η οποία δεν υπήρχε στο αρχικό σχέδιο νόμου που είχε δοθεί σε δημόσια διαβούλευση, θα δίνει στην Αρχή τη δυνατότητα να παρεμβαίνει σε περιπτώσεις που η χειραγώγηση και η εναρμόνιση των τιμών επιχειρείται μέσω δημόσιων ανακοινώσεων, με πληροφόρηση αποδέκτης της οποίας δεν είναι ο καταναλωτής, αλλά (έμμεσα ή άμεσα) ο ανταγωνιστής.
«Εφόσον η πρόταση υιοθετηθεί, θα καλύψει ένα κενό στο Δίκαιο περί Ανταγωνισμού. Ουσιαστικά, θα διευρυνθούν οι τρόποι με τους οποίους μπορούμε να στοιχειοθετήσουμε μια αντι-ανταγωνιστική πρακτική, χωρίς να καθίσταται απολύτως απαραίτητη η απόδειξη της συνεννόησης/σύμπραξης. Με αυτή την έννοια λοιπόν, θεωρούμε ότι μπορεί να δράσει και αποτρεπτικά», εξηγεί ο κ. Λιανός.
Όπως προσθέτει ο ίδιος, η εν λόγω διάταξη είναι καινοτόμα και για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, καθώς ένα παρόμοιο μέτρο είχε εφαρμοστεί μόνο στην Αυστραλία. «Την έχουμε ήδη συζητήσει με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία έχει εκφραστεί θετικά, ενώ έχουμε πάρει και την έγκριση κορυφαίων νομικών και οικονομολόγων από όλη την Ευρώπη», συμπληρώνει.
Χείρα βοηθείας στα «οικοσυστήματα» μικρών επιχειρήσεων
Αν τελικά περάσει, η συγκεκριμένη διάταξη θα έλθει να προστεθεί στα υπόλοιπα «εργαλεία» που περιλαμβάνονται στο νομοσχέδιο περί Ανταγωνισμού και τα οποία έχει προτείνει η Επιτροπή. Το πρώτο από αυτά αφορά το Άρθρο 37 Α, το οποίο δίνει τη δυνατότητα στην Επιτροπή να χορηγεί, κατόπιν σχετικής ανάλυσης και αξιολόγησης, σε επιχειρήσεις/ενδιαφερόμενα μέρη «επιστολή μη ανάληψης δράσης» (no-enforcement action letter).
Η λειτουργία της επιστολής αυτής απευθύνεται κατά κύριο λόγο σε μικρές επιχειρήσεις που εμπλέκονται σε μια συμφωνία που αποσκοπεί στη δημιουργία ενός «οικοσυστήματος», το οποίο βασίζεται στις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης.
Πρόκειται ουσιαστικά για ένα cluster από ανεξάρτητες επιχειρήσεις με διαφορετικές δραστηριότητες, που συμμετέχουν στη δημιουργία ενός προϊόντος ή μιας υπεραξίας, μέσω του συνδυασμού των δραστηριοτήτων τους. Τέτοια οικοσυστήματα, όπως εξηγεί ο πρόεδρος της Επιτροπής Ανταγωνισμού, «είναι πολύ επίκαιρα για την ελληνική πραγματικότητα, δεδομένου του μικρού μεγέθους των επιχειρήσεών μας. Θεωρώ, δε, ότι “ταιριάζουν” και μπορούν να βρουν εφαρμογή στον αγροδιατροφικό τομέα, αλλά και στον γεωργικό τομέα ειδικότερα».
«Θέλουμε να βοηθήσουμε τις μικρές αυτές επιχειρήσεις να συνεργαστούν και να φτιάξουν αυτά τα οικοσυστήματα τα οποία θα συμβάλουν, μεταξύ άλλων, και στη μεταφορά τεχνολογίας και τεχνογνωσίας. Οι επιχειρήσεις αυτές έχουν τη δυνατότητα να συζητήσουν μεταξύ μας, προκειμένου να εντοπίσουμε εκ των προτέρων τυχόν προβληματικές πτυχές της συνεργασίας τους και να τις βοηθήσουμε να τις διορθώσουν. Στη συνέχεια, τους δίνουμε μια επιστολή, με την οποία τους ενημερώνουμε ότι δεν θα αναλάβουμε δράση, εφόσον κινηθούν εντός του πλαισίου που έχουμε συζητήσει, πάντα βέβαια υπό την εποπτεία μας. Με δυο λόγια, τους παρέχουμε μια ασφάλεια δικαίου», τονίζει ο κ. Λιανός.
Η λειτουργία της «επιστολής μη ανάληψης δράσης» παρουσιάζει αναλογίες με τον μηχανισμό της Κομισιόν, που χρησιμοποιείται για την αποδοχή συνεργασιών για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας λόγω της πανδημίας, αναφορικά με την παραγωγή εμβολίων για την πανδημία.
Sandbox Bιώσιμης Ανάπτυξης
Παρόμοια λογική διέπει και την ιδέα του Sandbox Βιώσιμης Ανάπτυξης, που χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στη Μεγάλη Βρετανία. Πρόκειται για ένα εποπτευόμενο περιβάλλον, στο οποίο οι επιχειρήσεις μπορούν να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες που συμβάλλουν σημαντικά στους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης, χωρίς να εμποδίζουν σημαντικά τον ανταγωνισμό.
Εντός του πλαισίου αυτού, οι επιπτώσεις/αποτελέσματα αξιολογούνται από την Επιτροπή για την ενίσχυση της νομικής ασφάλειας των επιχειρήσεων και τη μείωση του ρυθμιστικού κινδύνου για επενδύσεις που συμβαδίζουν με τους ευρύτερους στόχους δημοσίου συμφέροντος για τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Το sandbox θα λειτουργήσει ως ψηφιακή πλατφόρμα συνδεδεμένη με την ιστοσελίδα της Επιτροπής, ενώ η πλατφόρμα θα προβλέπει έναν ασφαλή χώρο ανταλλαγής μηνυμάτων ως το κύριο μέσο για την επικοινωνία των μερών με την Αρχή, προκειμένου να διασφαλίζεται η διαφάνεια της συνεργασίας.
Προστασία απέναντι στους «ενορχηστρωτές»
Μια ακόμα διάταξη που έχει προτείνει η Επιτροπή, η οποία, ωστόσο, δεν είναι σίγουρο ότι θα συμπεριληφθεί τελικά στο νομοσχέδιο περί Ανταγωνισμού, αφορά την προστασία των μελών του οικοσυστήματος επιχειρήσεων από τυχόν καταχρηστικές πρακτικές ενός «ενορχηστρωτή», κατά κανόνα, δηλαδή, μιας μεγαλύτερης επιχείρησης, η οποία έχει τη δυνατότητα να εκμεταλλευθεί το μέγεθός της ή την εξάρτηση των υπόλοιπων μελών του cluster για να αποκομίσει το μεγαλύτερο οικονομικό όφελος.
Η σχετική πρόβλεψη βρίσκεται στο άρθρο 2Α του νομοσχεδίου, που είχε βγει σε διαβούλευση και, όπως εξηγεί ο κ. Λιανός, αποτελεί μια ασπίδα προστασίας, πέρα από τα ενδιαφερόμενα μέρη, και για την ίδια την έννοια του οικοσυστήματος.
«Όποιος επενδύει χρόνο, χρήμα και προσωπική εργασία σε ένα τέτοιο cluster, πρέπει να έχει και τις απολαβές που του αναλογούν. Μόνο έτσι μπορεί να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα του οικοσυστήματος, αλλά και η δυνατότητά του να καινοτομήσει, κάτι που μακροπρόθεσμα είναι και το ζητούμενο», τονίζει.
Στη συγκεκριμένη πρόταση, πάντως, έχει εκφράσει αρκετές αντιρρήσεις ο ΣΕΒ, ενώ, αντίθετα, με ιδιαίτερα θετικά σχόλια έχουν τοποθετηθεί οι φορείς που εκπροσωπούν τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Υπαιθρος Χώρα»
που κυκλοφόρησε Παρασκευή 5 Νοεμβρίου 2021
